سرگذشت خط فارسی
محورهای موضوعی : شاهنامه
کلید واژه: اسلام, فرهنگ, قرآن, خط فارسی, خط پهلوی,
چکیده مقاله :
خط فارسی از جهت تاریخ شکل‌گیری، تحول و دگرگونی، جنبه‌های فکری، هنری، زیباشناسی، هویتی، فرهنگی و کاربردی برای فارسی زبانان ایران و جهان از اهمیت فراوانی برخوردار است. این خط گاه‌گاهی از سوی ناآگاهان یا کم‌کوشان مورد بی‌مهری و ستم قرار گرفته و می‌گیرد. پیش از این مقالات و کتابهایی درباره آن نگاشته شده است، اما به عوامل و علل تاریخی پذیرش این خط به جای خط پهلوی و مستندات و دلایل عینی‌تر و بارزتر آن کمتر پرداخته شده است. در این مقاله کوشیده‌ایم ضمن ترسیم جنبه‌های تاریخی و بیان دلایل دینی و زبانی و توجه به خطوط سکه‌های دوره‌ای نخست آلامی و ظروف و کتبیه‌ها، سیر طبیعی انتخاب خط فارسی اسلامی به جای خط پهلوی ساسانی را تبیین کنیم و نتیجه بگیریم که خط فارسی با همة ارزشهای فکری، اعتقادی، هنری، ادبی و فرهنگی ما گره خورده است و دستکاریهای بی‌وجه و ستیزه‌های بی‌معنی، باعث کسست‌های ویرانگر ما با میراث گرانقدر فرهنگی و ملی و ایمانیمان خواهد گردید و برعکس، محافظت و گسترش آن، پیداری و موجبات معنوی ما را استمرار خواهد بخشید و عزت و سربلندی ما را در پی خواهد داشت.
Persian handwriting is highly important for persian speaking people all around the world . It reflects the history , culture , art, customs, thought identity…etc of people who write it. there are so many books concerning persian handwriting; however, some ambiguous points remain unsolved about the acceptance of it instead of Pahlavi handwriting . This article is an attempt to specify the natural choosing of this handwriting instead of Pahlavi handwriting through investingation of writings on the coins of the first Islamic period as well as plates and manuscripts of that time. This investigation has used evidences from historical and lingual sources. Consequently we have reached to the conclusion that the Persianhandwriting is directly tied to our cultural, artistic, literary and intellectual values . therefore any attempts to manuplate or alter it cause the destructive disconnection with our precious heritage and Keeping it causes the continuation of our spiritual life.
آذرنوش آذرتاش .(1385). چالش میان فارسی و عربی سده‌های نخست، تهران: نشر نی.
2- ابوالقاسمی، محسن .(1373). تاریخ زبان فارسی، تهران: سمت.
3- احمدبن ابی یعقوب .(1358). تاریخ یعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی، ج2، تهران: علمی و فرهنگی.
4- ایرانی، عبدالمحمدخان .(1314). پیدایش خط و خطاطان، بی‌جا، بی‌نا.
5- برتولد، اشپولر .(1354). جهان اسلام، تهران: امیرکبیر.
6- برجیان، حبیب الله .(1379). «کتابت زباهای ایرانی»، تهران: سروش.
7- بیانی، مهدی .(1332). «نظر اجمالی به تحول خط در ایران اسلامی» مجله سخن، ش4، صص 692- 698.
8- بهنام، عیسی .(1341). «هنر تزیین اشیاء بوسیله خط» هنر و مردم، ش2، دوره جدید، صص 2- 7، تهران: انتشارات هنرهای زیبای کشور.
9-_______ .(1342). «خط کوفی تزئینی بر روی ظروف سفالین»، هنر و مردم، ش هشتم، دوره جدید، صص 28- 38، تهران: انتشارات هنرهای زیبای کشور.
10- حاج سید جوادی، سید کمال .(1362). «سیری در تاریخچه خطوط اسلامی»، فصلنامه هنر، شماره 4.
11- حتی خلیل، فیلیپ .(1366). «تاریخ عرب»، تهران: آگاه.
12- حسن ابراهیم حسن .(بی تا). «تاریخ سیاسی اسلام»، ترجمه عبدالحسین بینش، تهران: مؤسسه فرهنگی آرایه.
13- راهجیری، علی .(1345). تاریخ مختصر خط و سیر خوشنویسی در ایران.
14- زمرّدیان، رضا .(1361). «سابقه تاریخی خط عربی و فارسی» مجله دانشکده ادبیات مشهد، سال 15، ص 228.
15- شمس اشراق، عبدالرزاق .(1369). «نخستین سکه‌های امپراتوری اسلام» تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
16- فضایلی، حبیب الله .(1350). «اطلس خط تحقیق در خطوط اسلامی»، اصفهان: انجمن آثار ملی اصفهان.
17- گاور، آلبرتین .(1367). تاریخ خط، تهران: نشر مرکز.
18- مسعودی، علی بن حسین .(1349). التنبیه و الاشراف، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
19- محقق، مهدی .(1369). دومین بیست گفتار، «تاثیر زبان فارسی در زبان عربی» تهران: موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مگ گیل، شعبه تهران.
20- ناتل خانلری، پرویز .(1365). «تاریخ زبان» ج1، تهران: نشر نو.
_||_