اثرگذاری حس تعلق به مکان مرکز نگهداری سالمندان برارتقاء کیفیت زندگی آنها برپایة مدل تلفیقی ونتگوت
محورهای موضوعی : معمار شهر
آتنا سادات هاشمی فشارکی
1
,
سیده مرضیه طبائیان
2
,
سمر حقیقی بروجنی
3
,
مریم پورشمس
4
1 - دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
2 - دانشیارگروه معماری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
3 - استادیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.
4 - استادیار،گروه روانپزشکی،بیمارستان گلستان،دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، اهواز ،ایران.
کلید واژه: حس تعلق, کیفیت زندگی, مرکز نگهداری سالمندان, مدل تلفیقی ونتگوت,
چکیده مقاله :
جمعیت سالمندان در کشور ایران در حال افزایش است. بهبود کیفیت زندگی آنها از طریق طرح‌هایی مانند«شهرهای دوستدار سالمندان» در حال پیگیری است. تغییر ساختار خانواده و افزایش تقاضا برای مراکز نگهداری سالمندان به چالش‌هایی در کیفیت زندگی این افراد منجر شده است. لذا حس تعلق به مکان، که شامل ابعاد عینی و ذهنی است، می‌تواند به بهبود وضعیت روانی وجسمانی سالمندان کمک کند. این پژوهش به بررسی تأثیر حس تعلق بر کیفیت زندگی سالمندان در مرکز نگهداری می‌پردازد. تحقیق به روش ترکیبی(کیفی وکمی) انجام شده است. در بخش کیفی،مطالعات کتابخانه‌ای و مصاحبه‌های شفاهی با سالمندان و در بخش کمی، پرسشنامه‌ای بر اساس طیف لیکرت طراحی و داده‌ها با نرم‌افزار SPSS تحلیل شده‌اند. همچنین، نظرات کارشناسان برای تطبیق مؤلفه‌ها با مدل تلفیقی ونتگوت جمع‌آوری شده است.یافته ها حاکی از آن است که مؤلفة حس تعلق به مکان در مرکز نگهداری سالمندان در دو بعد عینی و ذهنی بر کیفیت زندگی سالمندان تأثیرگذار می باشد. همچنین مؤلفه حس تعلق بعد عینی بر هنجارهای فرهنگی و پتانسیل های زندگی و مؤلفه حس تعلق بعد ذهنی بر شادی و مسرت،رضایت از زندگی و هدفمندی از دسته بندی مدل تلفیقی ونتگوت وابسته است. نتایج حاصل شده، به ترتیب تأثیرگذاری بیان می کند، که مولفة حس تعلق بعد عینی شامل:توجه به تأمین فضایی،سازمان دهی فضایی،خوانایی،... ومؤلفة حس تعلق بعد ذهنی شامل: درنظرگرفتن حس همکاری، تداعی خاطرات،امنیت ذهنی،... بر کیفیت زندگی سالمندان برطبق مدل تلفیقی ونتگوت تأثیرگذار می باشد.
The elderly population in Iran is increasing, which has led to initiatives such as "senior-friendly cities" aimed at improving their quality of life. Changes in the family structure and increasing demand for care centers pose challenges to the health of the elderly. One of the vital aspects of improving their mental and physical health is cultivating a sense of belonging, which has objective and subjective dimensions. This research examines the effect of belonging on the quality of life of the elderly in care centers with a combined approach. Qualitative data were collected through library studies and interviews, and quantitative data were collected using a Likert scale questionnaire and using SPSS software. Also, experts' opinions were collected to match the components with ventegodt's integrated model. The findings show that the sense of belonging significantly affects the quality of life in both dimensions. The objective dimension is related to cultural norms and life potentials, while the subjective dimension is related to happiness, satisfaction and purposefulness of life. The key components affecting quality of life are provision of space and organization for the objective dimension, and cooperation and subjective security for the subjective dimension, as stated in ventegodt's integrated model. In general, these findings emphasize the importance of belonging in increasing the quality of life of the elderly in care centers.
-افتخار اردبیلی ح،میرسعیدی ز. 1393. بررسی كيفيت زندگی و متغير های دموگرافيك موثربر آن در سالمندان تحت پوشش مركز بهداشت جنوب تهران در سال 1389.مجله سالمندی ایران،9(4) :268-277.
