بررسی و تعیین عوامل محیطی مؤثر بر پراکنش رویشگاه‌های مرتعی جنوب شرقی سبلان

محورهای موضوعی : جنگلداری

بهنام بهرامی ¹ , اردوان قربانی ²

1 - دانشجوی دکتری علوم مرتع دانشکده فناوری کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی
2 - دانشیار مرتعداری گروه مرتعو آبخیزداری دانشکده فناوری کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی اردبیل

تاریخ دریافت : 1394/10/20 تاریخ پذیرش : 1395/02/23 تاریخ انتشار : 1395/03/01

کلید واژه: سبلان, عوامل اکولوژیکی, رویشگاه مرتعی, رج بندی,

چکیده مقاله :

چکیده: روابط بین پوشش گیاهی و عامل های محیطی به شناخت عوامل مؤثر بر رشد و استقرار گونه های گیاهی و همچنین شناسایی رویشگاه ها کمک می کند. هدف از این پژوهش، بررسی ارتباط عوامل محیطی با پراکنش رویشگاه های مرتعی و تعیین مهمترین عوامل مؤثر در تفکیک این رویشگاه ها در منطقه جنوب شرقی سبلان واقع در استان اردبیل می باشد. نمونه برداری به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. در اکوسیستم مرتعی مورد نظر، 45 رویشگاه در نقاط مختلف ارتفاعی و در دامنه های جنوب شرقی سبلان انتخاب و در داخل هر یک از این رویشگاه های تعیین شده، 3 پلات بزرگ 10 مترمربعی با فاصله 40 متر از همدیگر و در طول ترانسکت 120 متری مستقرگردید. در داخل پلات ها فهرست گیاهان موجود و درصد تاج پوشش آن ها تعیین گردید. همچنین در داخل هر پلات از دو عمق 15-0 و 30-15سانتی متری، خاک برداشت شد و خصوصیات اقلیمی نظیر بارندگی و دما ، خصوصیات توپوگرافی نظیر ارتفاع، شیب و جهت جغرافیایی، عوامل خاکی نظیر بافت خاک، هدایت الکتریکی ، اسیدیته ، ماده آلی (کربن) ، فسفر و پتاسیم اندازه گیری شدند. به منظور تعیین روابط بین عوامل محیطی با پراکنش پوشش گیاهی، از تجزیه و تحلیل آماری چند متغیره (رج بندی) استفاده شد. رج بندی جوامع گیاهی با توجه به عوامل محیطی به روش آنالیز تطبیقی متعارفی (DCA[1]، RDA[2]، CCA[3]) صورت گرفت. نتایج نشان داد درمنطقه مورد مطالعه، عوامل فیزیوگرافی (ارتفاع و جهت جغرافیایی) تأثیر معنی داری بر پراکنش رویشگاه های مرتعی دارند. نتایج حاصل از CCA عوامل محیطی منطقه مرتعی حاکی از آن است که محور اول و دوم به ترتیب با مقادیر ویژه 703/0 و 519/0 و واریانس 5/11 و 0/20 ، تغییرات رویشگاه ها و عوامل محیطی منطقه را توجیه می کنند. از نتایج این تحقیق می توان در مدیریت، احیا و اصلاح اکوسیستم های مرتعی جنوب شرقی سبلان و مناطق مشابه استفاده کرد. [1] - Detrended Correspondence Analysis [2] - Representational Difference Analysis [3] - Canonical Correspondence Analysis

چکیده انگلیسی:

Abstract Relationships between environmental factors and vegetation is an essential step in order to recognize the effective factors on growth and establishment of species plants and identify habitats.  The  purpose  of  this  study  was  investigation  of  relation  between environmental  factors  and  rangeland  habitats  and  to  determine the most  important affecting factors in the segregation of rangeland habitats of Southeast Sabalan, which is located in Ardabil province. Sampling was done using random-systematic method. In this rangeland ecosystem, sampling was conducted with the selection of 45 sites in southeast of Sabalan, and inside of each site 3 large 10 m2  plots with the distance of 40m from each other along of a 120m transect was selected. Inside of the plots, the list of the plants and canopy cover were determined. From these plots, soil samples were collected from two depths of 0-15 and 15-30 cm and the climatic characteristics such rainfall and temperature, topographic features suchas elevation, slope and aspect, soil features such texture, electrical conductivity, acidity, organic matter (C), phosphorus and potassium were measured. To determine the relationship between environmental factors and plant distribution based on each plots a multivariate analysis (ordination) was used. Ordination of plant communities based on environmental factors using Canonical  Correspondence  Analysis  (CCA),  Detrended  Correspondence  Analysis (DCA) and Representational Difference Analysis (RDA) methods was performed. Results indicate that on the study area, physiographic attributes (elevation and aspect) have significant effects on the distribution of rangeland habitats. The CCA results of environmental factors indicate that the first and second axes with eigen values 0.703 and 0.519 and variance 11.5 and 20 respectively justify habitat changes and environmental factors in the study area. The results of this study can be used in the management of rangeland ecosystem improvement and remidation of the Southeast Sabalan and the same areas.

منابع و مأخذ:

References

1. Askarizadeh, D., & G.A. Heshmati, 2012. An investigation of environment factors’ impact on life form of plants (Case study: Javaherdeh rangelands of Ramsar). Journal of Natural Environment, Iranian Journal of Natural Resources 65 (4): 529-540


2. Barnes, B.V., D.R. Zak, S.R. Denton, & S.H. Spurr, 1998. Forest Ecology. John Wiley and Sons Inc., New York, 777 p.


3. Barrett, G., 2006. Vegetation communities on the shores of a salt lake in semi-arid Western Australia. Journal of Arid Environments 67: 77-89.


