تاثیر آرایش کاشت و کودهای ماکرو بر عملکرد و اجزاء عملکرد آفتابگردان روغنی(لاکومکا) در کشت دوم

محورهای موضوعی : توليد محصولات زراعي

سيما عباس زاده ¹ , محسن رشدي ²

1 - دانش آموخته كارشناسي ارشد ، گروه زراعت كشاورزي ، واحد خوي ، دانشگاه آزاد اسلامي، خوي – ايران
2 - گروه زراعت كشاورزي، واحد خوي، دانشگاه آزاد اسلامي، خوي – ايران.

تاریخ دریافت : 1393/08/14 تاریخ پذیرش : 1393/10/25 تاریخ انتشار : 1393/04/26

کلید واژه: آرایش کاشت, آفتابگردان , تعداد دانه, عملکرد روغن , نیتروژن.,

چکیده مقاله :

به منظور بررسی تاثیر آرایش کاشت و کودهای ماکرو بر عملکرد و اجزاء عملکرد آفتابگردان روغنی رقم لاکومکا در کشت دوم آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه بلوک¬های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه¬ای اطراف شهرستان خوی در سال 1393 اجرا گردید. عامل اول آرایش کاشت در سه سطح شامل20×50 ، 16×60 و 14×70 سانتی¬متر و عامل دوم کودهای ماکرو نیتروژنه، فسفره و پتاسه در سه سطح مقدار توصیه شده، 150 و 125 درصد توصیه شده است. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر آرایش کاشت بر تعداد دانه در طبق، وزن صد دانه، درصد مغز دانه، عملکرد دانه و عملکرد روغن معنی¬دار بود. اثر کود بر صفات عملکرد دانه و عملکرد روغن معنی¬دار گردید. با افزایش مصرف کود معادل 150 درصد مقدار توصیه شده عملکرد دانه از 7/1237 کیلوگرم به 1370 کیلوگرم در هکتار و با کاهش فاصله ردیف¬های کاشت از 70 به 50 سانتی¬متر عملکرد دانه از 7/1196 کیلو گرم در هکتار به 7/1446 کیلوگرم در هکتار افزایش یافت.

چکیده انگلیسی:

To study the impact of planting array and micro-fertilizer on the yield and yield components of oil sunflower, lakumka cultivar in the second farming, an experiment was carried out on the complete random blocks with three replications in Khoy vicinity in 1393. The planting array factor was in three levels of 50×20, 60×16, and 70×14 cm; and the three factors of macro-nitrogen, phosphorus and potassium fertilizers in three recommended levels of 150 and 125 percent. The variance analysis results showed that the effect of planting array on the trait of seed yield and oil yield was meaningful. By the increase of fertilizer consumption by 150 percent, the second yield increased from 1237.7 kg to 1370 kg per hectare, and by the reduction of the space between planting rows from 70 cm to 50 cm, the

منابع و مأخذ:

 Abdullahi, A. 2004. Effects of irrigation and potassium on some qualitative and quantitive characteristics of oil sunflower (soor variety). M.Sc. thesis Agriculture. Islamic Azad University of khoy.(in Persian)
 Aiin, A. 2006. Study of effect of planting density and different planting patterns on growth and yield of sunflower. Agronomy M.Sc. Thesis of Shiraz University. 120 Pp.(in Persian).
 Bahmanyar, M. A. 2004 . The Effect of different levels of potassium and sulfur on the amount of oil, protein and some of growth index of sunflower. http:// www. Civilica. Com. (in Persian).
 Dipenbrock, M., M. Long, and B. Feil. 2001. Yield and quality of Sunflower as affected by row orientation, row spacing and plant density. Australian J. of Agron. Res. No.52(1):29-36.
 Farrokhi , A., Nabipour, A.,R. And J. Daneshian. 2010. Sunflower production Instructions in different regions of country. Organization Promotion of Education and Agricultural Research, Seed and Plant Improvement Institute,Seed and Plant Improvement Institute, oilseeds section searches.(in Persian).
 Ghasemi,SH., And M. J. Bahrani. 2004. Effect of plant row spacing and bush on yield and yield components of two cultivars of spring Safflower, Iranian Crop Science Congress. Rasht.28-31 Aug. Page 398.(in Persian)

