بررسی موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی

محورهای موضوعی : ارتباطات

علیرضا بای ¹ , علی گرانمایه پور ² , اکبر نصرالهی کاسمانی ³ , طهمورث شیری ⁴

1 - دانشجوی دکتری علوم ارتباطات، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه ارتباطات و مدیریت رسانه، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار، گروه علوم ارتباطات و مدیریت رسانه، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - دانشیار، گروه جامعه‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/09/08 تاریخ پذیرش : 1401/11/07 تاریخ انتشار : 1401/11/01

کلید واژه: موانع گردشگری, شبکه های اجتماعی, گردشگری مجازی,

چکیده مقاله :

یکی از عوامل بسیار مؤثر در توسعه گردشگری، تبلیغ و اطلاع‌رسانی از طریق فضای مجازی است. شبکه‌های مجازی با داشتن نقش‌هایی چون فرهنگ‌سازی، آموزش، اطلاع‌رسانی و ایجاد مشارکت اجتماعی در توسعه صنعت گردشگری نقش تعیین‌کننده‌ای دارند، هدف اصلی مقاله حاضر "بررسی موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی" است. پژوهش حاضر از نظر هدف، توسعه‌ای - کاربردی بوده و از حیث شیوه اجرا در زمره پژوهش‌های آمیخته اکتشافی قرار دارد که به جمع‌آوری، تحلیل و ترکیب داده‌های (کمی و کیفی) به منظور درک بهتر سؤال‌های تحقیق پرداخته است. جامعه آماری این تحقیق را اساتید ارتباطات آگاه و فعال در حوزه گردشگری فضای مجازی، فعالان حوزه گردشگری فضای مجازی و دست‌اندرکاران تبلیغات گردشگری فضای مجازی، مدیران دفاتر خدمات خدمات گردشگری فعال در یکی از شبکه‌های اجتماعی و کارشناسان IT و بازاریابی تشکیل می‌دهند. ابزار اندازه‌گیری پرسش‌نامه و مصاحبه تخصصی نیز بر اساس روش نمونه‌گیری هدفمند است. با توجه به نتایج به دست آمده نبود قوانین و ضوابط مشخص در حوزه گردشگری، عدم حمایت دولت و نهادهای مرتبط و سوداگری و ورود غیرحرفه‌ای‌ها به این شغل، نبود اتحادیه، انجمن یا تشکل صنفی و نیز فقدان نهادهای آموزشی در این حوزه به عنوان مهم‌ترین موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی محسوب می‌شوند.

چکیده انگلیسی:

One of the most effective factors in the development of tourism is advertising and information through virtual space. Virtual networks have a decisive role in the development of the tourism industry, with roles such as culture building, education, information and creating social participation, the main goal of this article is to investigate the obstacles to the development of tourism in the field of virtual space. In terms of the goal, the current research is applied-development, and in terms of the method of execution, it is among mixed exploratory researches, which collects, analyzes and combines data (quantitative and qualitative) in order to better understand the research questions.The statistical population of this research consists of communication professors who are knowledgeable and active in the field of virtual space tourism, activists in the field of virtual space tourism, managers of tourism service offices active in one of the social networks, and IT and marketing experts. The measuring instrument of questionnaire and expert interview is also based on the purposeful sampling method. According to the results obtained, there are no specific rules and regulations in the field of tourism, lack of support from the government and related institutions, and speculation and the entry of non-professionals into this job, the absence of a union, association or trade union, as well as the lack of educational institutions in this field as The most important obstacles to the development of tourism are considered to be in the field of virtual space.

متن کامل:



بررسی موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی

 

 

چکیده

یکی از عوامل بسیار مؤثر در توسعه گردشگری، تبلیغ و اطلاع رسانی از طریق فضای مجازی است. شبکه‌های مجازی با داشتن نقش‌هایی چون فرهنگ سازی، آموزش، اطلاع‌رسانی و ایجاد مشارکت اجتماعی در توسعه صنعت گردشگری نقش تعیین کننده ای دارند، هدف اصلی مقاله حاضر “بررسی موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی” است. پژوهش حاضر از نظر هدف، توسعه ای-کاربردی بوده و از حیث شیوه اجرادر زمره پژوهش‌های آمیخته اکتشافی قرار دارد که به جمع آوری، تحلیل و ترکیب داده‌های (کمّی و کیفی) به منظور درک بهتر سؤال‌های تحقیق پرداخته است.

جامعه آماری این تحقیق را اساتید ارتباطات آگاه و فعال در حوزه گردشگری فضای مجازی، فعالان حوزه گردشگری فضای مجازی و دست اندرکاران تبلیغات گردشگری فضای مجازی، مدیران دفاتر خدمات خدمات گردشگری فعال در یکی از شبکه‌های اجتماعی و کارشناسانIT  و بازاریابی تشکیل می دهند. ابزار اندازه‌گیری پرسشنامه و مصاحبه تخصصي نیز بر اساس روش نمونه گیری هدفمند است. با توجه به نتایج به دست آمده نبود قوانین و ضوابط مشخص در حوزه گردشگری، عدم حمایت دولت و نهادهای مرتبط و سوداگری و ورود غیرحرفه ای ها به این شغل، نبود اتحادیه، انجمن یا تشکل صنفی و نیز فقدان نهادهای آموزشی در این حوزه به عنوان مهم‌ترین موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی محسوب می شوند.   

