بازتاب عرفان عملی در آثار سعدی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
1 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، ایران. نویسنده مسئول:
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، ایران.
کلید واژه:
چکیده مقاله :
در اثر تحولاتی که در قرن هفتم در عرفان به وجود آمد سنت تازه‌ای در عرفان اسلامی شکل گرفت. یکی از مهم‌ترین تقسیمبندی‌هایی که در متون عرفانی بدان استناد می‌شود تقسیم عرفان اسلامی به عرفان عملی و نظری است که هر کدام از این اقسام جایگاه خاصی در عرفان پیدا کرده‌اند. برخی از صاحب‌نظران در تعریف این نوع عرفان به معنایی فراتر از تعریف مرسوم نظر دارند و معتقدند که در عرفان عملی باید به جنبه کارکردی آن در اجتماع توجه داشت. سعدی شیرازی از آن گروه افرادی ست که معتقد است آموزه‌های عرفان را نباید در خلوت‌گزینی خلاصه کرد بلکه آموزه‌های عرفانی باید درمتن جامعه به کار بسته شوند. وی تلاش می‌کند که به حل مشکلات دیگران بپردازد و از آلام آدمیان بکاهد. او برخلاف برخی صوفیانِ خلوت‌گزین، که با دلایل موجّه خویش گوشۀ عزلت را برگزیده‌اند از میان عناصر عرفانی، بیشتر به سراغ مؤلفه‌هایی می‌رود که علاوه بر تزکیۀ نفس، تصفیۀ باطن و تهذیب روح انسان در متن جامعه نیز اثرگذار باشد و موجب بهبود و اصلاح کاستی‌های اجتماع گردد. از این پزوهش که به صورت متن محور و با روش کتابخانه‌ای انجام شده، چنین نتیجه گرفته می‌شود که شیخ اجل هنگامی که درمورد مسائل عرفانی سخن می‌گوید به جنبه اثربخش بودن عرفان عملی نظر دارد و همواره کارکرد اجتماعی عرفان و تأثر آن در متن زندگی آحاد جامعه را مد نظر داشته است. کلید واژه¬ها: سعدی، عرفان، عرفان عملی، عرفان نظری، بوستان، گلستان.