4. Bravo de la, P. R., & J. C. Poggiale, 2005. Theoretical ecology and mathematical modeling: problems and methods, Ecological Modeling,Editorial, 188: 1-2.


5. Cantero,.J.J., J. Liira, J.M. Cisneros, J. Gonzalez, L. Petryna, M. & C. Zobel,Nunez, 2003. Species richness, alien species and plant traits in central Argentine mountain grasslands. Journal of Vegetation Science 14: 129-136.


6. Esmaeilzadeh, A., S.M., Hoseini, M. Mesdaghi, M. Tabari, & J. Mohamadi, 2010. Can Soil Seed Bank Floristic Data Describe Above Ground Vegetation Plant Communities? Environmental Science 7(2): 41 -62


7. Fahimipour, A., M.A. ZareChahoki, & A. Tavili, 2010. Study on the relationship between environmental factors and typical plant-species distribution. Rangeland Journal 4(1): 23-32.


8. Ghorbani, A., J. Sharifi, A.H. Kavianpour, B. Malekpour, & F. MirzaeiAghcheGheshlagh, 2013. Investigation on ecological characteristics of Festucaovina L. in south-eastern rangelands of Sabalan. Iranian Journal of Range and Desert Research 20(2): 379-396.


9. Haghiyan, A., J. Ghorbani, M. Shokri, & Z. Jafariyan, 2008. Separating of the effect of soil factors with the effect of topography factors on vegetation distribution in summer rangeland in Central Alborz. Rangeland Journal 3(1): 53-68.


10. Heshmati, G.A., 2003. Investigation on effects of environment factor on species establishment and distribution of rangeland species using multivariate analysis. Iranian Journal of Natural Resources 5(2) 113-120.


11. Iravani, M., 1999. A study of potential vegetation site of three range plants by using GIS and RS in Vahagan river basin. M.Sc. thesis faculty of natural resources Isfahan university of technology, 147p.


12. JafariHaghighi, M., 2003. Methods of soil analysis - Sampling of important physical and chemical analysis with emphasis on theoretical and applied principles. NedayeZaha press, 236p.


13. Jafarian, Z., A. Karimzadeh, J. Ghorbani, & M. Akberzadeh, 2011. Determination of Ecological Species Groups and Effective Environmental Factors on Them. Journal of Environmental Studies, 37: 20-29.


14. Jenny, H., 1980. The soil resource origin and behavior, Heidelberg, Berlin, Germany. Springer-Verlag, Heidelberg. Berlin, 377 pp.


15. Jensen, M.E., G.H. Simonson, & M. Dosskey, 1990. Correlation between soils and sagebrush-dominated plant communities of northeastern Nevada. Soil Science Society of American Journal 54: 902-910.


16. Kaller, A., 2001. Vegetation-environment interactions in a boreo-nemoral forest in east central Sweden, MSc Thesis. Department of Environmental Assessment Swedish University of Agricultural Sciences, 26 pp.


17. Kamali, P. & R. Erfanzadeh, 2013. Effect of animal grazing on the relationship between vegetation and soil phsico-chemical characteristics (case study: Vaz watershed). Rangeland Journal 6(4): 320-329.


18. Knudsen, D., Peterson G.A., & Pratt P.F., 1982. Methods of Soil Analysis Chemical and Microbiological Properties. American Society of Agronomy, Madison, Wisconsin, USA, 225-246 pp.


19. Lentz, S., 1987. Correspondence of soil properties and classification units with sagebrush communities in southeastern Oregon: I and II. Soil Science Society of America Journal 51: 1263-1276.


20. Maltez– Mouro, S., L. Garsia, T. Moranon, & H. Freitas, 2005. The combined role of topography and over story tree composition in promoting edaphic and floristic variation in a Mediterranean forest. Ecological Research 20(6): 668-677.


21. McLean, E.O., 1988. Soil pH and Lime Requirement. In: Page, A.L. (Ed.), Methods of Soil Analysis. Part, American Society of Agronomy, Vol. 2. Soil Science Society of America, Madison, Wisconsin, 185 Pp.


22. MohsennejadAnvari, M., M. Shekari, S.H. Zali, & Z. Jafariyan, 2010. Study on the relationship between soil and physiographic factors and plant community distribution. Rangeland Journal 4(2): 257-262.


23. Mohtashamnia, S., 2011. Review the most important environmental factors affecting the distribution of the genus Artemisia in Fars province (Case Study: Gulf of steppe grasslands). Journal of Specialty Natural Ecosystems Iran 1(3): 75-86.


24. MokhtariAsl, A., M. Mesdaghi, M. Akbarlou, & R. Rangavar, 2008. Effective interaction between soil characteristics and distribution of plant species in rangeland pastures Gherkhlar index of Marand in East Azerbaijan Province. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources 15(1): 26-36.


25. Naseri, H.R., H. Azarnivand, GH.R. Zehtabiyan, H. Ahmadi, & M. Jafari, 2009. Relationship between soil chemical and physical characteristics with plant community's playa margin (Case study: South of Playa Kashan). Rangeland Journal 3(4): 652-667.


26. Shaltout K.H., M.G. Sheded, H.F. El-Kady & Y.M. Al-Sudani, 2002. Phytosociology and size structure of Nitrariaretusa along the Egyptian Red Sea coast. Journal of Arid Environments 53: 331-345.


27. Tatian, M., 2001. A study of community ecology in Behshar- Hezarjarib rangelands. M.Sc. thesis faculty of natural resources of Mazandaranuniversity, 126p.


28. Zhang, Y.M., & T. Cao, 2001. Quantitative classification and ordination analysis on bryophyte vegetation in Bogda Mountain, Xinjiang. ActaEcologicaSinica 26: 10-16.