بازتاب پیر؛ گونه‌ها و نمونه‌های آن در شعر صائب تبریزی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامیاحمدرضا یلمه ها 1 , مسلم رجبی 2
1 - عضو باشگاه پژوهشگران جوان و عضو استعدادهای درخشان، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری.
کلید واژه: صائب تبریزی, اشعار عرفانی, پیر کنعان, پیر خرابات, پیر مغان,
چکیده مقاله :
شعر عرفانی از قدمتی دیرینه و پیشینه‌ای کهن در ادب فارسی برخوردار است. هر یک از شعرا و ادبا برای مانایی بخشیدن به کلام خویش و ماندگار ساختن آن در آسمان زبان و ادب فارسی، سعی کردند تا رنگ و روی کلام خویش را عرفانی کنند. مضامین عرفانی و مفاهیم معرفتی از همان بدایتی که نغمات موزون فارسی آهنگ شکفتن به خود گرفته، شکوفا شده و کماکان ادامه دارد. در عرفان مهم‌ترین ملاک سلوک سالک، برخورداری وی از حضوری پیری صاحب نفس و مرشدی دستگیر است. چهره‌های گوناگون پیر در دیوان صائب از قبیل «پیر مغان، پیر خرابات، پیر میکده، پیر می‌فروش و...»؛ می‌تواند نوع نگرش وی را نسبت به عرفان و طریقت آشکار کند. چه این پیرها را از بر ساخته‌های هنری و ادبی صائب باشد، و چه ما وی را سرسپرده بر دامان پیری کاردیده و مجرّب در عالم واقع بدانیم، می‌توان با نقد و بررسی این واژه، پیوند عمیق و ارتباط ناگسستنی اشعار صائب را با عالم عرفان بیش از پیش آشکار ساخت. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف تبیین انواع پیر و با کندوکاو در اشعار صائب صورت گرفته تا در پایان بتوان از نوع نگاه صائب به این پیرها و نیز صفات و حالاتشان در اشعار صائب بیش از پیش پی ببریم. تجلّی انواع پیر می‌تواند به عنوان موضوعی بدیع و تازه، در بردارندة نتایجی ارزندة پژوهشی باشد.
Mystical poetry has a long history in the Persian literature. Poets and writers in order to make their work eternal have made use of this genre in the Persian literature. Mystical contents and concepts of knowledge have combined with Persian rhythmic words to express aesthetically the intended meaning of poets and this process still has continued to the present time. The most important element in the mysticism is the existence of an old assistant who helps the wayfarer. different types of old assistants have been mentioned in Saeb’s Divan such as Pire Moghan, Pire Meykadeh , Pire Kharabat, Pire Meyforoosh, etc. by studying these types of old assistants, we can understand the attitude of Saeb towards mysticism and different stages of it. Whether these old assistants to be made-up by Saeb himself or an real old assistant in the real world, we can investigate them to understand better the relationship between Saeb’s poetry and mysticism. The present paper is used the analytical- descriptive method to distinguish different types of old assistants in Saeb’s poetry and study their characteristics from Saeb’s point of view. Studying the attributes of old assistants could be an innovative way in the field of research in the Persian literature.