 Gubbels, C. H., and W. Dedio. 1990. Response of early-aureing sunflower hybrids to row spacing and plant density. Can. J. Plant Sci. 70:1169-1171.
 Hosni Jabarlu, kh. 2008. Plant population effect on agronomical characteristics and some growth indexes of two new oil type sunflower in region khoy. MSc thesis. Faculty of Agriculture. Islamic Azad University of khoy. 87 Pp.(in Persian).
 Jannati, M . R. 2002. The Effect of planting pattern on growth and component yield of hybrid sunflower cultivar Haiysan 33 . M.Sc. thesis. Faculty of Agriculture. University of Isfahan. 82 Pp. (in Persian).
 Khajehpour, M. R. 2002. Industrial production plants. Publications University of Isfahan. 524 Pp.(in Persian).
 Mirzapour, M, H. 2003. Interactive effects of Nitrigen and Phosphorus on growth and sunflower yield in asalin soil. Journal of science soil and water.17(2).(in Persian).
 Mojiri, A. and A. Arzani . 2003. Effect of different levels nitrogen fertilizer and plant density on yield and its components in sunflower. Journal of Science and Technology of Agriculture and Natural Resources.7(2): 115-124.(in Persian)
 Mohammad varzi, R.D. Habibi, S. Vazan and A.,R ., Pazooki. 2010. Effect of PGPR and nitrogen fertilizer on sunflower seeds quality. Journal of Crop Ecophysiology. 2(3): .(in Persian)
 Mazaheri Laghab, H., Moradi, and H. Sepehri. 2005. Evaluate the effects of planting pattern on yield of sunflower Armavirsky in region Marivan. Summary article Congress of Crop Sciences, University of Isfahan. Page 151.(in Persian)
 Pirasteh Anousheh, H.,Y. Imam and F.Jamali Ramin . 2010. Comparison of effect bio-fertilizers with chemical fertilizers on growth, yield and oil percent of sunflower on different levels of drought. J. Agric. Regin . 2 ( 3 ):492-501.(in Persian).

متن کامل:



مجله پژوهش در علوم زراعی - سال ششم، شماره 24، تابستان  1393                                             131

 

تاثیر آرایش کاشت و کودهای ماکرو بر عملکرد و 

اجزاء عملکرد آفتابگردان روغنی(لاکومکا) در کشت دوم

 

سيما عباس زاده¹ و محسن رشدي²

 

چکیده

       به منظور بررسی تاثیر آرایش کاشت و کودهای ماکرو بر عملکرد و اجزاء عملکرد آفتابگردان روغنی رقم لاکومکا در کشت دوم آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه بلوک­های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه­ای اطراف شهرستان خوی در سال 1393 اجرا گردید. عامل اول آرایش کاشت در سه سطح شامل20×50 ، 16×60  و 14×70 سانتی­متر و عامل دوم کودهای ماکرو نیتروژنه، فسفره و پتاسه در سه سطح مقدار توصیه شده، 150 و 125 درصد توصیه شده است. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر آرایش کاشت بر تعداد دانه در طبق، وزن صد دانه، درصد مغز دانه، عملکرد دانه و عملکرد روغن معنی­دار بود. اثر کود بر صفات عملکرد دانه و عملکرد روغن معنی­دار گردید. با افزایش مصرف کود معادل 150 درصد مقدار توصیه شده عملکرد دانه از 7/1237 کیلوگرم به 1370 کیلوگرم در هکتار و با کاهش فاصله ردیف­های کاشت از 70 به 50 سانتی­متر عملکرد دانه از 7/1196 کیلو گرم در هکتار به 7/1446 کیلوگرم در هکتار افزایش یافت.

 

كلمات کلیدی: آرایش کاشت، آفتابگردان ، تعداد دانه، عملکرد روغن ، نیتروژن.

 

 

---

ü       [1] تاريخ دريافت :14/08/93                تاريخ پذيرش: 25/10/95

 - دانش آموخته كارشناسي ارشد ، گروه زراعت كشاورزي ، واحد خوي ، دانشگاه آزاد اسلامي، خوي – ايران. (نويسنده مسئول) [e-mail] 

[2]  - گروه زراعت كشاورزي، واحد خوي، دانشگاه آزاد اسلامي،  خوي – ايران.

