تعامل با اهل کتاب در سوره‌های زهراوین با توجه به وحدت ادیان از منظر تفاسیر عرفانی

محورهای موضوعی : عرفان اسلامی

زهرا آقابابایی ¹ , حسین مرادی زنجانی ^{2 *} , محمدحسین صائینی ³ , فرهاد ادریسی ⁴

1 - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
2 - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]
3 - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
4 - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/10/05 تاریخ پذیرش : 1401/12/14 تاریخ انتشار : 1403/09/19

کلید واژه: اهل کتاب, زهراوین, وحدت ادیان, تفاسیر عرفانی.,

چکیده مقاله :

مسأله تعامل با اهلکتاب در قرآن کریم، خصوصا سوره‌های زهراوین که بیشتر از سایر سوره‌های قرآن به این مسأله نظر دارد، با توجه به وحدت ادیان که بیانگر این مهم است که دین برگزیده خداوند از آدم تا خاتم(ص) یکی بوده است مورد توجه مفسران و پژوهشگران، خصوصا مفسران عرفانی بوده است. پژوهش حاضر سعی دارد با گردآوری اطلاعات و داده‌های دست اول نظرات مفسران عرفانی بر پایه روش توصیفی و تحلیلی، در رابطه با تعامل اهل کتاب در سوره‌های زهراوین، با توجه به وحدت ادیان از منظر تفاسیر عرفانی بپردازد. این پژوهش در پایان با پردازش و تحلیل آیات مربوط به تعامل با اهل کتاب در این سوره‌ها و تفاسیر عرفانی، نشان خواهد داد که اولاً، دین نزد خداوند، یکی بوده و همه رسولان الهی برای اجرای همان دین واحد مبعوث شده‌اند. ثانیاً، با توجه به وحدت ادیان، عرفا در تفاسیر خود به تعامل با اهلکتاب و عدم تفرقه اتفاق نظر دارند. ثالثاً، آنچه خداوند از مسلمانان و اهل کتاب می خواهد، تعامل و همزیستی مسالمت‌آمیز، در سایه ایمان به خدای واحد، تمام رسولان الهی و کتب آسمانی، و نفی هرگونه شرک و تفرقه است.

چکیده انگلیسی:

The issue of interaction between Ahl al-Kitab in the Holy Quran, especially the Surahs of Zahravin, which is more concerned with this issue than other Surahs, is considered due to the unity of religions, which indicates that God's chosen religion was one from Adam to Khatam. He has been a commentator and researcher, especially mystical commentators. The present study tries to collect information and data from the first hand of the opinions of mystical commentators based on descriptive and analytical methods, in relation to the interaction of Ahl al-Kitab in Zahravin, considering the unity of religions from the perspective of mystical interpretations. This research will conclude by processing and analyzing the verses related to interaction with Ahl al-Kitab in these surahs, and mystical interpretations, showing that at first: religion is one with God and all divine messengers have been sent to practice the same religion. Second: Due to the unity of religions, mystics in their interpretations agree to interact with the People of the Book and not to be divided. Third: What God wants from Muslims and Ahl al-Kitab is peaceful interaction and coexistence, in the shadow of faith in the one God, all the divine messengers, and the divine books, and the denial of any polytheism and division.

منابع و مأخذ:

