بررسی اثربخشی خانواده درمانی مبتنی بر دلبستگی(ABFT) بر نگرش فرزند نسبت به مادر و شادکامی در نوجوانان تک والد (واجد مادر)

محورهای موضوعی : فصلنامه مهارت های روانشناسی تربیتی

فهیمه السادات هاشمی ¹ , فاطمه ذیگلری ^{2 *}

1 - کارشناس ارشد گروه روانشناسی، واحد مبارکه، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
2 - استادیار گروه علوم تربیتی، واحد مبارکه، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

تاریخ دریافت : 1402/05/19 تاریخ پذیرش : 1402/08/12 تاریخ انتشار : 1402/09/01

کلید واژه: نگرش فرزند نسبت به مادر, شادکامی, خانواده‌درمانی مبتنی بر دلبستگی,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی خانواده‌درمانی مبتنی بر دلبستگی بر نگرش فرزند نسبت به مادر و شادکامی در نوجوانان تک والد (مادر) بوده است. روش پژوهش نیمه تجربی از نوع پیش آزمون – پس آزمون و با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر تمامی نوجوان تک والد (دارای مادر) مراجعه‌کننده به کلینیک های شهر اصفهان 1401 بوده است. روش نمونه‌گیری به صورت در دسترس بود و ۳۰ نفر نمونه در دو گروه آزمایش (۱۵) و گروه گواه (۱۵) به صورت تصادفی گمارده شدند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش، مقیاس نگرش فرزند نسبت به مادر هودسن (1985) و مقیاس شادکامی آکسفورد (1989) بود. نوجوانان در گروه آزمایش در 10 جلسه 60 دقیقه آموزش دیدند. در این تحقیق به‌منظور تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده، بر اساس آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (کوواریانس) از نرم‌افزار SPSS استفاده گردید. با توجه به نتایج تحلیل کوواریانس، بین میانگین‌های نمرات نگرش فرزند به مادر و شادکامی شرکت‌کنندگان برحسب عضویت گروهی (آزمایش و کنترل) در مرحله پس‌آزمون تفاوت معناداری وجود دارد. به این معنی که پروتکل خانواده‌درمانی مبتنی بر دلبستگی بر نگرش فرزند نسبت به مادر و شادکامی در بین نوجوانان تک والد (مادر) تأثیر مثبت داشته است و میزان تغییر نگرش فرزند نسبت به مادر 4/12 و میزان تغییر شادکـامی 9/16 درصد در پس‌آزمون بوده است. بنابراین نتیجه گیری می شود با خانواده‌درمانی مبتنی بر دلبستگی می توان نگرش فرزند نسبت به مادر و شادکامی در نوجوانان تک والد (مادر) را بهبود بخشید.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study was to investigate the effectiveness of attachment-based family therapy (ABFT) on the child's attitude towards the mother and happiness in single-parent (mother) adolescents. It was a semi-experimental research of pre-test-post-test type and with control group. The population of the current research is all single-parent (mother) teenagers who were referred to the clinics of Isfahan City in 2023. The sampling method was available, and 30 samples were randomly assigned to two experimental groups (15) and a control group (15). The tools used in this research were Hodson's Child Attitude Scale (1985) and Oxford Happiness Scale (1989). Teenagers in the experimental group were trained in 10 sessions of 60 minutes. In this research, to analyze the obtained data, based on descriptive statistics (mean and standard deviation) and inferential statistics (covariance), SPSS software was used. According to the results of covariance analysis, there is a significant difference in the mean scores of the child's attitudes towards the mother and the happiness of the participants according to the group membership (experimental and control) in the post-test phase, which means that the attachment-based family therapy protocol affects the child's attitude towards the mother and happiness among teenagers. The single parent (mother) has had a positive effect and the rate of change in the child's attitude towards the mother was 12.4% and the rate of change in happiness was 16.9% in the post-test, therefore, it can be concluded with attachment-based family therapy. It is possible to improve the child's attitude towards the mother and happiness in single-parent (mother) adolescents.