مقدمه ­و ­بررسی­ منابع­ علمی

 

     دانه­هاي روغني به ­عنوان يكي از منابع عظيم انرژي و پروتئين شناخته مي­شوند. اين گياهان نه تنها در تغذيه انسان و دام نقش اساسي و تعيين كننده­اي دارند، بلكه گردش چرخه­هاي صنعت و اقتصاد تعدادي از كشورها به آنها وابسته است. آفتابگردان با 40 تا 50 درصد روغن، نقش بسزايي در تامين روغن جهاني دارد (Aiin, 2006). یکی از مهم­ترین مدیریت­های مزرعه برای دستیابی به شرایط مطلوب رشد جامعه گیاهی تراکم و الگوی کاشت مناسب می­باشد. تراکم و الگوی کاشت از عوامل مهم و موثر در رشد و نمو و تشکیل عملکرد و اجزا عملکرد محصولات زراعی می­باشند (Salehi, 2000). فاصله گذاری یا الگوی کاشت و تراکم مطلوب یکی از عوامل بسیار مهم در دستیابی به حداکثر عملکرد و نیز بهترین کیفیت می­باشد که در مورد کلیه محصولات کشاورزی صادق است (Khaje poor. 2002).               

           در تحقیق حسنی جبارلو (Hasani Jabarlu, 2008) از بین ارقام نیز رقم لاکومکا با فاصله ردیف­های 75 سانتی­متری شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و میزان اسیمیلاسیون خالص بالایی داشت. دیپن براک و همکاران (Dipenbrock et al., 2001) در آزمایش خود در مرکز آلمان روی گیاه آفتابگردان جهت بررسی سه فاصله ردیف 75، 50 و 100 سانتی­متر و سه تراکم 8، 10 و 12 بوته در متر مربع و در دو جهت ردیف شمال – جنوب و شرقی- غربی گزارش نمودند که بیشترین عملکرد مربوط به جهت شرقی- غربی و در تراکم 4 تا 8 بوته در متر مربع و فاصله 75 سانتی­متر به دست آمد. در تحقیقی که روی ارقام روغنی آفتابگردان در تراکم های ۵۰، ۷۰ و۱۴۰ هزار بوته در هکتار، با فاصله ردیف ۷۰ سانتی متر و فاصله بوته به ترتیب ۳۰، ۲۰و ۱۰ سانتی­متر انجام گرفت، اثر تراکم بوته بر اجزای عملکرد معنی‌دار بود Emami et al., 2002)). 

     با كاهش تراكم آفتابگردان ميانگين عملكرد دانه كاهش يافت، به طوري­ كه كم­ترين عملكرد دانه از تركيب بيشترين فاصله بوته در روي خطوط و بيشترين فاصله بين خطوط كشت بدست آمد (Mazaheri laghab et al., 2005). برخی بررسی­ها نشان داده است که کود نیتروژن باعث افزایش درصد پروتئین دانه و کاهش درصد روغن آن می­شود، اما این کاهش ناچیز درصد روغن با افزایشی که در عملکرد دانه به وجود می­آید خیلی زود جبران شده و در واقع عملکرد روغن افزایش پیدا می­کند (Farokhi et al., 2013). در آزمایش مجیری و ارزانی (Mojiri and Arzani, 2003) برای بررسی اثرات سطوح مختلف نیتروژن و تراکم بوته آفتابگردان مشخص شد که تاثیر مقادیر نیتروژن بر وزن خشک اندام­های هوایی، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی­دار بود.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬ در گیاه آفتابگردان نیز استفاده از کودهای دارای نیتروژن به میزان 150 کیلو گرم در هکتار به نحوی که نیتروژن موجود در خاک به 300 کیلوگرم در هکتار رسیده، موجب افزایش عملکرد دانه و درصد روغن دانه و در نهایت عملکرد روغن در بعضی از مناطق یا شرایط محیطی شده است (Schnider et al, 2002).‬ پیرشته انوشه و همکاران (Pirasteh Anousheh et al., 2010) در آزمایشی روی آفتابگردان نتیجه گرفتند که افزایش مصرف نیتروژن، فسفر و پتاسیم باعث افزایش رشد رویشی گردید. توکلی (Tavakoli, 2003) درآزمایشی گزارش داد تأثیر کود فسفر در افزایش عملکرد آفتابگردان در سطح 5 درصد معنی­دار ولی ناچیز بود. عبدالهی (Abdolahi, 2009) طی آزمایشی اظهار داشت افزایش کود پتاسیم در زراعت آفتابگردان باعث افزایش طول دوره رویش و پر شدن دانه آفتابگردان و بهبود عملکرد و اجزای عملکرد آن می­شود. بهمنیار (Bahmanyar, 2004) در تحقیقی نتیجه گرفت با افزایش مصرف پتاسیم تعداد دانه در طبق افزایش می­یابد. هدف از این مطالعه کاربرد کودهای ماکرو در آرایش­های کاشت مختلف بر عملکرد و اجزاء عملکرد آفتابگردان روغنی (لاکومکا) در کشت دوم می‌باشد.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬ 

