تاثیر روش های مختلف کاشت و زمان چین برداری بر روی صفات زراعی و عملکرد سورگوم علوفه ای در شهرستان ایرانشهر
احمد مهربان
1
(
عضو هیت علمی دانشگاه ازاد زاهئان
)
افسانه کمالی دلجو
2
(
کارشناس ارشد زراعت و اصلاح نبانات
)
امید عزیزیان شرمه
3
(
کارشناس ارشد فیتو شیمی
)
کلید واژه: عملکرد, زمان برداشت, خصوصیات مورفولوژیک, سورگوم علوفه ای, روش کشت,
چکیده مقاله :
به منظور بررسی اثرات، روش های مختلف کاشت و زمان های برداشت بر روی خصوصیات زراعی و عملکرد سورگوم علوفه ای رقم اسپیدفید، آزمایش مزرعه ای در سال 94-1393 در محل مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی بلوچستان واقع در شهرستان ایرانشهر انجام شد. آزمایش به صورت طرح استریپ پلات درقالب بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجراگردید. که دو عامل روش های مختلف کاشت شامل کشت جوی و پشته ای، دستپاش و ردیفی به فاصله 50 سانتی متر و زمان های مختلف برداشت شامل 50، 60 و 70 روز بعد از کاشت به ترتیب در نوارهای عمودی و افقی قرارگرفتند. صفات مورفولوژیک گیاه نظیر، وزن تر و خشک برگ و ساقه، درصد نیتروژن، فسفروپتاسیم و درصد پروتئین اندازه گیری شد. نتایج آزمایش نشان داد که اثر روش های مختلف کاشت بر وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک ساقه از نظرآماری معنی دار بود، لیکن تفاوت معنی داری در درصد نیتروژن، فسفر، پتاسیم و پروتئین مشاهده نگردید. حداکثر وزن تر و خشک علوفه به ترتیب با میانگین های 3/108 و 23/27 تن در هکتار به ترتیب مربوط به روش های کشت جوی و پشته ای و ردیفی بود. زمان برداشت نیز به طورمعنی داری وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک ساقه، درصد نیتروژن و پروتئین را تحت تاثیر قرار داد. با توجه به نتایج آزمایش، تیمار کشت جوی و پشته ای و ردیفی و زمان برداشت 70 روز پس از کاشت جهت افزایش عملکرد کمی و کیفی علوفه سورگوم علوفه ای رقم اسپیدفید درشرایط ایرانشهر توصیه می گردد.
چکیده انگلیسی :
To study the effects of different sowing methods and harvest times on the morphological characteristics and forage yield of forag sorghum (CV. Speed-Feed) an experiment was conducted at Agricultural and Natural resources research center of Balouchestan in 2013-2014. The experiment was conducted as strip plots in a randomized complete block design with3 replications. Three sowing methodsviz.Broadcasting, drill and furrow planting and three harvest times viz 50, 60 and 70 days aftersowing were considered as vertical and horizontal strips respectively.Morphological characteristics including plant, fresh and dry weight of stems and leaves ratio, N, P, K and protein percents were measured.Results showed that sowing method had significan effects on the plant, Fresh and dry weight, tiller number per plant and Fresh and dry weight, of leaves and stems, but it wasn’t affected leaf length, leaf width, leaf number per stem. Leaf to stem ratio, N, P, K and protein percent significantly. Maximum fresh and dry fodder yields with 108.3 and 27.23 ton/hec were observed in furrow and drill planting respectively. Harvest time had significant effect on the plant height, leaf length, Leaf width, leaf number per plant, fresh and dry biomasses, leaf to stem ratio, fresh and dry weight of stems and leaves, N and protein percents.planting respectively when harvest was done 70 days after sowing in both of mentioned sowing methods and these treatments can be recommended for increasing qualitative yield of forage sorghum cv. Speed-feed in Iranshahr region condition.
