قرآن، رخ نمایی و بالندگی علوم بلاغی

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

زهرا سلیمانی ¹ ()
مهدی ممتحن ² ()

تاریخ دریافت : 1391/05/13 تاریخ پذیرش : 1391/05/13 تاریخ انتشار : 1390/05/10

کلید واژه:

چکیده مقاله :

تأمّلی در ادبیات منثور و منظوم عرب، گاه اصحاب اثر را در قامت ساحرانی می‌نمایاند که استادانه قلوب را مسحور، لب‌ها را ممهور، عقول را متحیّر و فحول کلام و ادب را متغیّرالحال می‌کردند؛ اما این ساحت پر نقش و نگار با آمدن قرآن قرار از کف بداد و زیبایی و دلربایی را در سایۀ کلام خدایی تجربتی نو نمود و شاید راز سر به مهر تأکید پیامبر صاحب مهر بر تمحّض بر کلام به عنوان مرام اعجاز خویش در همین مقوله قابل پی‌جویی باشد. چه آن که هم او (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در موارد عدیده اعجاز کلام وحی را در مقابل دیده منکران قرار می‌داد و بر آن بود تا به لسان قوم عرب و در پناه بیان شیوای ربّ (جلّ و علا) به شیوه‌ای کلامی با آنان چالش کند و سریر نخوت ایشان را به سنگ اعجاز کلامی قرآن خُرد کند و حاصل این تحدّی و دعوت به چالش، پیدایش فرع شایسته ستایشی است که از آن با عنوان علم بلاغت یاد می‌شود.

چکیده انگلیسی:

A reflection on Arabic prose and poetical literary works, reflects sometimes their creators in the role of sorcerers that were masterly charming the hearts, sealing the lips, astonishing the wisdom, and changing the state of the pioneers of the word and literature; but this full patterned arena has lost its patience by the appearance of the Quran, and has borne a new experience of charm and aesthetics thanks to word of God and maybe the sealed secret of the kind prophet’s emphasis upon the focus on the word as the ideology of his miracle can be followed in this same subject. As in many cases, he –peace be upon him and his family- boasted about the miracle of the word of revelation under dissenters’ eyes, and intended to challenge them in Arab people’s tongue in the shelter of God’s eloquent words, and to crush their throne of arrogance by the stone of verbal miracle of the Quran. And the result of this confrontation and invitation to challenge was the emersion of the admirable corollary that is mentioned now as “rhetoric”.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

ابن فارس. (1971). مقاییس اللغه، تصحیح عبدالسّلام محمّدهارون. مصر: مطبعه مصطفی البابی.

باقلانی، ابوبکر. (1954). اعجاز القرآن، تصحیح احمد صقر، مصر: دارالمعارف.

جاحظ، ابوعثمان. (1948). البیان والتبیین، تصحیح عبدالسّلام محمّدهارون. قاهره: مکتبه الخانجی.

جرجانی، سیدشریف. (بی­تا). التعریفات. بغداد: دارالشؤون الثقافیه.

حکیمی، محمّدرضا. (1381). ادبیات و تعهد در اسلام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

الخطابی، حمد بن محمّد. (بی­تا)، بیان اعجاز القرآن، تصحیح محمّد خلف الله و محمّد زغلول سلام. مصر: دارالمعارف.

روستایی، زینب. (1389)، «بررسی استدلال ادبی علامه بلاغی در رد روایات تحریف»، فصلنامه فدک. جیرفت. س 1، ش 4، 125-144.

زمخشری، جارالله. (بی­تا). الکشاف عن حقائق التنزیل. بیروت: دارالمعرفه.

السکاکی، یوسف ‌بن ابی‌بکر. (1937). مفتاح­العلوم. مصر: مطبعه البابی.

سیوطی، جلال‌الدین. (1987). الاتقان فی علوم القرآن، تصحیح محمّد ابوالفضل ابراهیم. بیروت: المکتبه العصریه.

ضیف، شوقی. (1383). تاریخ و تطور علوم بلاغت، ترجمۀ محمّدرضا ترکی. تهران: سمت.

العسکری، ابوهلال. (1971). کتاب الصناعتین (الکتابه و الشعر)، تصحیح محمّد البجاوی و محمّد ابوالفضل ابراهیم. مصر: دار احیاء الکتب العربیه.

علوی مقدم، محمّد. (1372). در قلمرو بلاغت (مجموعه‌ای از مقاله‌ها...). مشهد: آستان قدس رضوی.

فیروزآبادی، مجدالدین. (1952). القاموس المحیط. مصر: مکتبه الخانجی.

کواز، محمّدکریم. (1386). سبک‌شناسی اعجاز بلاغی قرآن، ترجمۀ حسین سیدی. تهران: سخن.

مالک‌بن نبی. (1968). الظاهر القرآنیه. ترجمۀ عبدالصبور شاهین. بیروت: دارالفکر.

محبّتی، مهدی. (1380). بدیع (هنر ساخت و آرایش سخن). تهران: سخن.

میدانی، احمد بن محمّد. (1959). مجمع الامثال، تحقیق محمّد محیی‌الدین عبدالحمید. قاهره: بی­نا.

نصیریان، یدالله. (1384). علوم بلاغت و اعجاز قرآن. تهران: سمت.