 

 

مواد و روش­ها

 

     این آزمایش در منطقه خوی در مختصات جغرافیایی 38 درجه و 33 دقیقه و 51 ثانیه عرض شمالی و 44 درجه و 48 دقیقه طول شرقی انجام گرفت. طرح مذکور به صورت آزمایش فاکتوریل دو عاملی بر پايه بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار که در آن عامل اول آرایش کاشت، در سه سطح شامل20×50 ،16×60 و  14×70 سانتی­متر و عامل دوم نیز مقدار مصرف کودهای نیتروژن، فسفر و پتاسیم در سه سطح شامل مقدار توصیه شده، 125 درصد توصیه شده و 150 درصد توصیه شده این کودها بود. برای مشخص شدن بعضی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک محل اجرای طرح، قبل از اجرای آزمایش، نمونه خاک به طور متوسط از عمق صفر تا 30 و 30 تا 60 سانتی­متری از چندین قسمت مزرعه تهیه و به منظور تعیین عناصر غذایی، نمونه­های خاک به آزمایشگاه خاک شناسی ارسال شد. بر اساس نتایج خا­ک­شناسی، بافت خاک رسی، میزان pH  خاک 76/7، هدایت الکتریکی 19/1 و میزان نیتروژن آن 09/0 درصد و فسفر و پتاسیم خاک 35/7 و 283  پی پی ام بود. میزان کودهای توصیه شده مطابق نتایج آزمون خاک به ترتیب 250 کیلوگرم اوره، 150 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل و 200 کیلوگرم سولفات پتاسیم بود، که بر اساس تیمارهای آزمایشی کل کودهای فسفاته و پتاسه قبل از کاشت و نصف کود اوره قبل از کاشت و نصف دیگر آن در مرحله 12 برگی مصرف گردید. البته کودهای مورد نظر به صورت ردیفی در طول ردیف­های کاشت با ایجاد شیارهایی مصرف گردید. عرض هر کرت 3 متر و بین دو تکرار یک و نیم متر فاصله در نظر گرفته شد. هر کرت شامل چهار ردیف کشت، فاصله بوته­ها با توجه به فاصله ردیف­های کاشت متفاوت و معادل با 50 ،60 و70 سانتی­متر در نظر گرفته شد. کاشت در اواسط تیرماه 1393 انجام گردید. جهت جوانه زنی سریع بذرها قبل از کاشت خیسانده شدند و بعد مورد کشت قرار گرفتند. کشت به صورت دستی و کپه­ای انجام گرفت. در هر محل کاشت 3 عدد بذر کاشته شد. در مرحله 4-3 برگی بوته­های اضافی تنک گردید. پس از کاشت مزرعه آزمایش دورهای آبیاری و مبارزه با علف­های هرز طبق عرف محلی انجام گرفت. برداشت با توجه به دوره رویش گیاه آفتابگردان (با طول دوره رویش 120 روزه)، بعد از قهوه­ای شدن پشت طبق­ها به صورت دستی برای تعیین صفات مورد نظر انجام گردید. داده­های آزمایشی با نرم افزار آماری MSTACT  تجزیه واریانس گردید.

 

 

نتایج و بحث

 

      نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات اندازه گیری شده نشان داد که اثر آرایش کاشت بر وزن صددانه، عملکرد دانه و عملکرد روغن و نیز تاثیر کودهای ماکرو بر عملکرد دانه و عملکرد روغن معنی دار بوده است.

 

 

 

 

 

 

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول1- تجزیه واریانس اثرات آرایش کاشت و کودهای ماکرو روی صفات مختلف آفتابگردان

Table 1– Analysis of variance effects planting pattern and macro nutrients (N,P,K) on different characters of sunflower.