تاثیر روش های مختلف کاشت و زمان چین برداری بر روی صفات زراعی و عملکرد سورگوم علوفه ای در شهرستان ایرانشهر
به منظور بررسی اثرات، روش های مختلف کاشت و زمان های برداشت بر روی خصوصیات زراعی و عملکرد سورگوم علوفه ای رقم اسپیدفید، آزمایش مزرعه ای در سال 94-1393 در محل مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی بلوچستان واقع در شهرستان ایرانشهر انجام شد. آزمایش به صورت طرح استریپ پلات درقالب بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجراگردید. که دو عامل روش های مختلف کاشت شامل کشت جوی و پشته ای، دستپاش و ردیفی به فاصله 50 سانتی متر و زمان های مختلف برداشت شامل 50، 60 و 70 روز بعد از کاشت به ترتیب در نوارهای عمودی و افقی قرارگرفتند. صفات مورفولوژیک گیاه نظیر، وزن تر و خشک برگ و ساقه، درصد نیتروژن، فسفروپتاسیم و درصد پروتئین اندازه گیری شد. نتایج آزمایش نشان داد که اثر روش های مختلف کاشت بر وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک ساقه از نظرآماری معنی دار بود، لیکن تفاوت معنی داری در درصد نیتروژن، فسفر، پتاسیم و پروتئین مشاهده نگردید. حداکثر وزن تر و خشک علوفه به ترتیب با میانگین های 3/108 و 23/27 تن در هکتار به ترتیب مربوط به روش های کشت جوی و پشته ای و ردیفی بود. زمان برداشت نیز به طورمعنی داری وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک ساقه، درصد نیتروژن و پروتئین را تحت تاثیر قرار داد. با توجه به نتایج آزمایش، تیمار کشت جوی و پشته ای و ردیفی و زمان برداشت 70 روز پس از کاشت جهت افزایش عملکرد کمی و کیفی علوفه سورگوم علوفه ای رقم اسپیدفید درشرایط ایرانشهر توصیه می گردد.
واژه های کلیدی: روش کشت، زمان برداشت، خصوصیات مورفولوژیک، عملکرد، سورگوم علوفه ای
مقدمه
با توجه به قرار گرفتن ایران در کمربند خشک و نیمهخشک کره زمین و همچنین افزایش روز افزون جمعیت و متعاقب آن فزونی گرفتن نیاز غذایی بویژه مواد پروتئینی، لزوم بهره برداری از گیاهان با درجه سازگاری بالا با اقلیم کشور و همچنین دارا بودن درصد پروتئین بالا برای تأمین علوفه مورد نیاز، بیش از پیش احساس میشود.کشت گیاهان علوفهای پر ارزش مانند سورگوم با نیاز آبی کم، راه حل مناسبی به منظور افزایش تولیدات دامی کشور میباشد و گونههایی که بتوانند با مصرف آب کمتر، ماده خشک بیشتری تولید نمایند و به عبارت دیگر راندمان آب (WUE) بالاتری داشته باشند از این نظر حائز اهمیت میباشند (15). سورگوم از گیاهان علوفه ای اصلی است، که در اکثر مناطق دنیا کشت می شود، رشد سریع، مقاومت نسبی در برابر خشکی، درصد بالای پروتئین و عملکرد بالا، از دلایل اصلی افزایش سطح زیر کشت و توجه به این گیاه در ایران می باشد(15). تقاضا جهت تولید علوفه سبز توسط صنعت دامداری به سرعت در دنیا در حال افزایش است.تولید سورگوم علوفه ای با توجه به هزینه کمتر تولید و نیاز آبی کمتر نسبت به سایر گیاهان مزیت بهتری دارد لذا استفاده از سورگوم علوفه ای جهت مصرف تازه و نیز سیلو در حال افزایش است (12). پروتئین از مهمترین عواملی است، که ارزش غذایی علوفه سورگوم را تحت تاثیر قرار می دهد و بیشتر تحت تاثیر واریته و نیتروژن قرار می گیرد(11) .
گزارشات حاکی از آن است که میزان پروتئین کمتر تحت تاثیر روش های مختلف کشت قرار می گیرد(1). نتایج مشابهی توسط (2) و (8) نیزگزارش شده است. در آزمایشی که ایوب و همکاران(Ayub et al.,2012)، انجام دادند، میزان پروتئین علوفه سورگوم به طور معنی داری تحت تاثیر زمان های مختلف برداشت قرار گرفت و حداکثر میزان پروتئین زمانی بدست آمد که سورگوم در زمان 45 روز بعد از کاشت، برداشت گردید و حداقل آن مربوط به زمان برداشت 75 روز بعد از کاشت بود.
بولوک و همکاران (Bullok etal.,2010)افزایش تعداد بوته در واحد سطح را عاملی در جهت افزایش سرعت رشد محصول دانستند. سرعت رشد نسبی بیان کننده وزن خشک اضافه شده به وزن اولیه در یک فاصله زمانی معین است (10).
مواد و روش
این آزمایش در سال 94-1393 در محل مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی بلوچستان،واقع در شهرستان ایرانشهر اجرا گردید. این شهرستان دارای اقلیم گرم و خشک می باشد.خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک قبل از اجرای آزمایش در جدول (1) ارایه شده است.
