نقد تطبیقی دیدگاه مشایخ صوفیه در باب وصف حُسنِ معشوق
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
محبوبه مسلمی‌زاده
1
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ایذه، ایذه، ایران)
مهدی ممتحن
2
(استاد گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد جیرفت، جیرفت، ایران.)
کلید واژه: دیدگاه مشایخ, زلف و خدّ و خال, وصف اندام معشوق,
چکیده مقاله :
از زمان ورود تصوّف به شعر فارسی و درآمیختن مضامین عاشقانه و عارفانه و کاربرد الفاظ و اصطلاحات عاشقانه به عنوان نماد و رمزی برای بیان مفاهیم عرفانی، در میان مشایخ صوفیه اختلاف آراء پدید آمد و هر کدام بر آن شدند تا با تدوین کتب و رسائل، بر آیین مکتب و مشرب عرفانی خود تعریف و توجیهی از این الفاظ به دست دهند. این مقاله قصد دارد تا به روش نقد تطبیقی، به بررسی آراء مشایخ صوفیه از جمله هجویری، احمد غزالی و عین‌القضات همدانی، در باب الفاظ و مضامین شعری در وصف معشوق بپردازد. محدودۀ این مقاله الفاظی چون زلف و چشم و خدّ و خال و ابرو را در بر می‌گیرد. دیدگاه هجویری در باب این الفاظ و توصیفات به ویژه در بحث سماع بیشتر صبغۀ شرعی و فقهی دارد، احمد غزالی احوال عاشق و صفات معشوق را به گونه‌ای منسجم برای بیان یک نظام خاص توصیف می‌کند و عین‌القضات همدانی با نقل ابیاتی از دیدگاه تصوّف به تعریف شاهد پرداخته این الفاظ را در مقام‌ها و معانی مختلف شرح می‌دهد.
When mysticism entered the Persian poetry and romantic themes were combined with mystical ones, they were applied as symbols to express mystical meanings, so that it caused disagreements between some Sheikhs and persuaded them to write the books and treaties, to give some definitions and justifications of those terms according to their schools. This article intends to analyze the ideas of some Sufi Sheikhs such as Hojviri, Ahmad Ghazali, and 'Einul Qozat Hamadani about the terms and themes of describing the beloved, and it is limited to such terms as Zolf (hair), Chashm (eye), Khadd (cheek), Khal (mole) and Abru (eyebrow). Hojviei's idea about these terms is based on juridical and religious views especially while discussing on Sama'; Ahmad Qazali describes the states of the lover and the beloved in a coherent way to express a certain system and Einul Qozat Hamedani explains these terms in different situations and concepts, by citing some verses from the viewpoint of mysticism and introducing the Shahed.