 

میانگین مربعات MS						درجهآزادی df	منابع تغییرات S.O.V
شاخص  برداشت HI	عملکرد روغن oil yield	عملکرد دانه Seed yield	نسبت مغز به کل دانه kernel/grain	وزن صددانه 100-seed Weight	تعداد دانه در طبق number of seed per head
7.628	8.827	70.11	65.125	0.403	5381.59	2	تکرار Replication
11.371ns	264.934**	1425**	288.730**	6.538**	34142.259**	2	آرایش کاشت  planting pattern
2.663ns	91.640**	417.444**	10.464**	0.449ns	3591.45*	2	کودهای ماکرو  macro nutrients
14.561ns	21.760ns	95.611ns	37.835ns	0.106ns	258.965ns	2	آرایش کاشت  کودهای ماکرP×N( planting pattern× macro nutrients)
9.017	11.021	57.903	43.496	0.513	1290.706	16	خطا   Error
14.35	5.89	5.79	10.19	13.41	8.93		ضریب تغییرات  CV (%)

 

* و ** وns به ترتیب اختلاف معنی دار در سطح احتمال 5 درصد و 1 درصد ، غیرمعنی دار

*, ** = Significant at 5% and 1%, respectively, ns: non significan

 

 

 

تعداد دانه در طبق: تعداد دانه در طبق از اجزای مهم عملکرد در آفتابگردان است.
 .(Vega et al, 2000) طی بررسی نقش تعداد دانه در عملکرد ذرت، سویا و آفتابگردان اظهار داشتند که تعداد دانه می­تواند مهم­ترین جزء عملکرد غلات و دانه های روغنی مطرح گردد. طبق نتایج تجزیه واریانس اثر آرایش کاشت  تعداد دانه در طبق در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بود (جدول1). بیشترین تعداد دانه در طبق با میانگین­های 9/719 و 8/688 عدد متعلق به آرایش کاشت 16×60 سانتی­متر و20×50  بود که در گروه آماری a قرار گرفتند. کمترین تعداد دانه در طبق با میانگین 1/601 عدد متعلق به آرایش کشت 14×70 سانتی متر بود (شکل1). قاسمی و بحرانی (Ghasemi and Bahrani. 2004) اظهار نمودند که فاصله ردیف کاشت تاثیر معنی‌داری بر تعداد شاخه در بوته، تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه گلرنگ نداشت. تاثیر مصرف کود های ماکرو اثر متقابل فاکتورهای آزمایشی بر تعداد دانه در طبق  معنی دار نبود(جدول 1).

 

 

 

 

 

 

شکل 1- مقایسه میانگین اثرات آرایش کاشت برتعداد دانه در طبق

fig1- Comparision of means in planting pattern on number of seed per head

 

 

     وزن صد دانه: اثر آرایش کاشت بر وزن صد دانه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود (جدول1). بیشترین وزن صددانه با میانگین 3/6 گرم متعلق به تیمار با آرایش کشت 20×50 سانتی­متر بود که در گروه آماری a قرار گرفت. کمترین وزن صد دانه با میانگین­های 6/4 گرم     و 2/5 گرم به ترتیب در آرایش­های کاشت 14×70 و 16×60 به دست آمد (شکل2). جنتی (Jannati, 2002) در آزمایش خود گزارش داد که با افزایش فاصله ردیف وزن هزار دانه کاهش می­یابد. وی علت این امر را بهره­گیری ضعیف بوته­ها از عوامل محیطی در فواصل ردیف بالا دانست. تاثیر مصرف کودهای ماکرو و اثر متقابل فاکتورهای آزمایشی بر وزن صد دانه معنی دار نبود (جدول 1).

    

 

 

 

 

شکل 2- مقایسه میانگین اثرات آرایش کاشت وزن صددانه

Fig2 - Comparision of means in planting pattern on 100-seed Weight

 

 

  درصد مغز دانه: طبق نتایج تجزیه واریانس اثر آرایش کاشت بر درصد مغز دانه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود (جدول1). یعنی فاصله ردیف­های کاشت متفاوت در این آزمایش توانست باعث تغییر در وزن مغز و پوسته دانه نسبت به همدیگر گردد. با توجه به نتایج مقایسه میانگین داده­ها حداکثر درصد مغز دانه در آرایش کاشت 20×50 با 9/70 درصد مشاهده گردید و در گروه آماری a  قرار گرفت. کمترین درصد مغز دانه با میانگین های 76/59 و 51/63 متعلق به تیمار با آرایش کاشت 16×60 و 14×70 سانتی­متر بود که در گروه آماری  bقرار گرفتند (شکل3). به نظر می­رسد در آرایش کاشت 20×50 به دلیل توزیع مطلوب بوته­ها و نفوذ نور کافی در داخل کانوپی به خصوص در مرحله پر شدن دانه­ها منجر به دوام سطح برگ بالا و ادامه فتوسنتز جاری در برگ­های میانی بوته گردید که همین موضوع می­تواند در تغذیه کافی دانه­های روی طبق و افزایش درصد مغز آن­ها موثر باشد. تاثیر مصرف کود های ماکرو و اثر متقابل فاکتور های آزمایشی بر صفت درصد مغز دانه معنی دار نبود (جدول 1).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 3- مقایسه میانگین اثرات آرایش کاشت بر درصد مغز دانه