جدول1: مشخصات تجزیه خاک محل آزمایش در سال 1391
عمق (cm) | PH | EC (ds/m) | کربن آلی (%) | نیتروژن کل(%) | فسفر (ppm) | پتاسیم (ppm) | روی (ppm) | آهن (ppm) | بافت خاک |
30-0 | 6/7 | 7/2 | 7/0 | 03/0 | 5/7 | 130 | 30/1 | 10. 06 | لومی |
نحوه اجرای طرح:
این آزمایش به منظور بررسی بهترین روش کشت و مناسبترین زمان برداشت بر برخی از خصوصیات رشد و عملکرد سورگوم علوفه ای رقم اسپیدفید در محل مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی بلوچستان واقع در شهرستان ایرانشهر اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت های خرد شده نواری در قالب بلوک های کامل تصادفی انجام شد.
تیمارهای مورد بررسی شامل دو تیمار:
الف)روش های کاشت (درهم، ردیفی و جوی پشته ای) و ب)زمان های مختلف برداشت علوفه (50، 60 و 70 روز) بودند که عامل روشهای کاشت در کرتهای عمودی و عامل زمان برداشت در کرتهای افقی قرار داده شدند. آزمایش جمعا شامل 27 تیمار بود. مساحت هر پلات 18 متر مربع و فواصل بین پلات ها یک متر و فواصل بین تکرارها 5/1 متر مربع در نظر گرفته شد.
عملیات زراعی مراحل اجرای کار:
آماده سازی زمین:
بعد از انتخاب زمین مورد نظر به منظور تعیین وضعیت خاک مزرعه آزمایش نمونه برداری از خاک مزرعه در 4 نقطه مختلف زمین بطور تصادفی انجام و جهت تجزیه به آزمایشگاه ارسال گردید. پس از حصول اطمینان از مطلوب بودن خاک مزرعه جهت انجام آزمایش عملیات آماده سازی زمین از اوایل بهمن سال 1393 آغاز گردید که شامل دو مرحله شخم، دیسک و لولر جهت تسطیح کامل زمین بود. میزان 50، 70 و 100 کیلوگرم نیتروژن از منبع اوره، فسفر از منبع سوپر فسفات تریپل و پتاسیم از منبع سولفات پتاسیم به ترتیب در مرحله آماده سازی زمین مصرف گردید. علاوه بر آن میزان 100 کیلوگرم نیتروژن نیز طی دو مرحله پنجه زنی و ساقه رفتن بصورت سرک در اختیار گیاه قرار داده شد. پس از آماده نمودن زمین نقشه آزمایش بصورت آزمایش کرت های خرد شده نواری پیاده گردید. آزمایش جمعاً شامل 27 تیمار بود. مساحت هر پلات 18 متر مربع و فواصل بین پلات ها یک متر و فواصل بین تکرارها 5/1 متر مربع در نظر گرفته شد. زمان کشت 20 اسفند بود که پس از کاشت بذور آبیاری انجام و پس از سبز شدن در مرحله 4 برگی نسبت به تنک نمودن بوته ها جهت حفظ فواصل بین بوته روی ردیف 10سانتیمتر اقدام گردید. به منظور کنترل علف های هرز دو مرحله وجین و جهت مبارزه با آفات موریانه و ملخ در مرحله جوانه زنی از مخلوط سم سوین با سبوس استفاده گردید. آبیاری مزرعه با توجه به گرمی هوا بطور مرتب انجام گرفت و به طو متوسط هر هفت روز یکبار مزرعه آبیاری شد.
اندازه گیری پارامترها
شناسایی عناصر موجود در گیاه
آماده سازی نمونه شامل:
شستشو، خشک و آسیاب کردن می باشد. برگ ها ابتدا با آب معمولی سپس با اسیدهیدروکلریک 1% مول و سپس دوباره با آب مقطر شستشو گردید. نمونه گیاه به مدت 48 ساعت در آون با حرارت 70 در جه سانتی گراد خشک و سپس آسیاب شده از الک 5/0 میلی متری عبور داده شد و میزان جذب عناصرغذایی آن (نیتروژن، فسفر و پتاسیم ) اندازه گیری شد.از نمونه برگ آماده شده به ترتیب زیر برای سنجش عناصر عصاره گیری شد.
مراحل انجام عصاره گیری
1) هضم در بالن ژوژه با اسید سولفوریک – اسیدسالسیلیک – آب اکسیژنه
2) هضم به روش سوزاندن خشک و ترکیب با اسید هیدروکلریک
2 گرم نمونه گیاه با دقت 001/0 گرم توزین و در کوزه چینی ریخته شد و در کوره تا 550 درجه به مدت 4 ساعت حرارت داده و خاکستر حاصل را با آب مقطر کمی خیس کرده و 10 میلی لیتر اسید هیدروکلریک 2 مول اضافه و بعد از اتمام فعل و انفعالات محتویات کروزه از کاغذ صافی ریز به داخل بالن ژوژه 100 میلی لیتر صاف شد. عصاره نهایی به حجم 100 میلی لیتر رسانیده شد.
