بررسی مؤلفه‌های روان‌شناسی شفقت گیلبرت در کتاب بوستان سعدی

محورهای موضوعی : شاهنامه

امین عزیزی ¹ , هادی حیدری نیا ² , محمدحسین فلاح ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد
2 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد (نویسنده مسئول)
3 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد

تاریخ دریافت : 1398/04/20 تاریخ پذیرش : 1398/04/20 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: سعدی, درمان, بوستان, رنج, گیلبرت, شفقت,

چکیده مقاله :

طرح مباحث میان‌رشته‌ای و نوشتن مقالات علمی دربارۀ آن‌ها، از علایق پژوهشگران در سال‌های اخیر بوده است. یکی از این مباحث، انعکاس علم روان‌شناسی در آثار ادبی و انطباق آن با تئوری‌های نوین روان‌شناسی است. در این مقاله، مؤلفه‌های روان‌شناسی شفقت گیلبرت با توجه به بوستان بررسی شده و با علم امروزی روان‌شناسی تطبیق داده شده‌اند. یکی از مفاهیم اخلاقی و انسانی که در متون ادبی ما و همچنین در علم روان‌شناسی بدان پرداخته شده، شفقت است. این مقاله به شیوۀ توصیفی‌تحلیلی به موضوع شفقت در بوستان سعدی بر اساس مؤلفه‌های روان‌شناسی گیلبرت پرداخته است. باوجود هم‌پوشانی این واژه با واژه‌هایی مانند مهربانی، دل‌سوزی، همدردی، همدلی، ترحم و ترس در ادبیات فارسی، مفهوم روان‌شناختی آن با معنای واژه‌های یادشده متفاوت است. در ترجمۀ کتاب‌ها و نظریه‌های گیلبرت و نف، شفقت حاوی ویژگی‌های دوازده‌گانه‌ای است که بر اساس آن انسان مشفق تعریف می‌شود. با مقایسه و بررسی مؤلفه‌های روان‌شناسی شفقت گیلبرت با بوستان سعدی این نتایج حاصل می‌شود که مفاهیم انسانی مطرح‌شده توسط سعدی، صدها سال قبل از شکل‌گیری این مفاهیم در روان‌شناسی وجود داشته و مورد بحث قرار گرفته است. این مسئله حاکی از غنای فرهنگی و ادبی اندیشمندان پارسی‌زبان است که متأسفانه در جامعۀ ما مورد غفلت قرار گرفته و در عوض علوم امروزۀ غربی و پیشرفتۀ روان‌شناسی مؤید این نظریات است.

منابع و مأخذ:

۱. آرمسترانگ، کارل (1397)، دوازده‌ گام برای زندگی شفقت‌آمیز، ترجمۀ مرضیه سلیمانی، تهران: انتشارات فرهنگ نشر نو.

2. دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغتنامه دهخدا، تهران: مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا، با همکاری انتشارات روزنه.

3. سعدی شیرازی، مصلح‌الدین (1371)، بوستان سعدی، تصحیح خلیل خطیب رهبر، تهران: انتشارات صفی علیشاه.

4. ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ـــــــــــــ (1390)، بوستان سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: انتشارات بهزاد.

5. گیلبرت، پائول (1397)، درمان متمرکز بر شفقت، ترجمۀ مهرنوش اثباتی و علی فیضی، تهران: انتشارات ابن‌سینا.

6. گیلبرت، پائول و چودن (1396)، شفقت مبتنی بر ذهن‌آگاهی، ترجمۀ محمدحسین فلاح و آزاده ابویی، یزد: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.

7. معین، محمد (1355)، فرهنگ فارسی،تهران: انتشارات امیرکبیر.

8. نوری، حمیدرضا (1396)، شفقت و ذهن‌آگاهی، تهران: نشر کیان‌افراز.

9. همایون‌کاتوزیان، محمدعلی (1396) سعدی: شاعر زندگی، عشق و شفقت، ترجمۀ کاظم فیروزمند، تهران: انتشارات نامک.