Fig3 - Comparision of means in planting pattern on kernel percentage

 

 

     عملکرد دانه: وزن خشک دانه پر با 14 درصد رطوبت را که می­توان مترادف با عملکرد دانه در نظر گرفت، می­تواند مهم­ترین صفت مورد بررسی باشد، چرا که آن قسمت از محصول که در بازار به فروش خواهد رفت و مورد استفاده قرار خواهد گرفت و ارزش اقتصادی دارد، دانه های پر تولید شده است. طبق نتایج تجزیه واریانس تاثیر آرایش کاشت روی عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود (جدول1). بیشترین عملکرد دانه با میانگین 7/1446 کیلوگرم در هکتار متعلق به تیمار با آرایش کشت 20×50 سانتی­متر بود که در گروه آماری a قرار گرفت. تیمارهای با آرایش کاشت 16×60 سانتی­متر و 14×70 سانتی­متر در رتبه­های بعدی قرار داشتند (شکل4). به نظر می­رسد با کاهش فاصله ردیف­های کاشت و باریک­تر شدن ردیف­های کاشت و تمایل به آرایش مربعی شکل وضعیت عملکرد دانه‌بهبود یافته وافزایش می‌یابد. شاید دلیل اصلی این مسئله مربوط به استفاده بهینه از امکانات محیطی از جمله آب، عناصر غذایی و بخصوص نور در ردیف­های کاشت باریک­تر می­باشد. ضمنا با افزایش فاصله بوته­ها روی ردیف زمان شروع رقابت بو­ته­های مجاور به تاخیر افتاده و بوته­ها از رشد رویشی کامل­تری برخوردار می­شوند چرا که اندام­های رویشی قوی می­توانند پشتوانه خوبی برای اجزا زایشی بوده و باعث تقویت رشد آن­ها گردند. پس با توجه به داده­های این تحقیق به نظر می­رسد با افزایش فاصله ردیف­های کاشت و کاهش فاصله بوته روی ردیف عملکرد دانه در سایر سطوح آرایش کاشت کاهش یابد (شکل 4).

تاثیر مصرف کودهای ماکرو بر صفت عملکرد دانه در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود (جدول 1). بیشترین عملکرد دانه با میانگین­های 1370 کیلوگرم در هکتار و 2/1332 کیلوگرم در هکتار به ترتیب متعلق به تیمار مصرف 150درصد مقدار توصیه شده کود ماکرو و 125 درصد مقدار توصیه شده کود ماکرو بود که در گروه آماری a قرار گرفتند. کمترین عملکرد دانه با میانگین 8/1237 کیلوگرم در هکتار متعلق به تیمار با مصرف مقدار توصیه شده کود ماکرو بود که در گروه آماری b قرار گرفت (شکل 5). نظر به عدم وجود تفاوت معنی دار بین 150 و 125 درصد مقدار توصیه شده  کودهای ماکرو از لحاظ عملکرد دانه بایستی جهت صرفه جویی در مصرف کود و از همه مهم­تر رعایت موارد زیست محیطی و جلوگیری از آلودگی منابع آبی و خاکی بهتر است مصرف 125 درصد توصیه شده کودهای ماکرو پیشنهاد گردد. پس به نظر می­رسد با مصرف یک چهارم بیشتر از مقدار توصیه شده عملکرد دانه بالاتر و معنی داری نسبت به مصرف کود توصیه شده حاصل نمود.