منابع و مأخذ:

افراشته، زبیده. (1386). مقایسه سلامت عمومی، شادکامی و خود پنداره در زنان با بارداری خواسته و بارداری ناخواسته شهر ایذه. پایان¬نامه کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.
اناری، آسیه؛ مظاهری، محمدعلی؛ طهماسیان، کارینه؛ چون هی سو؛ جمشیدی سیانکی، مریم. (1397). اثربخشی نمایش درمانگری خانواده بر کاهش تعارض والد نوجوان؛ یک مطالعه تک آزمودنی. راهبرد فرهنگ، 11(42): 33-59.
باقری، نسترن. (1385). تأثیر ورزش اروبیک در خود پنداره، تأیید خویشتن، شادکامی و پذیرش زنان رشت. پایان¬نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز.
پیری لله لو، جمال؛ پناه علی، امیر؛ اقدسی، علی نقی. (1400). اثربخشی معنویت درمانی مبتنی بر خودآگاهی بر بهزیستی روانشناختی و قضاوت اخلاقی دانش¬آموزان سال اول پسر دوره دوم متوسطه. فصلنامه روان¬شناسی تحلیلی شناختی، 12(45): 51-37.
ثنایی، باقر، علاقمند، ستیلا؛ فلاحتی، شهره، هومن، عباس. (1387). مقیاس¬های سنجش خانواده و ازدواج. انتشارات بعثت.
جهان بخش، مرضیه؛ بهادری، محمدحسین؛ امیری، شعله؛ جمشیدی، آذر. (1390). اثربخشی درمان دلبستگی مادران بر علائم فزون اظطرابی دختران دارای مشکلات دلبستگی. فصلنامه روان شناسی کاربردی، 5(4): 41-26.
حسینی، سیده فاطمه؛ ثنایی، باقر؛ پورحسین، رضا؛ کراسکیان، آدیس. (1396). فراتحلیل کیفی مقالات پژوهشی حوزه «تعامل والد-نوجوان». رویش روانشناسی، 6(3 (پیاپی 20)): 63-94.
خیرالهی، فاطمه؛ شریف شاد، فاطمه؛ صراف، پریسا؛ محمدصالحی، نرگس؛ محمدبیگی، ابوالفضل. (1395). بررسی همبستگی شادکامی و سلامت روانی با تعدد فرزندان خانواده در دختران نوجوان. مجله دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه، 14(11): 934-941.
سالاري¬فر، محمدرضا؛ آذربایجانی، مسعود؛ کاویانی، محمد؛ موسوي اصل، سیدمهدي؛ عباسی، اکبر؛ سروریان، زهرا؛ تقی زاده، محمداحسان. (1394). اثربخشی معنا درمانی گروهی بر عزت‌نفس و شادکامی دختران نوجوان شهر قم. اخلاق پزشکی، 9(34): 187-207.
صالح پور، ز (1380). مقایسه ویژگی های شخصیتی دانش آموزان یتیم با غیر یتیم شهر اهواز. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز
صدری، اسماعیل؛ فتحی، داود؛ هاشمی مهر، منیژه. (1398). ارائه مدل سبک¬های دلبستگی و پیوستگی و انطباق خانواده با دلزدگی زناشویی والدین دانش آموزان دارای ناتوانی‌های یادگیری با میانجی‌گری تمایزیافتگی زوجین. ناتوانی‌های یادگیری، 9(2):58-80.
صدری، مریم؛ زارع بهرام‌آبادی، مهدی؛ و غیاثی، مهناز. (1395). اثربخشی درمان مبتنی بر دلبستگی بر کیفیت دلبستگی و مهارت¬های اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌ای. سلامت روان کودک، 3(2): 21-30.
علي پور، احمد؛ نوربالا، احمدعلي. (1378). بررسي مقدماتي پايايي و روايي پرسشنامه شادكامي آكسفورد در دانشجويان دانشگاه¬هاي تهران. انديشه و رفتار، 5( 1 و 2): 630-550.
کلانترهرمزی، آتوسا؛ کانی سانانی، اوین. (1394). بررسی رابطه‌ی بین نگرش نوجوانان نسبت به پدر و احساس تنهایی. فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 6(23): 45-67.
محمدی پور، محمد؛ مزارعی ستوده، احمد. (1397). اثربخشی مداخله دلبستگی محور بر بهبود رابطه والد-کودک و کاهش نشانه¬های اضطراب جدایی در کودکان 7 تا 10 ساله. روان شناسی کاربردی، 12(2): 242-223.