منابع و مآخذ
قرآن کریم
1ـ ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419ق)، ‏تفسیرالقرآن العظیم، ‏‏ریاض: ‏مکتبه نزار مصطفی الباز.
2 ـ ‏ابن¬سیده، علی¬بن اسماعیل(1412ق)، المحکم و المحیط الاعظم، بیروت: ‏دارلکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون.
3 ـ ابن عجیبه، احمدبن محمد(1419ق) ،البحر المديد فى تفسير القرآن المجيد، قاهره.
4 ـ ابن عربی، محمد بن على 1422، تفسیر ابن عربی( تاویلات عبدالرزاق)، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
5 ـ ‏اولیف، من مک(1390)، دائره¬المعارف قرآن، ترجمه حسین خندق آبادی،مسعود صادقی،مهرداد عباسی،امیر مازیار: تهران، ‏انتشارات حکمت.
6 ـ بحرانی، هاشم بن سلیمان(1416ق)، البرهان فی تفسیرالقرآن، تهران:بنیاد بعثت.
7 ـ بروسوی حقی، اسماعیل(بیتا)، تفسیر روح البیان، بیروت: دارالفکر.
8 ـ بيضاوى، عبد الله بن عمر(1418ق)، أنوار التنزيل و أسرار التأويل‏، ‏بیروت: انتشارات دار احياء التراث العربى.
9 ـ تستری، ابومحمد سهل بن عبدالله(1423ق)، تفسير التسترى، بیروت: منشورات محمدعلى بيضون / دارالكتب العلمية.
10 ـ توفیقی، حسین(1387)، آشنایی با ادیان بزرگ، قم: موسسه طه.
11 ـ جزایری، ابوبکر جابر(1416ق)، ایسرالتفاسیر لکلام العلی الکبیر، مدینه المنوره: مکتبه العلوم والحکم.
12ـ حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد(1363)، تفسیر اثنا عشری، تهران: انتشارات میقات.
13 ـ حسينى همدانى ،سيد محمد(1404 ق‏)، انوار درخشان‏، تهران: كتابفروشى لطفى‏.
14 ـ خادمی، نرجس(1388)، « تعامل با اهلکتاب از منظر قرآن و سنت»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، ش11، س6.
15 ـ روزبهان بقلى، روزبهان بن ابى نصر(2008م)، عرائس البيان فى حقائق القرآن‏، بیروت: دار الكتب العلمية.
16 ـ سلمی، ابی عبدالرحمن بن محمد(2001م)، حقائق التفسیر، بیروت: انتشارات محمد علی بیضون، دارلکتب العلمیه.
17 ـ سیاح، حسین(1391)، « اسلام و وحدت ادیان»، فصلنامه پلکان، نشریات مدارس، شماره چهارم.
18 ـ شبر، سید عبدالله(1407ق)، الجواهر الثمین فی تفسیرالقرآن المبین، کویت: مکتبه الالفین.
19 ـ صادقی، معصومه(1395)، « وحدت و کثرت ادیان با رویکرد عرفانی در مثنوی مولوی»، فصلنامه عرفان اسلامی، سال چهاردهم.
20 ـ صدرا الدین شیرازی، محمدبن ابراهیم(1366)، تفسیرالقرآن الکریم( صدرا)، قم: انتشارات بیدار.
21 ـ صفی¬علیشاه، حسن بن محمد باقر(1378)، تفسیر صفیعلیشاه، تهران: انتشارات منوچهری.
22 ـ طبری، ابوجعفر محمدبن جریر(1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
23 ـ فیض کاشانی، ملا محسن(1415ق)، تفسیر الصافی، تهران: انتشارات صدر.
24 ـ قشیری، عبدالكريم بن هوازن‏( بیتا)، لطائف الاشارات‏، مصر: الهيئة المصرية العامه للكتاب.
25 ـ قمی مشهدی، محمدبن محمد رضا(1368ق)، تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
26 ـ گواهی، عبدالرحیم(1379)، «درآمدی بر تاریخ ادیان در قرآن»، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
27 ـ گنابادی، سلطان محمد(1408ق)، تفسیر بیان السعاده فی مقامات العباده، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
28 ـ محلى جلال الدين و جلال الدين سيوطى(1416ق)، تفسير الجلالين‏، بیروت: مؤسسه النور للمطبوعات.
29 ـ مغنیه، محمدجواد(بیتا)، ترجمه تفسیر کاشف، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
30 ـ مصطفوی،حسن(1297ق)، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران: ‏مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
31 ـ میبدی، احمدبن محمد(1371)، کشف الاسرار و عده الابرار، تهران: انتشارات امیرکبیر.
32 ـ نخجوانی، نعمت الله بن محمود(1999م)، الفواتح الالهیه والمفاتح الغیبیه، مصر: رکابی للنشر.
33ـ نیشابوری، نظام الدین حسن بن محمد(1416ق)، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، بیروت: دارلکتب العلمیه.