بررسی مبانی فلسفی و عرفانی نظریّۀ عشق و نقش آن در هستی، در آثار منظوم عرفانی عطّار

محورهای موضوعی : عرفان اسلامی

سید محمدهادی حسینی‌سعادتی ¹ , امیر مومنی هزاوه ² , مهدی محبتی ³ , قربان ولیئی ⁴

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، ایران.
2 - دانشیارگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان،ایران.نویسنده مسئول: [e-mail]
3 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان،ایران.
4 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان،ایران.

تاریخ دریافت : 1399/03/11 تاریخ پذیرش : 1399/05/29 تاریخ انتشار : 1401/10/01

کلید واژه: عشق, عرفان, فلسفه, عطار نیشابوری, mysticism, love, philosophy, Attar Neyshabouri,

چکیده مقاله :

هستی‌شناسی عرفانی، وجود را واجد دو رویۀ ظاهری و باطنی می‌داند، که پوستۀ ظاهری و محسوس آن، هویّتی خیالی به‌شمارمی‌آید، که باید از آن عبورکرد و به باطن و گوهر آن دست یافت. در نظر عطار عشق گوهر وجود است، که در تمامی ذرّات و ارکان هستی ساری و جاری است. فقر ذاتی و نیاز دردمندانه انگیزه، توانایی‌ها و امکانات لازم را برای حرکت موجودات به‌سوی کمال فراهم می‌کند. فلاسفه، غریزۀ حبّ ذات را عامل کمال‌گرایی موجودات می‌دانند، امّا عرفان، که بر مبنای نفی خودی استوار است عشق و درد را عامل آن و حیرت، سرگشتگی و فنای در محبوب را غایت آن به شمارمی‌آورد. فلاسفه از این نحوۀ نگرش به هستی و رویدادهای آن تعبیر به اندیشۀ نظام احسن نموده‌اند. بر این مبنا خداوند، در ایصال هر ممکنی به غایت وجودیِ خود، به بهترین و کامل‌ترین شیوه رفتار نموده است. مطالب فوق، از منظر فلسفی و عرفانی اهمیّت شایانی برای پژوهش و واکاوی دارد. در این پژوهش با روش کتابخانه‌ای و تحلیلی – توصیفی، از دریچۀ فلسفۀ عرفان، موضوع بررسی و نتیجه شد، هرچه موجودی، از عشق و نورانیّت بیشتری برخوردار باشد، به وجود حقیقی و جهان یگانگی نزدیک‌تر و هرچه از عالم عشق دورتر باشد، به دنیای کثرات و تعارضات نزدیک‌تر و از وجود و نورانیت کمتری برخوردار است.

چکیده انگلیسی:

Mystical ontology considers existence to have two outward and inward aspects, the outer and tangible shell of which is considered as an imaginary identity, which must be crossed and its interior and essence must be reached. According to Attar, love is the essence of existence, which is present in all particles and elements of existence. Intrinsic poverty and painful need provide the motivation, abilities and facilities needed to move beings towards perfection. Philosophers consider the instinct of love of nature as the cause of the perfectionism of beings, but mysticism,which is based on self-denial, considers love and pain as its cause and astonishment, bewilderment and perdition in the beloved as its end. Philosophers have interpreted this view of existence and its events in terms of the system. On this basis, God has acted in the best and most complete way in delivering every possible being to His existential end. The above issues are of great philosophical and mystical importance for research and analysis. In this research, with the help of library and analytical-descriptive method, the subject was studied from the perspective of mysticism philosophy. The conclution is that the more a creature has love and enlightenment, the closer would be to the real existence and the world of unity and the farther from the world of love. Pluralities and conflicts are closer and have less existence and luminosity.