بررسی وضعیت جامعه مدنی و تحول مطبوعات در شش دوره انقلاب اسلامی ایران

محورهای موضوعی : ارتباطات

نفیسه زارع کهن ¹ (دانشجوی دکتری علوم ارتباطات، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
هادی خانیکی ² (استاد، گروه علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران)
افسانه مظفری ³ (دانشیار، گروه علوم ارتباطات، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1401/07/01 تاریخ پذیرش : 1401/09/15 تاریخ انتشار : 1401/08/01

کلید واژه: توسعه, جامعه مدنی, مطبوعات, انقلاب اسلامی ایران,

چکیده مقاله :

هدف از این پژوهش بررسی وضعیت جامعه مدنی و مطبوعات در شش دوره انقلاب اسلامی ایران و نسبت بین آن‌ها در این ادوار است. در این تحقیق از روش تحلیل محتوای کیفی به همراه روش تاریخی بهره گرفته شده است. واحد تحلیل در پژوهش پیش رو سرمقاله‌های مطبوعات برجسته هر دو جناح کشور از سال‌های پس از انقلاب در رخدادهای مهمی که جامعه و قدرت را همزمان درگیر کرده و واکنش مطبوعات را برانگیخته هستند. در این پژوهش ابتدا متن کلیه سرمقاله‌های نشریات تعیین شده در رویدادهای نامبرده مورد مطالعه قرار گرفته و از بین آن‌ها دو متن که معرف نگاه نشریات هر جناج باشد برگزیده شده است . هم چنین در کنار تحلیل محتوای کیفی آن‌ها کوشش شده تا منابع معتبرو متعدد مورد بررسی قرار بگیرند. در این تحقیق شش دوره تاریخی مورد تحلیل عبارتند از: 1- ابتدای انقلاب 2- دوران جنگ 3- دوران پساجنگ (دولت سازندگی) 4- دوران اصلاحات 5- دوران اصول‌گرایی 6- دوره اعتدال.در مجموع با مقایسه شش دوره زمانی مطبوعاتی و وضعیت جامعه مدنی در هر دوره چنین نتیجه گرفته شد که مطبوعات به عنوان نیروی مؤثر در رشد جامعه مدنی عمل کرده‌اند ضمن آن که در این شرایط جامعه مدنی هم زمینه‌ساز تحول مطبوعات شده و رابطه‌ای دوسویه میان آن‌ها برقرار است. هم چنین براساس یافته‌ها مشخص شد که می‌توان دوره چهارم (اصلاحات) را درخشان‌ترین زمان برای جامعه مدنی و مطبوعات تحول یافته خواند

چکیده انگلیسی:

The purpose of this study is to investigate the situation of civil society and the press in the six periods of the Islamic Revolution of Iran and the relationship between them in these periods. In this study, the qualitative content analysis along the historical method has been used. The unit of analysis in this research was the prominent press editorials of both sides of the country from the years after the revolution that have provoked the reaction of the press in important events that simultaneously involved the society and the power. First of all, the editorials about mentioned events were studied and from among them, two texts that represent the view of the publications of each faction were selected. In addition to analyzing their qualitative content, an attempt has been made to examine numerous authoritative sources. In this research, the six historical periods analyzed are: 1- The beginning of the revolution 2- The period of war 3- The post-war period (construction government) 4- The period of reforms 5- The period of fundamentalism 6- The period of moderation.Comparing the six periods of the press, in general, the fourth period (reform) can be considered the brightest time for civil society and the transformed press, in which the press has acted as an effective force in the growth of civil society. In these circumstances, civil society has also paved the way for the transformation of the press

منابع و مأخذ:

اشرف، احمد. و بنوعزیزی، علی. (1387). "طبقات اجتماعی دولت و انقلاب در ایران"، ترجمه سهیلا فارسانی. تهران: نشر نیلوفر.

باقری دولت آبادی، علی. و شفیعی، محسن. (1393). "از ‌هاشمی تا روحانی؛ بررسی سیاست خارجی ایران در پرتو نظریه‌سازه انگاری"، تهران: انتشارات تیسا.

بهرام‌پور، شعبانعلی. (1389). "چشم‌انداز مطبوعات آرمانی در ایران: بررسی تطبیقی ارزش‌های آزادی بیان و استقلال روزنامه‌نگاران در روزنامه‌های ایران"، رساله دکتری علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبایی.

پیوزی، مایکل. (1384). "یورگن هابرماس"، ترجمه احمدتدین. تهران: هرمس.

تهرانیان، مجید. (1356). "پیرامون ساخت و نقش رسانه‌ها (همایش شیراز)"، ویرایش جمشید اکرمی، تهران: انتشارات سروش.

حسین‌زاده، محمدعلی. (1386). "گفتمان‌های حاکم بر دولت‌های بعد از انقلاب در جمهوری اسلامی ایران"، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

خانیکی، ‌هادی. (١٣٨١). "قدرت، جامعه مدنی و مطبوعات"، تهران: طرح نو.

دشتگلی، مانا. (1395). "تحلیل تطبیقی تاریخی دگرگونی کنش ارتباطی و حوزه عمومی، از منظر جامعه مدنی و دموکراسی در ایران (مطالعه موردی ایران، در فاصله مشروطه تا انتخابات یازدهم ریاست جمهوری)"، رساله دکتری علوم ارتباطات. تهران، پژوهشگاه علوم انسانی.

علی بابایی، داوود. (1384). "25 سال در ایران چه گذشت؟ (از بازرگان تا خاتمی)"، تهران: انتشارات امید فردا.

فرقانی، محمدمهدی. (١٣٨٢). "راه دراز گذار تحول گفتمان توسعه سیاسی در ایران‌ (١٢٨٥-١٣٧٧)"، تهران: انتشارات فرهنگ و اندیشه.

فیوضات، ابراهیم. (1380). "اصلاحات و موانع آن در ایران"، نامه انجمن جامعه‌شناسی ایران، شماره 6.

قاسمی، فریدون. و رزاق‌پور، سیروس. (1395). "جمهوری اسلامی ایران: از بازرگان تا روحانی"، لندن. اچ اند مدیا.

کوشافر‌، محسن‌. (١٣٨٩). "تحلیل جامعه‌شناختی عدم تثبیت دموکراسی در ایران با تأکید بر رویکرد نخبه.

محسنیان‌راد، مهدی. (1365). "مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی مطبوعاتی ایران"، بخش اول. تهران: خبرگزاری جمهوری اسلامی.

مهدی‌زاده، سیدمحمد. (1389). "نظریه‌های رسانه،‌ اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی"، انتشارات همشهری.

میلانی، محسن. (1381). "شکل‌گیری پهلوی تا جمهوری اسلامی"، ترجمه مجتبی عطارزاده. تهران: نشرگام نو.

هیرو، فیلیپ. (1386). "ایران در حکومت روحانیون"، ترجمه محمدجواد یعقوبی دارابی. تهران: انتشارات باز