 

 

 

 

 

 با افزایش کود نیتروژن از طریق افزایش تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه، به طور غیر مستقیم سبب افزایش عملکرد می­شود(Mohammad varzi et al. 2010). اثر متقابل فاکتورهای آزمایشی بر عملکرد دانه معنی­دار نبود (جدول1).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 4- مقایسه میانگین اثرات آرایش کاشت برعملکرد دانه 

 

Fig4 - Comparision of means in planting pattern on Seed yield

 

 

 

شکل 5- مقایسه میانگین اثرات کود ماکرو برعملکرد دانه 

Fig5 - Comparision of means in macro nutrients on Seed yield

 

 

    

عملکرد روغن: عملکرد روغن عمده­ترین محصول اقتصادی حاصل از کشت و کار آفتابگردان روغنی است. طبق نتایج تجزیه واریانس اثر آرایش کاشت بر روی صفت عملکرد روغن در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود (جدول1). بیشترین عملکرد روغن با میانگین 621 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار با آرایش کاشت 20×50 سانتی­متر بود که در گروه آماری a قرار گرفت. تیمارهای با آرایش کشت 16×60 سانتی­متر و 14×70 سانتی­متر در رتبه­های بعدی قرار داشتند (شکل6). بررسی تاثیر فاصله بوته 15 ،18، 21 و 24 سانتی­متر در ردیف های 60 سانتی­متری روی ارقام آفتابگردان توسط رفیعی الحسینی و صالحی (Rafiial-Hosseini and Salehi., 2004) نشان دادند که با کاهش

 فاصله بوته ها، میزان عملکرد روغن و عملکرد دانه افزایش می­­یابد. تاثیر مصرف کود های ماکرو بر عملکرد روغن در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود (جدول1). بیشترین عملکرد روغن با میانگین­های 3/591 کیلوگرم در هکتار و 571 کیلوگرم در هکتار به ترتیب متعلق به تیمار با  150 درصد مقدار توصیه شده و 125 درصد مقدار توصیه شده کود ماکرو بود که در گروه آماری a قرار گرفتند (شکل 7). میرزاپور (Mirzapour, 2003) در آزمایشی گزارش داد که با مصرف فسفر عملکرد و درصد روغن آفتابگردان به طور معنی­داری در سطح 5 درصد افزایش  یافت.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل6- مقایسه میانگین اثرات آرایش کاشت برعملکرد روغن

Fig6 - Comparision of means in planting pattern on oil yield

 

 

شکل 7- مقایسه میانگین اثرات کود ماکرو برعملکرد دانه 

Fig7 - Comparision of means in macro nutrients on oil yield

 

 

    شاخص برداشت: شاخص برداشت (HI) یکی از موارد مورد ارزیابی در سرمایه گذاری گیاهان در اندام­های اقتصادی می­باشد. طبق نتایج تجزیه واریانس، این صفت تحت تاثیر معنی دار فاکتورهای آزمایشی و اثر متقابل آن ها قرار نگرفت (جدول 1).

 

 

 

نتیجه­گیری کلی 

 

         آرایش کاشت و مصرف کودهای ماکرو بر بسیاری از صفات مورد مطالعه اثر معنی­دار داشتند. فاصله ردیف­های کاشت و کودهای ماکرو بر تعداد دانه در طبق، وزن صددانه، درصد مغز دانه، عملکرد دانه و عملکرد روغن تاثیر معنی داری داشت. آرایش کاشت 14×70 سانتی­متر باعث کاهش عملکرد دانه شد و بیشترین عملکرد دانه از آرایش کاشت 20×50 سانتی­متر به دست آمد. مصرف کودهای ماکرو باعث افزایش محصول گردید، به طوری که بیشترین عملکرد دانه از تیمار با 150 درصد مقدار توصیه کودی بدست آمد و علیرغم این برتری عددی عملکرد آن با مقدار 125 درصد توصیه کودی از نظر آماری معنی­دار نبود و کمترین عملکرد دانه از تیمار با مقدار توصیه کودی (شاهد) به دست آمد. با توجه به نتایج حاصل مصرف 125 درصد توصیه کودی با رعایت صرفه اقتصادی و حفظ منابع زیست محیطی و جلوگیری از آلودگی بیشتر توصیه می­گردد. بیشترین عملکرد روغن در آرایش کاشت 20×50 سانتی­متر به دست آمد. و بیشترین ­عملکرد روغن ­در تیمار با 150 درصد میزان ­توصیه­ کودی ­به­ دست­ آمد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع مورد استفاده                                                                                 References

ü       Abdullahi, A. 2004. Effects of irrigation and potassium on some qualitative and quantitive characteristics of oil sunflower (soor variety). M.Sc. thesis Agriculture. Islamic Azad University of khoy.(in Persian)

ü       Aiin, A. 2006. Study of effect of planting density and different planting patterns on growth and yield of sunflower. Agronomy M.Sc. Thesis of Shiraz University. 120 Pp.(in Persian).