اندازه گیری درصد ازت کل گیاه
3/0 گرم نمونه گیاه با دقت 001/0 گرم توزین و به لوله های هضم (بالن ژوژه 100 میلی لیتر) منتقل شد.، سپس 5/2 میلی لیتر از مخلوط اسیدها اضافه و 24 ساعت به حال خود قرار داده شد. لوله ها بعد از این مدت به مدت 2 ساعت تا 180 درجه سانتی گراد حرارت دید و سپس بعد از خنک شدن 3 بار و هر بار 1 میلی لیتر آب اکسیژنه به لوله ها اضافه شد، مجددا لوله ها روی هیتر تا 330 درجه سانتی گراد به مدت 3 ساعت گذاشته، تا عصاره بیرنگ شد. عصاره در بالن به حجم 100 میلی لیتر رسانیده شد و از آن 5 میلی لیتر رسانیده شد و از آن 5 میلی لیتر گرفته و به بالن تقطیر منتقل می کنیم. میزان 2 میلی لیتر از محلول هیدروکسید سدیم اضافه کرده و قیف دهانه بالن تقطیر را با آب می شوییم تا حجم محلول 20 میلی لیتر گردد. بالن را به کمک بخار آب حرارت داده بعد از ظهور اولین قطره تقطیر عمل به مدت n دقیقه (3-4-5 یا 6 دقیقه ) ادامه دادیم ، محلول حاصل از تقطیر در 10 میلی لیتر اسیدبوریک حاوی 10 قطره اندیکاتور جذب می شود. 5/0 دقیقه قبل از پایان عمل تقطیر ارلن محتوی اسید بوریک را اندکی پایین آورده تا انتهای مبرد با بخار آب شسته شود. اسیدبوریک حاوی آمونیاک را با اسیدسولفوریک 005/0 مول تا تغییر رنگ محلول از سبز به صورتی تیتر کردیم. عمل را با نمونه شاهد بدست آمده از عمل هضم نیز طبق روش انجام دادیم.
اندازه گیری فسفر به روش کالیمتری
مقدار 5 سی سی از محلول عصاره حاصل از هضم به روش 1 را به داخل بالن ژوژه 25 میلی لیتر ریخته و 5 سی سی به آن محلول آمونیاک مولیبدات – وانادات اضافه کرده و به حجم می رسانیم. سپس میزان جذب را با دستگاه اسپکترفتومتر با طول موج 470 نانو متر می خوانیم.
اندازه گیری پتاسیم به روش نشر شعله ای
محلول حاصل از عصاره گیری به روش 2 را به نسبت 9+1 با کلرور سزیم (cs) رقیق کرده و جذب را با دستگاه فلیمفوتومتر و در طول موج 5/766 نانومتر برای پتاسیم می خوانیم.
روش های آماری
درنهايت پس از تعيين پارامتر های گیاهی ذکر شده، داده ها مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت و تجزیه داده ها و رسم نمودارها جهت مقایسه بین تیمارها با استفاده از روشهاي آماري و نرم افزارهاي MSTATC، Excel و SAS انجام گرفت. لازم به ذکر است که مقایسه میانگین از آزمون دانکن استفاده شد.
نتایج و بحث
وزن تر و خشك برگ
وزن تر و خشك برگ سورگوم رقم اسپيدفيد، به طور معني داري در سطح احتمال يك درصد تحت تاثير روش هاي مختلف كاشت قرار گرفت (جدول2). روش هاي كشت جوی و پشته و رديفي به طور مشترك با ميانگين هاي وزن خشك برگ به ترتيب 85/17 و93/16 گرم در بالاترين سطح قرار گرفتند، ضمن اينكه كمترين وزن تر و خشك برگ به ترتيب با ميانگين هاي 27/53 و 26/14 گرم مربوط به روش كشت درهم بود(جدول3).
