اندیشۀ وحدت وجود در شعر عبدالغنی نابلسی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
سید مهدی مسبوق
1
,
مهری قادری بیباک
2
1 - دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا.
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی قم.
کلید واژه: فنای فیالله, عبدالغنی نابلسی, عرفان, وحدت وجود, شعر عرفانی,
چکیده مقاله :
وحدت وجود یکی از مفاهیم کلیدی در عرفان و تصوف اسلامی است و همواره بخشی از نظرات و آراء عرفا را به خود اختصاص داده است. عقیدۀ وحدت وجود قائل به آن است که وجود حقیقی تنها از آن خداوند است و سایر کائنات و موجودات جلوه‌ای از وجود باری‌تعالی هستند. این رویکرد عرفانی در ادبیات عربی بازتاب گستردهای یافته و شاعران عارف مسلک آن را به گونههای مختلف در شعر خود بیان داشتهاند. از جملۀ از این شاعران عبدالغنی نابلسی عارف، شاعر و نویسندۀ دورۀ عثمانی است که موضوع وحدت وجود در شعر او جایگاه ویژهای داردو بن‌مایۀ اصلی سرودههای او در دیوان موسوم به «دیوان الحقائق و مجموع الرقائق» را تشکیل میدهد. پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوا، به بررسی جنبه‌های مختلف مضمون وحدت وجود در شعر عبدالغنی نابلسی پرداخته است. برآیند پژوهش نشان میدهد که وحدت وجود در شعر نابلسی دارای سه لایۀ اصلی است؛ تجلی ذات خداوندی در مظاهر هستی، یگانگی روح انسان با روح خداوندی و به تعبیری دیگر فنای فیالله، و لایۀ سوم شامل استدلال ها و تمثیل‌هایی است که شاعر در دفاع از این عقیده بیان نموده است.
Pantheism is one of the key concepts in Islamic Sufism and always some parts of mystics' ideas have allocated to it. Pantheist is the belief that God is the only realistic being and all the creatures and the entire universe represent the existence of God. This mystical approach was reflected in Arabic literature extensively and mystic poets have expressed it in various ways in their poetry. Abd al-Ghani al-Nablusi, the writer and poet of Ottoman era, is one of these poets who has rendered to pantheistic thought specifically inasmuch as it is the main content of his poems in the court so called "Divan al-haghaegh va majmou al- raghaegh". In this article, by using content-analysis method, different aspects of pantheism are evaluated in Abd al-Ghani al-Nablusi's poetry. The results demonstrate that pantheism in Nablusi's poem has three leyers; manifestation of the essence of God in existence, unity of the human soul with the spirit of God and in other words fana fy Allah, and third layer consists of ratiocinations and exemplifications that he has spoken out in favor of this idea.