سماع عارفانه و طواف عابدانه در ادب فارسی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران
کلید واژه: وجد, عرفان, تصوف, طواف, سماع,
چکیده مقاله :
دربارةسماع و مقبولیت و مردودیت آن در سیر و سلوک عرفانی سخنان بسیار گفتهاند. نگارنده بر آن است تا با بیان دلایل گوناگون و ذکر شواهد ادبی و عرفانی، اهمیت سماع حقیقی را بر همگان روشن نموده، آن را وسیلهای آسان، پرشور وجاذب در جهت تحریک و تهییج روان آدمی برای رسیدن به حق و کسب معرفت معرفی کند؛ وسیلهای که به دلایل مختلف از نظر برخی از بزرگان مردود شمرده شده است؛ در حالی که می‌توان بین سماع عارفانه و طواف عابدانه ارتباط منطقی ایجاد کرد؛ چرا که سماع همچو طواف به عنوان یک وسیله یا راه با انجام اعمالی خاص دارای شباهت‌هایی از حیث ظاهر بوده به گونهای قابل توجیه است؛ البته این توجیه باید به نحوی باشد که با دین اسلام تعارضی نداشته باشد و راهی پر جذبهتر برای درک حقیقت و کامل شدن انسان در برابر آدمی بگشاید. هدف از نگارش این مقاله آن است که ارتباط معنوی این دو چرخش را نشان داده؛ دلایل موافقت و مخالفت بعضی از بزرگان صاحب نظر ارائه شود. در نتیجه رهروان افزونتری را جذب مسیر حقیقت کرده آنان را از سیر در مسیر انحرافآمیز بر کنار بدارد. با این دیدگاه، سماع عارفانه وسیلهای در دست گروهی خاص محسوب نمیشود و به فرقهای خاص تعلق نمی‌گیرد؛ بلکه عموم انسانهای حقطلب می‌توانند از آن برخوردار گردند؛ اگر به اصل معنی آن بنگرند.
Regarding the word Sama and its acceptance and condemnation in mystical journey and conduct much has been said. The writer has tried to shed light on the importance of the real Sama for everyone by expressing various reasons and literary evidences, introducing it as an attractive means toward stimulating and exciting mankind’s psyche for reaching the truth and gaining cognition; the means that due to various reasons has been condemned from the view points of some; nevertheless, a logical relation between gnostic Sama and worshipful circumambulation, because Sama like circumambulation is justifiable as a means or way of doing particular actions, that in the light of appearance have similar manner in common; of course, this justification must be in a way that should not be against the religion of Islam and will open a more attractive way for understanding the truth and perfection of human being as gainst mankind. The aim of writing this paper is to show the spiritual relations of the above two rotations, and the reasons for the agreements and disagreements of the great theoreticians will be presented. Therefore more disciples will be absorbed on the way towards truth and take them away from deviating path. With this viewpoint in mind, mystical Sama is not accounted as a means in the hands of neither a particular group nor a particular sect, but all the truth-seekers can enjoy it, provided that they take a look at its original meaning.