(5)، دریافتند که روش کشت به طور وزن خشک بوته را تحت تاثیر قرار نمی دهد که نتایج این آزمایش با نتایج عنوان شده مغایرت دارد. اثر زمان هاي مختلف برداشت نيز بر وزن تر و خشك برگ در سطح احتمال يك درصد معني دار گرديد (جدول2). مقايسه ميانگين داده ها نشان داد كه حداكثر وزن تر برگ در زمان برداشت 70 روز پس از كاشت با ميانگين 10/65 گرم به دست آمد و پس از آن زمان برداشت 60 روز با ميانگين 98/58 گرم در سطح بعدي قرار گرفت ضمن اينكه حداقل وزن تر برگ مربوط به زمان برداشت 50 روز با ميانگين 08/48 گرم بود. وزن خشك برگ نيز از روند مشابه تبعيت نمود. بيشترين وزن خشك برگ با ميانگين 12/19 گرم مربوط به زمان كاشت 70 روز بعد از كاشت بود در حالي كه كمترين وزن خشك برگ در زمان برداشت 50 روز پس از كاشت با ميانگين 70/13 حاصل گرديد وزن خشك برگ در زمان برداشت 60 روز پس از كاشت معادل 22/16 گرم ثبت گرديد (جدول3). (15)، تاثیر فواصل برداشت را در نسبت اجزای عملکرد موثر دانست. (13)، همچنین تاثیر مثبت زمان برداشت علوفه را بر عملکرد علوفه تر و خشک سورگوم علوفه ای گزارش نمود. که نتایج بدست آمده با نتایج این پژوهش مطابقت دارد.
اثرات متقابل روش كشت* زمان برداشت بر روي وزن تر و خشك برگ به لحاظ آماري در سطح 5 درصد معني دار گرديد (جدول2) مقايسه ميانگين داده هاي مربوط به اثرات متقابل روش كشت * زمان برداشت بر روي صفات مذكور در جدول شماره 4 ذكر گرديده است.
وزن تر و خشك ساقه:
تجزيه واريانس داده هاي آزمايش نشان داد كه وزن تر و خشك ساقه سورگوم رقم اسپيدفيد به طور معني داري در سطح احتمال يك درصد تحت تاثير روش هاي مختلف كشت و زمان هاي مختلف برداشت قرار گرفت (جدول2). با مقايسه ميانگين داده مشخص شد كه بيشترين وزن تر ساقه با ميانگين 4/152 گرم در روش كشت جوي و پشته اي به دست آمددر حالي كه بيشترين وزن خشك ساقه با ميانگين هاي 29 و 22/28 گرم به ترتيب مربوط به روش هاي كشت جوي و پشته و رديفي بود (جدول3) .كمترين وزن تر و خشك ساقه به ترتيب با ميانگين هاي 1/119 و 67/23 گرم در روش كشت درهم به دست آمد(جدول3).
در آزمایشی در پاکستان تاثیر دو روش کاشت خطی و دستپاش را بر روی خواص کمی و کیفی سورگوم علوفه ای را بررسی کردند، که نتایج تاثیر معنی داری در عملکرد وزن تر و خشک گیاه نشان داد، بطوری که بیشترین عملکرد مربوط به روش خطی بود(1). که نتایج بدست آمده با آزمایش انجام شده مطابقت دارد. در بين تیمارهاي مختلف زمان برداشت، بوته هاي سورگومي كه در زمان 70 روز بعد از كاشت برداشت گرديد، با ميانگين هاي 5/165 و18/36 گرم به ترتيب بيشترين وزن تر و خشك ساقه را توليد نمودند، در حالي كه كمترين وزن تر و خشك ساقه به ترتيب با ميانگين هاي 8/109 و 78/17 گرم مربوط به زمان برداشت 50 روز بعد از كاشت بود (جدول3). (15)، اعلام کردند که با تاخیر در برداشت، درصد اجزای گیاهی تغییر می کند به طوریکه سهم برگ در عملکرد کاهش و سهم ساقه افزایش می یابد،که نتایج بدست آمده با نتایج عنوان شده مطابقت دارد. اثرات متقابل زمان برداشت و روش كشت بر روي وزن تر و خشك ساقه از نظر آماري معني دار نبود (جدول2).
درصد عناصر غذايي موجود در ماده خشك:
درصد عناصر مواد غذايي موجود در ماده خشك شامل فسفر، پتاسيم و نيتروژن اندازه گيري گرديد. تجزيه واريانس داده هاي آزمايش نشان داد كه اثر تيمارهاي مختلف روش كشت و نيز زمان برداشت بر روي درصد فسفر و پتاسيم از نظر آماري معني دار نبود. درصد نيتروژن نيز به طور معني داري تحت تاثير روش هاي مختلف كاشت قرار نگرفت، لیكن اثر زمان هاي مختلف برداشت بر روي درصد نيتروژن در سطح احتمال 5 درصد معني دار گرديد (جدول2).كه با تاخير در برداشت، ميزان نيتروژن به طور معني داري افزايش نشان داد به طوری كه حداكثر آن مربوط به زمان برداشت 70 روز پس از كاشت با ميانگين 81/1 درصد و كمترين آن مربوط به زمان برداشت 50 روز پس از كاشت با ميانگين 34/1 درصد می باشد. زمان برداشت 60 روز پس از كاشت ميزان نيتروژن 55/1درصد را توليد نمود. درصد نيتروژن در روش هاي مختلف جوي و پشته، رديفي و درهم نيز معادل 48/1، 65/1، 56/1 درصد ثبت گرديد (جدول3).