 

·       واژه های کلیدی: موانع گردشگری، گردشگری مجازی، شبکه‌های اجتماعی.

 

 

 

 

 

 

مقدمه

گردشگری ایران به عنوان یك صنعت از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است. بر اساس سازمان گزارش جهانگرد، ایران رتبه دهم جاذبه های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه های طبیعی را در جهان دارا است و از جمله كشورهايي است كه به لحاظ برخورداري از مواهب طبيعي، پيشينه تمدني و موقعيت ژئوپليتيك خود به منزله يكي از قطب هاي اصلي گردشگري شناخته مي شود. توسعه صنعت گردشگري به ويژه براي كشورهاي درحال توسعه مانند ايران كه با معضلاتي همچون نرخ بالاي بيكاري محدوديت منابع ارزي و اقتصاد تك محصولي مواجه هستند از اهميت فراواني برخوردار است (طیبی و همکاران، 1386)

 با توجه به امكانات و ويژگي هاي بسيار غني ايران در زمينه گردشگري، به كارگيري روش هاي نوين جذب و نگهداري مشتريان و در مرحله بعد گسترش تعداد آن ها كاملاً ضروري به نظر مي رسد. امروزه با بهره‌گيري از فضاي اينترنت و به وجود آمدن گردشگري الكترونيكي، فناوري اطلاعات و ارتباطات يكي از عناصر اساسي گردشگري به شمار مي‌رود ( پورفرج و همکاران، 1387)

گردشگری مجازی پديده اي نوين در صنعت گردشگري مبتني بر  استفاده از شبکه های اجتماعی و پیام‌رسان‌های موبایلی برای ارائه سرویس‌های مورد نیاز گردشگران در فضای مجازی است که  در امتـداد سـاختار سـنتي گردشگری است (Chang & Chou, 2007, 374).

منظور از شبکه‌های اجتماعی عبارتست از فیس‌بوک، اینستاگرام، تلگرام و توییتر که می‌توانند هم‌زمان محتوای متنی را با لینک و عکس یا ویدئو منتشر و فالور جذب کنند.

درسال‌های اخیر با توجه به پاندمی و همه‌گیری بیماری و قوانین وضع‌شده توسط دولت‌ها، دسترسی مستقیم به جوامع محدود و صنعت گردشگری بیشترین رکود را در بین مشاغل تجربه کرده است. بنابراین، صنایع مرتبط با گردشگری مانند هتلداران، شرکت‌های هواپیمایی، رستوران‌ها، مدیران جاذبه‌های گردشگری، مراکز سوغات، آژانس‌های مسافرتی و راهنمایان تور کاهش درآمد را تجربه کرده‌اند (Subawa et al , 2021, 8).

 در نتیجه فعالان صنعت گردشگری ملزم به استفاده از سایر راهبرد‌های بازاریابی برای خلاقیت در بازاریابی محصولات خود هستند و یکی از این راه‌کارها استفاده از فناوری‌های واقعیت مجازی و یا در واقع گردشگری مجازی است (Baum & Hani, 2020, 2397)

 با توجه به اينكه يكي از مصاديق عيني فناوري هاي ا طلاعاتي و ارتباطي رسانه ها هستند و از آنجايي كه هر رسانه، داراي محدوديت‌ها و توانايي هاي خاص خود است. از اين رو انتخاب رسانه اجتماعي، جز تصميمات مهم در حوزه بازاريابي گردشگري الكترونيكي است. امروزه شيوه‌هاي متفاوتي براي انتخاب رسانه اثربخش از شيوه هاي تجربي گرفته تا شيوه هاي عملي وجود دارد. رسانه ها و شبكه هاي اجتماعي به واسطه تأثيرگذاري بر متغيرهاي رفتاري مي توانند بر جذب گردشگران داخلي و خارجي به مقاصد گوناگون اثرگذار باشند. كاربران اين شبكه ها با به اشتراك‌گذاري تجارب خود از سفر به نقاط مختلف دنيا در ترغيب و يا بي‌ميل كردن گردشگران بالقوه در انتخاب مقاصد مشخص گردشگري به ايفاي نقش مي پردازند (Jenkin, 2010, 10)