-جوان فروزنده، ع و مطلبی، ق. (1390). مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل دهنده آن. هویت شهر، 5(8)، 27-37.
-حبیبی، د، حبیبی، د، کسالیای، ا، گرجی پور، ف، توکلی، م، .1397 تبیین حس تعلق به مکان هویت در فضاهای شهری با تأکید بر بازارهای سنتی. نشریه تخصصی معماری شناسی:3، 8-1.
-حسنی میانرودی، ن. 1402. رویکرد ادراک حسی محیط و میزان اثر گزاری آن در ایجاد حس تعلق, حس مکان و دلبستگی مکانی. کنفرانس ملی شهرسازی و معماری دانش بنیان. SID. https://sid.ir/paper/1082904/fa
-حسینی محمدآبادی م، گروسی س و بوستانی د. (1399). بررسی رابطه اداراک از محله با مشارکت اجتماعی سالمندان در شهر کرمان در سال 1398. سالمند شناسی، 5(3 )، 43-53.
-حیدری م، شهبازی س.1391. بررسی تأثیر برنامه آموزشی خود مراقبتی بر کیفیت زندگی سالمندان. مجله پرستاری ایران، 25 (75): 1-8.
-جدیدی ع، فراهانی نیا م, جان محمدی س،حقانی ح.1394.کیفیت زندگی سالمندان مقیم آسایشگاه. فصلنامه پرستاری سالمندان،2(1):9-18.
-ذکری ع جمالزاده. 2019. ارزیابی عوامل حس تعلق به مکان در بهبود کیفیت زندگی ساکنان خانه سالمندان. معماری و شهرسازی آرمان شهر.293-300:11(25).
-طبائیان س م. 1394. انسان ومحیط رویکرد روانشناختی به معماری وشهرسازی. چاپ اول. اصفهان : انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، 591صفحه.
-عباسی، ز، حبیب، ف، مختاباد امرئی، م. .1394 ادراک فضایی در معماری بازار تاریخی ایران: تدوین اصول و معیارها)نمونه موردی بازار کاشان(. رساله دکتری رشته معماری، دانشگاه علوم و تحقیقات تهران، دانشکده هنر و معماری.
-هرندی م, رفیعیان م, صابری ح, شبانی الف. (1400). تدوین مدل نظری شهر دوستدار سالمند با استفاده از الگوی فراترکیب. فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای) .129-144:11(44),.
-Allen, K. A., Arslan, G., Craig, H., Arefi, S., Yaghoobzadeh, A., & Sharif Nia, H. (2021). The psychometric evaluation of the sense of belonging instrument (SOBI) with Iranian older adults. BMC geriatrics, 21, 1-8.
-Feng, I. M., Chen, J. H., Zhu, B. W., & Xiong, L. (2018). Assessment of and improvement strategies for the housing of healthy elderly: Improving quality of life. Sustainability, 10(3), 722.
-Hashemi Fesharaki ,A.S, Tabaeian, S.M, Haghigi Boroojeni,S, pourshams,M.(2024). Investigating the Effects of Physical Factors on Promoting the Objective Dimension of Quality of Life for the Physical Environments of the Elderly (Case Study:Elderly Care Centers of Isfahan , Iran), Space Ontology International Journal, Issue 1 Vol. 13, 77–91.
-Husserl, E. (1970). The crisis of European sciences and transcendental phenomenology: An introduction to phenomenological philosophy. Northwestern University Press.
-Koolhaas, R. (1995). Generic city (p. 1255). Rotterdam: Sikkens Foundation.
-Mojnews (2018). Retrieved from: https://www.mojnews.com/newsstudios/archive,at December, 8:28:49PM.
-Young, A. F., Anne R., & Jennifer R. P. (2004). The sense of belonging to a neighbourhood: can it be measured and is it related to health and will being in older women?. Social science & medicine, 59(12), 2627-2637.
-Sennett, R. (1992). The conscience of the eye: The design and social life of cities. WW Norton & Company.
- ventegodt M, Jovvj N. 2003.Quality of Life Theory: An Integrative Theory of the Global Quality of Life Concept, The Scientific World Journal, 3:1030-1040.