با تجزيه واريانس داده هاي آزمايش مشخص شد كه اثر روش کاشت و زمان برداشت بر روی عنصر فسفر معنی دار نبود (جدول2).
درصد فسفر در روش كشت جوي و پشته، رديفي و درهم به ترتيب معادل 157/0، 151/0 و 167/0 درصد بود. ميزان فسفر موجود در ماده خشك سورگوم رقم اسپیدفيد تحت تاثير زمان هاي مختلف برداشت 50، 60،70 روز پس از كاشت به ترتيب برابر 42/1، 40/1، 42/1 درصد بود(جدول3).
با تجزيه واريانس داده هاي آزمايش مشخص شد كه اثرات متقابل روش كشت* زمان برداشت بر روي ميزان هيچكدام از عناصر اصلي يعني فسفر، پتاسيم، نيتروژن از نظر آماري معني دار نگرديد (جدول2).
درصد پروتئين
درصد پروتئين موجود در ماده خشك ارتباط مستقيمي با ميزان نيتروژن دارد، لذا تيمارهاي مختلف روش كشت، ميزان پروتئين را به طور معني داري تحت تاثير قرار نداد (جدول2). ميزان پروتئين موجود در ماده خشك تحت تاثير روش هاي مختلف كشت جوي پشته و رديفي و درهم به ترتيب معادل 25/9، 30/10، 76/9 درصد ثبت گرديد. اثر زمان هاي مختلف برداشت به طور معني داري ميزان پروتئين را تحت تاثير قرار داد(جدول2). با تاخير در برداشت، ميزان پروتئين نيز افزايش معني دار را نشان داد، به طوري كه حداكثر ميزان پروتئين با 28/11 درصد در آخرين سطح برداشت يعني 70 روز پس از كاشت به دست آمد، در حالي كه حداقل ميزان پروتئين مربوط به برداشت زود هنگام 50 روز پس از كاشت با ميانگين 35/8 درصد بود. بوته هاي خشك سورگوم برداشت شده در زمان 60 روز پس از كاشت ميزان پروتئين معادل 68/9% را توليد نمودند (جدول3). اثرات متقابل زمان كاشت و روش كشت بر روي درصد پروتئين موجود در ماده خشك (علوفه خشك) معني دار نگرديد (جدول2).
مرحله بلوغ در زمان برداشت، مهمترین فاکتور تعیین کننده کیفیت علوفه است و کیفیت علوفه با افزایش بلوغ کاهش می یابد. همچنین بلوغ علوفه، قابلیت هضم علوفه و مصرف آن توسط احشام را تحت تاثیر قرار می دهد (9).
در آزمایشی بیان شد که تاثیر پذیری میزان پروتیین گیاه از کود نیتروژن خاک می باشد(6). همچنین جعفری بیله سوار و همکاران در سال (2012)، اعلام نمودند که پرو تیین برگ تحت تاثیر زمان های مختلف برداشت معنی دار شدند(9)، که نتایج با این آزمایش مطابقت دارد.