محمودی، ناهید؛ رفاهی، نیلوفر؛ ماهیگیر، فروغ؛ کریمی باغملک، آیت الله. (1397). بررسی اثربخشی مداخله¬ی پیشگیری خانواده- محور مبتنی بر دلبستگی بر بهبود رابطه¬ی والد- فرزند، انگیزه¬ی پیشرفت تحصیلی و هوش هیجانی نوجوانان دچار اختلال سلوک. تعالی مشاوره و روان درمانی، 26: 33-20.
موسوی، معصومه؛ جلویاری، فرحناز؛ تبریزی، مصطفی. (1392). اثربخشی آموزش رویکرد ارتباطی ویرجینیا ستیر بر رابطه والد، فرزندی دختران نوجوان. روان‌شناسی کاربردی، 7(4 (پیاپی 28)): 9-25.
میکائیلی، نیلوفر؛ صمدی فرد، حمیدرضا. (1398). پیش‌بینی افکار خودکشی بر اساس شادکامی، عزت‌نفس و سلامت معنوی در نوجوانان دختر. پژوهش در دین و سلامت، 5(3): 59-71.
نوعی ایران، لیلا؛ علیلو، مجید محمود. (1394). پیش¬بینی کیفیت زندگی و شادکامی بر مبنای سبک¬های دلبستگی در زوجین متأهل شهر تبریز. پژوهش توان‌بخشی در پرستاری 1(4):60-69.
نیسی، ع.؛ شکرکن، ح.، شهنی ییلاق، م. سپهوند، م. ع. (1385). مقایسه سلامت روان، سازگاری اجتماعی- فردی با عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان پایه اول متوسطه دانش‌آموزان با و بدون مادر شهر اهواز. علوم تربیتی و روانشناسی، 13(3): 135-162.
وظیفه شناس، ح. (1380). مقایسه سازگاری اجتماعی، بهره هوشی و اعتماد به نفس دانش‌آموزان دبیرستانی تک‌والدی و دو والدی شهرستان اسفراین. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
یاری قلی، بهبود؛ خانی خسروشاهی، مهدیه. (1399). بررسی اثربخشی آموزش قصه¬های قرآنی بر رشد اخلاقی دانش¬آموزان. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 28(48): 170-147.
Argyle, M. (2001). The psychology of happiness (2nd ed). London, Routledge.
Argyle, M., & Lue, L. (1990). The happiness of extraverts. Personality & Individual Differences. 11, 1011.
Azizi, A., Movahedi, Y. (2013). The predict happiness based on attachment styles. In Tabriz University 6th International Congress on Child and Adolescent psychiatry Tabriz University of Medical.
Bireda, A.D., & Pillay, J. (2017). Perceived parent–child communication and well-being among Ethiopian adolescents. International Journal of Adolescence and Youth, 23(1), 109- 117. [DOI:10.1080/02673843.2017.1299016]
Bosmans, G., Van de Walle, M., Bijttebier, P., De Winter, S., Heylen, J., Ceulemans, E., & De Raedt, R. (2020). Children’s attention to mother and adolescent stress moderates the attachment - depressive symptoms link. Psychologica Belgica, 60(1), 294 –314.
Hudson‚ W.W. (1992). Child Attitude toward Father (CAF) / Child Attitude toward Mother (CAM). The WALMYR Assessment Scales Scoring Manual. Tempe‚ AZ: WALMYR Publishing Company.
Sumpter, J.M. (2011). Available from: http://www.epublications. marquette.edu/ researchexchange/2011/Papers/3
Wilson, B.J., & Gottman, J.M. (2002). Marital conflict, repair, and parenting. In M. H. Bornstein (Ed.), Handbook of parenting: Social conditions and applied parenting (pp. 227–258). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.