شرایط سیاسی سینمای ایران در دهۀ هفتاد؛ تحلیل گفتمان شفاهی فیلم «موج مرده»
محورهای موضوعی : ارتباطات
محمدحسن هاشم‌خانلو
1
,
حسن بشیر
2
1 - کارشناس ارشد معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق )ع(، تهران، ایران، (نویسنده مسئول)
2 - استاد جامعه شناسی ارتباطات بین الملل، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران
کلید واژه: موج مرده, روابط ایران و آمریکا, نورمن فرکلاف, تحلیل گفتمان انتقادی, دهۀ هفتاد,
چکیده مقاله :
این مقاله قصد دارد با بهره‌گیری از چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، به بررسی بازنمایی زمینۀ سیاسی ایران در دهۀ هفتاد با تحلیل فیلم موج مرده (1379) به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا، بپردازد. ملاک انتخاب این فیلم غنای آن در بازنمایی شرایط سیاسی، اجتماعی و ایدئولوژیک ایران صورت گرفته است. این تحقیق پس از مرور جناح‌ها و گروه‌های سیاسی موجود در سال‌های منتهی به زمان تولید این متن، در جهت مشخص کردن موضع‌گیری فیلم در میان گفتمان‌های رقیب این گروه‌ها اقدام می‌کند. با کنار گذاشتن چند بعد فیلم از فرآیند تحلیل (مانند تصاویر، موسیقی و لحن گفتگوها) با توجه به محدودیت‌های عملی، پس از استخراج انواع گفتمان (و تفاسیر آنها از زمینه‌های موقعیتی و بینامتنی) از گفتگوهای شخصیت‌های موج مرده و کنش‌های آنها در داستان و سپس تبیین این انواع گفتمان با توجه به روابط قدرت در زمان تولید متن، ادعا شده است که این فیلم با یادآوری سابقۀ دخالت حکومت آمریکا در جنگ ایران و عراق و مخصوصا ساقط کردن هواپیمای مسافربری ایرانی پرواز 655، ضمن انتقاد نسبت به اقدامات دولت وقت در سیاست خارجه و تغییر موضع نسبت به آن کشور و خرده‌فرهنگ و عملکرد جوانان ایرانی، از گفتمان انقلابی دهۀ شصت و ارزش‌های سنتی این کشور دفاع می‌کند.
This article is conducted by leveraging Fairclough’s framework for Critical Discourse Analysis to analyze the representation of Iran’s political context from 1991 to 2001 in the movie, The Dead Wave (2001) written and directed by Ebrahim Hatamikia. The criteria for choosing this particular movie was its wealth in representing Iran’s political, social and ideological conditions. After reviewing the present wings and political groups at the years leading to the time of production of this text, this research will attempt to determine the movie’s position towards their competing discourses. Disregarding some aspects of the movie in the analysis process (such as images, music and tones of dialogues) due to practical limitations, after extracting discourse types (and their interpretation of situational and intertextual contexts) from the dialogues of the characters of the Dead Wave and their actions in the story and then explanations of these discourse types in respect of power relations in the time of production of the text, It has been claimed that this movie by reminding the history of involvement of the US government in Iran-Iraq war and especially shooting down the Iranian passenger aircraft of flight 655, with criticizing the performance of the then-current administration in foreign affairs and the alteration of position toward that country and the subculture and actions of the Iranian young generation, defends the dominant idealism from 1981 to 1991 in Iran and the traditional values of this country.
_||_