دسته‌بندی روایات تاریخی در مجمع البیان
محورهای موضوعی : دیگر موضوعاتمجید معارف 1 , سیده عاطفه قرشی 2 , علیرضا دل افکار 3 , محمد هادی امین ناجی 4
1 - استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2 - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، مرکز تهران جنوب، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
3 - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، مرکز تهران جنوب، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
4 - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، مرکز تهران جنوب، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
کلید واژه: کارکرد, روایات تفسیری, گونه شناسی, تاریخ‌شناسی, تفسیر مجمع‌البیان,
چکیده مقاله :
هدف از پژوهش حاضر، گونه‌شناسی و دسته‌بندی روایات با کارکرد تاریخی در تفسیر مجمع‌البیان است. الگوی مورد استفاده در این مقاله، گونه‌شناسی مبتنی بر روش است. گونه‌شناسی مبتنی بر روش در حوزۀ تفسیر قرآن الگویی است که با توجه به سه نوع رویکرد رابطه‌نگرانه، کارکرد‌گرایانه و ساختار‌گرایانۀ دانشمندان علوم حدیث به گونهبندی و تحلیل گونه‌ها می‌پردازد. در مطالعۀ حاضر این نوع از گونه‌شناسی رویکردی توصیفی ـ تحلیلی به سنخ‌شناسی کارکرد‌گرا در روایات دارد. بر همین اساس سه دسته روایت ــ شامل روایات ترتیب نزول سوره‌ها، روایات اسباب نزول و حاکی از فضای صدور سوره‌ها، و روایات حکایت‌‌کنندۀ جزئیات قصص و داستان‌های انبیاء و اقوام پیشینــ تحت عنوان کارکرد تاریخی روایات گونهبندی و تحلیل می‌شوند. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد روایات ترتیب نزول و بخش عمدۀ روایات اسباب نزول حاوی اطلاعاتی است از وقایع تاریخی یا وقایعی که در شکل‌‌گیری تاریخ بعد از اسلام اهمیت داشته‌اند. همچنین، روایات حکایت‌کننده جزئیات قصص، شامل 308 روایت است که با توجه به کارکرد تاریخی آن‌‌ها در 9 نوع مختلف قابل دسته‌بندی است.
The purpose of the study is examining the typology of Hadiths with the function of historiography in Majma' al-Bayan. The model used in this article is the Methodology-based Typology. Methodology-based Typology in the field of Qur'anic interpretation is a model that classifies and analyzes three types of Hadith scholars’ approaches, i.e. relationalist, functionalist and structuralist. In this paper, this kind of typology has a descriptive-analytical approach to functional typology in Hadith. Accordingly, three categories of narration, including the narrations of the Sura-revelation- based, the narrations of the Sura-cause-based (the atmosphere of the revelation of Sura), and the narratives narrating the details of the tales (Qasas) and stories of the prophets and ancient tribes, are categorized and analyzed as the historiographical function of Hadith. The results of this study show that the narrative-revelation- based and most of the narrative-cause-based contain information about historical events or events that were important in the formation of post-Islamic history. Also narratives narrating details of the Qasas, include three hundred and eight narratives, which according to its historiographical function, can be categorized in nine different types. According to the findings of the study, it can be said that historiographical Hadiths are an essential prerequisite for explanation of Qur’anic verses and have an explanatory-interpretive role in the interpretation of history-bounded Qur'anic verses.
_||_