ü       Bahmanyar, M. A. 2004 . The Effect of different levels of potassium and sulfur on the amount of oil, protein and some of growth index of sunflower. http:// www. Civilica. Com. (in Persian).

ü       Dipenbrock, M., M. Long, and B. Feil. 2001. Yield and quality of Sunflower as affected by row orientation, row spacing and plant density. Australian J. of Agron. Res. No.52(1):29-36.

ü       Farrokhi , A., Nabipour, A.,R. And J. Daneshian. 2010. Sunflower production Instructions in different regions of country. Organization Promotion of Education and Agricultural Research, Seed and Plant Improvement Institute,Seed and Plant Improvement Institute, oilseeds section searches.(in Persian).

ü       Ghasemi,SH., And M. J. Bahrani. 2004. Effect of plant row spacing and bush on yield and yield components of two cultivars of spring Safflower, Iranian Crop Science Congress. Rasht.28-31  Aug. Page 398.(in Persian)

 

ü       Gubbels, C. H., and W. Dedio. 1990. Response of early-aureing sunflower hybrids to row spacing and plant density. Can. J. Plant Sci. 70:1169-1171.

ü       Hosni Jabarlu, kh. 2008. Plant population effect on agronomical characteristics and some growth indexes of two new oil type sunflower in region khoy. MSc thesis. Faculty of Agriculture. Islamic Azad University of khoy. 87 Pp.(in Persian).

ü       Jannati, M . R. 2002. The Effect of planting pattern on growth and component yield of hybrid sunflower cultivar Haiysan 33 . M.Sc. thesis. Faculty of Agriculture. University of Isfahan. 82 Pp. (in Persian).

ü       Khajehpour, M. R. 2002. Industrial production plants. Publications University of Isfahan. 524 Pp.(in Persian).

ü       Mirzapour, M, H. 2003. Interactive effects of Nitrigen and Phosphorus on growth and sunflower yield in asalin soil. Journal of science soil and water.17(2).(in Persian).

ü       Mojiri, A. and A. Arzani . 2003. Effect of different levels nitrogen fertilizer and plant density on yield and its components in sunflower. Journal of Science and Technology of Agriculture and Natural Resources.7(2): 115-124.(in Persian)

ü       Mohammad varzi, R.D. Habibi, S. Vazan and A.,R ., Pazooki. 2010. Effect of PGPR and nitrogen fertilizer on sunflower seeds quality. Journal of Crop Ecophysiology. 2(3): .(in Persian)

ü       Mazaheri Laghab, H., Moradi, and H. Sepehri. 2005. Evaluate the effects of planting pattern on yield of sunflower Armavirsky in region Marivan. Summary article Congress of Crop Sciences, University of Isfahan. Page 151.(in Persian)

ü       Pirasteh Anousheh, H.,Y. Imam and F.Jamali Ramin . 2010. Comparison of effect bio-fertilizers with chemical fertilizers on growth, yield and oil percent of sunflower on different levels of drought. J. Agric. Regin . 2 ( 3 ):492-501.(in Persian).

ü       Rafii al-Husseini, M., and F. Salehi. 2004. The effect of plant density on seed yield and agronomic characteristics three sunflower cultivars. Iranian Crop Science Congress. Seed and Plant Improvement Institute, oilseeds section searches.karaj.(in Persian)

ü       Salehi, F, and M. J. Bohran. 2000. Sunflower summer planting yield as affected by plant lolulation and nitrogen application rates. Iran Agri.Res. 18:63-72.

ü       Schnider, J. D.,F. H. Gutierrez-Boem, and R. S. Lavado.2002. Sunflower nitrogen requirement and 15 N fertilizer recovery in Western Pampas, Argentina Europe. J of Agron.17:73-79.

ü       Tavakoli, A. 2003. The Effects of fertilizers of nitrogen, phosphorus, potassium on the growth and yield of sunflower. M.Sc. Thesis of Tarbiat Modarres Tehran university. 96 Pp. (in Persian).

ü       Vega, C. R. C., V. O. Sadras, F. H. Andrad, and S. A. Uhart. 2000. Reproductive allometry in soybean, maize and sunflower. Oxford J. Life Sci.Annals of Botany. 85: 606-613.