واکاوی جایگاه ادراک و تجلّی در رویکردهای دوگانه به زیبایی‌شناسی با تأکید بر مفهوم زیبایی در عرفان اسلامی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
محمد‌علی سیستانی
1
,
آزاده شاهچراغی
2
,
حمید ماجدی
3
1 - دانشجوی دکترای معماری، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - دانشیار معماری، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. نویسنده مسئول:
shahcheraghi@srbiau.ac.ir
3 - استاد شهرسازی، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
کلید واژه: عرفان, ادراک, تجلّی, Aesthetic, mysticism, Perception, زیبایی, Manifestation,
چکیده مقاله :
امروزه موضوع زیبایی دچار بحران هویت و فقدان مبانی نظری مدون است و اصولی که برخاسته از مبانی اعتقادی اسلام و عرفان اسلامی –به عنوان مهم ترین منبع زیبایی شناسی در اسلام- باشد، وجودندارد. خاستگاه زیبایی و معیارهای داوری زیبایی شناسانه، همواره محل چالش و اختلاف نظر پژوهشگران بوده، اما از میان رویکردهای مختلف، همواره دو دیدگاه متقابل وجود دارند که نگاه اول دلیل زیباییِ موجودات را در ریشه های معنایی کاوش می کند و گروه دوم، ادراکِ انسان (به عنوان سوژه) از اثر (به عنوان اُبژه) را عامل تجربه امرِ زیبا می داند. به نظرمی رسد رویکردهای اول بر مفهوم تجلی استوارند و رویکردهای دوم بر مفهوم ادراک. از هرکدام از این دو رویکرد، سه بستر مطالعاتی انتخاب شده که عبارتند از: زیبایی قبل و بعد از مدرن، زیبایی متعالی و محسوس و زیبایی نزد سنت گرایان و واقع گرایان (در زیبایی شناسی اسلامی). بنابراین در این تحقیق ابتدا دو مفهوم تجلی و ادراک به عنوان مفاهیم محوری و پس از آن رویکردهای دوگانه فوق مورد بررسی و تدقیق قرارگرفتند. معیارهای این سه گرایش دوگانه، استخراج شد و در پایان با مقایسه آن ها نتایج موردنظر به دست آمد. روش تحقیق از نظرِ هدف کاربردی و از حیثِ راهبرد در دستة تحقیقاتِ توصیفی- تحلیلی قرارمی گیرد. پژوهش در حوزه نظری و با مطالعات کتابخانه ای و با ابزار فیش برداری، انجام شد و نتایج با روش استدلال قیاسی به دست آمد.
In the modern age, the aesthetics subject, has become involved the identity crisis and lack of codified theoretical basis. There are no principles arising from Islamic belief basis based on Iranian culture and identity or Islamic mysticism as the most important source of Islamic aesthetics. The researchers have always studied the aesthetic origin and the cause of that from different point of views. But among this, there are two mutual views of which the first one, has known the semantic roots manifested in the existent as the reason and the second one, has known the aesthetic as the effect of human's perception (subject) from the objective aspects of the effect (object). The first approaches are based on the manifestation concept and the second ones are based on the perception concept. Three views selected in the present research include the pre-modern and post- modern aesthetic, the exalted and sensible aesthetic and aesthetic according to the traditionalists and realists (in the Islamic aesthetics). in this research, at first two concepts of manifestation and perception have been studied as the basic concepts. Then the dual approaches belonging to the above subjects were explained. The criteria of these three dual tendencies were extracted and the final conclusions were obtained by their comparison. Mysticism as the main source of beauty in the Islamic world and the manifestation-based approaches in the first category and the perception-based approaches in the second category verified the research hypotheses. This research has been performed in the theoretical aspect and with the librarian studies and by indexation tool. The research method was applied –based research and strategically was the analytical – descriptive research.
_||_