آینده نگاری فناوری اطلاعات در کتابخانه های دانشگاهی ایران در افق 1404

محورهای موضوعی : دانش شناسی

نجلا حریری ¹ , وحیده رضائی ²

1 - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
2 - کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1396/02/13 تاریخ پذیرش : 1396/05/25 تاریخ انتشار : 1396/10/01

کلید واژه: فناوری اطلاعات, کتابخانه‌های دانشگاهی, آینده‌نگاری,

چکیده مقاله :

هدف: از این پژوهش آینده‌نگاری فناوری اطلاعات در کتابخانه‌های دانشگاهی ایران در افق 1404 است که با بهره‌گیری از رویکردهای آینده‌پژوهانه انجام گرفته است. روش: پژوهش به روش مطالعه دلفی انجام شده است. برای تعیین مولفةها، سیاهه‌ای تهیه و در قالب پرسشنامه‌ای تنظیم شد که میزان اهمیت هریک از مولفةهای آینده‌نگاری فناوری اطلاعات را از دیدگاه اعضای پنل دلفی مورد سنجش قرار می‌دهد. جامعه آماری پنل دلفی خبرگان، اساتید و مدیران فعال حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی و فناوری اطلاعات و صاحب‌نظران آینده‌نگاری بوده که از بین آن‌ها با روش نمونه‌گیری هدفمند 25 نفر انتخاب گردیدند و 22 نفر از این متخصصان به پرسشنامه‌های دلفی پاسخ دادند. یافته‌ها: کتابخانه‌های دانشگاهی در آینده منابع الکترونیکی خود را توسعه داده و شبکه‌های خود را در زمینه استفاده از اینترنت و توسعه زیرساخت‌های آن گسترش خواهند داد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که در کتابخانه‌های دانشگاهی آینده پهنای باند دسترسی به اینترنت افزایش خواهد یافت و از شبکه اینترانت داخلی بهره‌مند خواهند شد و استفاده از فناوری سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی در محیط پیوسته دانشگاه به عنوان منبع مهم برای مجامع دانشگاهی خواهد بود. نتایج در مورد تأثیر روندهای تأثیرگذار بر روی عوامل کلیدی فناوری اطلاعات در کتابخانه‌های دانشگاهی آینده، نشان می‌دهد روند افزایش نرخ سرمایه‌گذاری در فناوری اطلاعات، تأثیر شدید و در جهت مثبت و روند کاهش بودجه دانشگاه‌ها، بدون تأثیر خواهد بود. نتیجه‌گیری: در مجموع به نظر می‌رسد خبرگان کشور به آینده حوزه فناوری اطلاعات در کتابخانه‌ها و سطح فناوری‌هایی که کتابخانه در افق 1404 به آن‌ها دست خواهد یافت، نگاه‌ امیدوارانه‌ای دارند.

چکیده انگلیسی:

Purpose: The purpose of this study is the foresight of IT in university libraries of Iran in 1404. Methodology:The research was done by using future research approach. The research method was Delphi study. In order to determine the components, a questionnaire was prepared. Using this questionnaire the importance of each component of the information technology foresight was evaluated from the perspective of the members of Delphi panel in two rounds. The Delphi panel consisted of experts, professors and managers in field of library, Information science, IT and foresight experts. Among them 25 expert were selected by using purposeful sampling. Findings: The results indicate that Academic Libraries in the future will expand its electronic resources and extend networks in the fields the use of the Intranet and its infrastructure development. The results of the study indicate that the future of academic libraries will increase accessible broadband to Internet and benefit the local intranet and use of geographic information systems will be in the online environment as an important resource for the academic community. Conclusion: The results of this study illustrates impact of the trends affecting on Key factors IT in the future of Academic Libraries. The increase in the rate of investment in information technology will have severe positive impact.

منابع و مأخذ:

پایا، علی (1383). ملاحظاتی شتابزده در باب معرفت‌شناسی آینده‌اندیشی. مندرج در معرفت‌شناسی و متدولوژی آینده‌شناسی، ویراسته علی پایا و حسین راغفر، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.

پاول، رونالد ار (1385). روش‌های اساسی پژوهش برای کتابداران. ترجمه نجلا حریری، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، مرکز انتشارات علمی.

توفیق، فیروز (1385). برنامه‌ریزی در ایران و چشم‌انداز آینده آن. تهران: موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.

حاکی، محمدکاظم (1384). ارائه مدلی برای سنجش آمادگی سازمانی در انجام موفقیت‌آمیز برنامه‌ریزی استراتژیک سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات.  پایان‌نامه کارشناسی ارشد، چاپ نشده، دانشگاه تهران.

شاپوری، سودابه (1387). بازیابی در کتابخانه‌ها. کتابداری و اطلاع رسانی . ج11، ش41: ص. 157-184.

شیخ‌شجاعی، فاطمه (1385). بررسی عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات توسط کتابداران کتابخانه‌های دانشکده‌های فنی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران: قابلیت کاربرد "مدل پذیرش فناوری". پایان ‌نامه  کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.

طباطباییان، سیدحبیب‌الله.، قدیری، روح‌اله (1386) متغیرهای موثر بر انتخاب ابعاد در یک پروژه آینده‌نگاری. علوم مدیریت ایران. سال 2، شماره 7، ص55-80.

علیدوستی، سیروس (1384). طراحی و تبیین مدل عوامل کلیدی موثر بر کاربرد فناوری اطلاعات در اداره‌های کل سازمان‌های دولتی استان‌های صنعتی ایران (مطالعه موردی: استان فارس). رساله دکتری چاپ نشده، دانشگاه تهران.

لی، لی لی (1390). فناوری‌های نوظهور برای کتابخانه‌های دانشگاهی در عصر دیجیتال. ترجمه درودی، فریبرز، فصلنامه کتاب ماه، اطلاعات و ارتباطات دانش شناسی، سال چهاردهم، شماره چهارم، فروردین 90، 71-70.

ناظمی، امیر و قدیری، روح‌الله (1388). آینده‌نگاری فناوری دریا در ایران 1404. تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.

نوروزی، یعقوب.، علیپورحافظی، مهدی (1380). کتابخانه‌های دیجیتالی. کتاب. 12(4)، 84- 103.

Metzger, Katherine Allen (2001). A qualitative study of information technology strategic planning techniques used in times of rapid technological change in technical and community colleges, Unpublished Doctoral Dissertation, Cardinal Stritch University.

Ohaji, I.K (2010). The changing professional image of librarians: focusing on the job Positions of digital librarians in academic libraries in the United States of America. Master’s thesis.um/libner.doc (18 April 2007).

Prusha, Todd (2006) Strategic planning in community college information technology: A Delphi study of model programs Unpublished Doctoral Dissertation, Iowa State University.

Remenyi, Dan (2000). As the first 50 years of computing draw to an end …: What kind of society do we want? Journal of Information Technology: Vol. 17: pp. 3-7.

Titthasiri, Wanwipa (2000). Information technology strategic planning process for institutions of higher education in Thailand, Unpublished Doctoral Dissertation Pittsburgh University.

US Congress, Office of Technology Assessment (1981). Computer-Based National Information Systems: Technology and Public Policy Issues. Washington, DC: US Government Printing Office. http://www.wws.princeton.edu/~Ota/ns20/topic_f.html (13 Jan.2003)

Webster, Frank (1995). Theories of the Information Society. London: Routledge.