جدول 2: تجزیه واریانس برخی از صفات زراعی سورگوم تحت تاثیر روش های مختلف کاشت و زمان برداشت در ایرانشهر
درصد پروتیین | درصد نیتروژن | درصد پتاسیم | درصد فسفر | وزن خشک ساقه(گرم) | وزن خشک برگ(گرم) | وزن تر ساقه (گرم) | وزن تر برگ (گرم) | درجه آزادي | منابع تغييرات |
779/0 | 020/0 NS | 029/0 NS | NS 00023 /0 | 392/2 NS | 549/0 NS | 836/603 NS | 189/55 NS | 2 | تكرار |
471/2NS | 063/0 NS | 036/0 NS | 001/0NS | 683/74** | 254/31** | 484/2664** | 449/178** | 2 | روش کشت |
501/1 | 039/0 | 057/0 | 0003/0 | 382/1 | 665/0 | 138/41 | 156/26 | 4 | اشتباه آزمايش |
340/19** | 494/0* | 003/0 NS | 001/0NS | 321/762** | 986/65** | 820/7224** | 072/669** | 2 | زمان برداشت |
953/0 | 025/0 | 005/0 | 0004/0 | 125/4 | 005/1 | 446/16 | 736/27 | 4 | اشتباه آزمايش |
234/0NS | 006/0 NS | 008/0 NS | 00034/0 NS | 324/8 NS | 778/0 * | 321/20 NS | 881/4 * | 4 | روش کشت× زمان برداشت |
887/0 | 023/0 | 021/0 | 002/0 | 063/5 | 905/0 | 285/104 | 787/19 | 8 | اشتباه آزمايش |
64/9 | 70/9 | 43/10 | 78/9 | 35/8 | 82/5 | 39/7 | 75/7 |
| CV (%) |
جدول 3: مقایسه میانگین برخی از صفات زراعی سورگوم تحت تاثیر روش های مختلف کاشت و زمان برداشت در ایرانشهر
درصد پروتیین | درصد نیتروژن | درصد پتاسیم | درصد فسفر | وزن خشک ساقه (گرم) | وزن خشک برگ (گرم) | وزن تر ساقه (گرم) | وزن تر برگ (گرم) | تیمار |
|
|
|
|
|
|
|
| روش کشت |
25/9 a | 48/1 a | 33/1 a | 157/0 a | 00/29 a | 85/17 a | 4/152 a | 52/59 a | جوی وپشته |
30/10 a | 65/1 a | 43/1 a | 151/0 a | 22/28 a | 93/16 a | 1/143 b | 37/60 a | ردیفی |
76/9 a | 56/1 a | 45/1 a | 167/0 a | 67/23 b | 26/14 c | 1/119 c | 27/52 b | درهم |
|
|
|
|
|
|
|
| زمان برداشت |
35/8 c | 34/1 c | 42/1 a | 152/0 a | 78/17 c | 70/13 c | 8/109 c | 08/48 b | 50 روز |
68/9 b | 55/1 b | 40/1 a | 161/0 a | 92/26 b | 22/16 b | 3/138 b | 98/58 a | 60 روز |
28/11 a | 81/1 a | 42/1 a | 163/0 a | 18/36 a | 12/19 a | 5/165 a | 10/65 a | 70 روز |
درصد پروتیین | درصد نیتروژن | درصد پتاسیم | درصد فسفر | وزن خشک ساقه (گرم) | وزن خشک برگ (گرم) | وزن تر ساقه (گرم) | وزن تر برگ (گرم) |
| تیمار |
|
|
|
|
|
|
|
| زمان برداشت | روش کشت |
65/7 d | 22/1 c | 30/1 a | 148/0 a | 89/18 d | 78/15 bc | 1/126 cd | 37/49 cd | 50 روز | جوی وپشته |
98/8 bcd | 44/1 bc | 30/1 a | 148/0 a | 89/28 b | 22/17 b | 3/153 b | 67/61 ab | 60 روز |
|
13/11 ab | 78/1 a | 39/1 a | 176/0 a | 22/39 a | 56/20 a | 8/177 a | 53/67 a | 70 روز |
|
96/8 bcd | 43/1 bc | 41/1 a | 144/0 a | 33/18 d | 22/14 c | 2/112 d | 20/52 c | 50 روز | ردیفی |
36/10 abc | 66/1 ab | 41/1 a | 161/0 a | 78/27 bc | 00/17 b | 9/143 bc | 23/62 a | 60 روز |
|
58/1 a | 85/1 a | 48/1 a | 150/0 a | 55/38 a | 56/19 a | 3/173 a | 67/66 a | 70 روز |
|
45/8 cd | 36/1 bc | 46/1 a | 163/0 a | 11/16 a | 11/11 d | 11/91 e | 67/42 d | 50 روز | درهم |
71/9 abcd | 55/1 ab | 48/1 a | 175/0 a | 11/24 c | 44/14 c | 8/117 d | 03/53 bc | 60 روز |
|
13/11 ab | 78/1 a | 40/1 a | 163/0 a | 78/30 b | 23/17 b | 3/148 b | 10/61 ab | 70 روز |
|
جدول 4: مقایسه میانگین برخی از صفات زراعی سورگوم تحت تاثیر اثرات متقابل روش های مختلف کاشت و زمان برداشت در ایرانشهر
Abstract
Effect of different sowing methods and harvest times on the morphological characteristics and yield of forage sorghum (sorghum bicolor) CV. Speed-Feed in Iranshahr region.
To study the effects of different sowing methods and harvest times on the morphological characteristics and forage yield of forag sorghum (CV. Speed-Feed) an experiment was conducted at Agricultural and Natural resources research center of Balouchestan in 2013-2014. The experiment was conducted as strip plots in a randomized complete block design with3 replications. Three sowing methodsviz.Broadcasting, drill and furrow planting and three harvest times viz 50, 60 and 70 days aftersowing were considered as vertical and horizontal strips respectively.Morphological characteristics including plant, fresh and dry weight of stems and leaves ratio, N, P, K and protein percents were measured.Results showed that sowing method had significan effects on the plant, Fresh and dry weight, tiller number per plant and Fresh and dry weight, of leaves and stems, but it wasn’t affected leaf length, leaf width, leaf number per stem. Leaf to stem ratio, N, P, K and protein percent significantly. Maximum fresh and dry fodder yields with 108.3 and 27.23 ton/hec were observed in furrow and drill planting respectively. Harvest time had significant effect on the plant height, leaf length, Leaf width, leaf number per plant, fresh and dry biomasses, leaf to stem ratio, fresh and dry weight of stems and leaves, N and protein percents.planting respectively when harvest was done 70 days after sowing in both of mentioned sowing methods and these treatments can be recommended for increasing qualitative yield of forage sorghum cv. Speed-feed in Iranshahr region condition.
Key words: culture methods, harvest time, morphological, functional, forage sorghum
منابع
1-Afzal, m., Ahmad, A.U.H., Zamir, S.I., Khalid F., Mohsin, A.U. andaillanis M.W. 2013.
2-Almodares, A. and M. R. Hadi (2009). Production ofbioethanol from sweet sorghum: A review. Afr.J. Agric. Res. 4(9): 772-780.
3-Ayub, M., AtherNadeem, M., Tanveer, A. and Hussain, A.2012. the growth, yield and quality of sorghum fodder. Asian gournal of Plant Sainses.4: 304-307.
4-Ball,D.M.Collins,G.D.Lacefield,N.P.Martin,D.A.Mertens,K.E. Olson, D.H.
5-Bosch, L., F. Casanas, E. Sanchez, A. Almirall and F.Nuez (2010).Performance of five generations ofselection for increased stalk diameter in theLancaster variety of maize (Zea mays L.),crossed with B73 inbred.Maydica. 46(4):221-226
6-Brawand MJ, Faci JM. 2008. Sorghum (Sorghum bicolor L) yield compensation processes under different plant densities and variable water supply. Eur. J. Agron. 15: 43-55.
7-Bullok DG, Niclson RL, Nyquist WE. 2010. A growth analysis comparison of corn in convertional and equidtant plant spacing. Crop Sci. 28: 254-258.
8-Duraisami, V. D., Raniperumal and A. K. Mani (2012).Grain quality as influenced by fertilizernitrogen, coirpith and biofertilizer in sole andintercropped sorghum maize soybean sequence.Mysore J. Agric. Sci., 36(2): 97-103.
9-Jafari Bilesuar,R. Sayed Sharifi, R.. Imani, A, et. 2012. Effect of nitrogen fertilizer on efficiency of harvesting time and yield and quality of forage sorghum. Journal of Crops, Volume 14, Number 2, Winter 1391 S30-17.
10-Kochaki, A. 2006, agriculture in arid, publications SID Ferdowsi University of Mashhad.
11-Lapts, R. 2008. conservation tillage for sustainable agriculture: tropics versus temperate environments. Adv. Agron.42:85-197.
12-Marsalis, M., S. Angadi and F. C. Govea (2010). Effectof seeding and nitrogen rates on limited irrigated corn and forage sorghum yield and nutritivevalue. In Abstracts: Annual meeting, WesternSociety of Crop Sci. Ft. Collins, Co.
Performance of multicalforoglThegournal of Animal do Plant Science: 23CD: 232-239.
13-Rahman, M.M. Fukai, S. and Blamey, F.P.C. 2008. Effects of cutting and sowing date on biomass production and nitrogen content of forage sorghum. Proceeding of II Australian Agronomy Cinferene,. Gealong Victoria.
14-Siddigue, M. M.S. Bajawa and M.I. Makhdoom2008. Yield and quality of maize fodder as influenced by different stages of harvesting and nitrogen rates. Pak. J. Sci. and Lnd. Res. 33: 54-58.
15-Tolera A and. Sundstol F(2012). Morphological fractions of maize stover harvested at different stages of grain maturity and nutritive value of different fractions of the stover. Animal Feed Science Technology, 81:1-16.
16-Zerbini E, Thomas D. 2003. Opportunities for improvement of nutritive value in sorghum and pearl millet residues in south Asia throrgh genetic enhancement. Field Crop Res. 84: 3-15.