 بنابراين شبكه هاي اجتماعي از پتانسيل قابل توجهي در تعيين موفقيت يا شكست سياست هاي گردشگري برخوردار هستند اين شبكه ها تسهيلاتي را به گردشگران مي دهد كه قبل از عملي كردن تصميم سفر به نقطه اي خاص به صورت مجازي و از طريق ابزارهاي وب وارد محل موردنظر شده و بامطالعه و مشاهده اطلاعات متني، صوتي و تصويري، امكان سفر و مزايا و معايب اين سفر را دريابند و به راحتي در مورد انجام اين سفر تصميم گيري كنند. با توجه به دغدغه پژوهشگر و فعالیت در این حوزه، نکته قابل‌تأمل در مورد بازاریابی در شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص در صنعت گردشگری که افراد از دیگران الهام و الگو می‌گیرند و در صدد تکرار و تجربه لذتی‌اند که دیگران تجربه کرده‌اند، شبکه‌های اجتماعی قابلیت‌های بسیاری در بازاریابی حوزه گردشگری دارند. از طرفی با توجه به شرایط حال حاضر (افزایش وابستگی روزافزون بشر به فنّاوری و مشکلات بیان‌شده در حوزه سفر از جمله پاندمی ها و سختی‌های این حوزه)، مسیر به گردشگری مجازی ختم شده است، لذا سؤال اصلی پژوهش این است که چرا علیرغم گسترش رسانه‌هاي مجازي و ظرفیت شبکه‌های اجتماعی در بازاریابی گردشگری این صنعت همچنان با موانع و مشکلاتی در توسعه و کارایی روبروست؟

 

هدف تحقیق:

شناسایی موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی

پیشینه تحقیق:

مروری بر پژوهش های داخلی و خارجی

   - مشکینی و همکاران (1397) پژوهش خود را بر روی ارزیابی تأثیر رسانه‌های مجازی در توسعه صنعت گردشگری از دیدگاه کاربران شبکه‌های مجازی انجام داده اند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که بین توسعه صنعت گردشگری و استفاده از رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی خلأ یا فاصله ای وجود دارد.

 - بر اساس یافته های پژوهش دلاور و همکاران (1393) با عنوان جايگاه رسانه‌های اجتماعي در توسعه بازاريابي گردشگري الکترونيکي ايران، نقش رسانه‌های اجتماعي خصوصاً رسانه‌هایی که کارکرد تصوير و کلیپ‌های ويديويي دارند در توسعه صنعت گردشگري الکترونيک بايد بيشتر موردتوجه واقع شود.

-  نتایج پژوهش های محمودی میمند و همکاران (1392) با عنوان ارائه الگوی ترکیبی عوامل مؤثر بر توسعه و پذیرش گردشگری مجازی در ایران حاکیست امروزه هیچ صنعتی بدون بهره‌برداری از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی، نمی‌تواند نقشی تعیین‌کننده در رقابت‌های ملی و فراملی ایفا کند. وآمادگی الکترونیکی و شبکه‌های مشارکتی مجازی بر گردشگری مجازی تأثیرگذار هستند

- پژوهش های  سبحانی فرد و ویسی (2020) اولین کوششی است برای جستجوی سازوکارهایی درشبکه‌های اجتماعی که از طریق آن می‌توان به توسعه پایدار گردشگری کمک کرد. نتایج پژوهش نشان داد که شبکه اجتماعی می‌تواند توسعه پایدار گردشگری را با استفاده از 36 مضمون اساسی(مکانیسم) انتزاعی در شش مضمون سازمان‌دهی بهبود بخشد.

- پن¹ و همکاران (2021) پژوهش خود را با عنوان بررسی انتخاب مقصد گردشگری: تأثیر تصویر مقصد از اعضای شبکه‌های اجتماعی انجام داده‌ و بیان داشته‌اند که تصویر مقصد اعضای شبکه‌های اجتماعی به گردشگران اجازه می‌دهد دانش موجود خود را نسبت به مقصد به‌روز کنند، که از این طریق رفتار انتخاب آن‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرد. میزان این تأثیر اجتماعی به خصوصیات شبکه‌های اجتماعی بستگی دارد.

- یافته های پژوهش یانگ² و همکاران (2021) نشان می دهد واقعیت مجازی در تحقیقات یک مفهوم فراگیر شده و در ادبیات جهانگردی دوران نوزادی خود را سپری می‌کند و VR به‌طور قابل‌توجهی نسبت به رسانه‌های سنتی در برانگیختن پاسخ‌های احساسی مثبت به محرک‌ها مؤثرتر است. (Yung et al, 2021).

- پاپا دمیترو³ و همکاران (2020) پژوهش خود را با عنوان سایت‌های شبکه‌های اجتماعی: عصر جدید بازاریابی و تبلیغات آنلاین مؤثر انجام داده و بیان داشته‌اند که سیستم‌عامل‌های شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه یوتیوب، ابزارهای بسیار مؤثری برای شرکت‌ها هستند تا بتوانند با سرعت بالایی با مزیت هزینه‌های زیاد، به توده مردم برسند. هرچه تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی بیشتر باشد، ارزش برندها نیز بیشتر می‌شود. 

 

چارچوب نظری:

جامعه اطلاعاتي:

جامعه اطلاعاتي جامعه اي است همراه با خدمات اطلاعاتي رسانه هاي همگاني كه با آهنگي سريعتر از ديگر جوامع و تفوق بر اندوخته هاي تجربي و دانش محض به پيش مي رود؛ جامعه‌اي كه ارتباطات، عامل انتقال دهنده واقعي براي ايجاد تغيير و تحول در هر فرد به منظور دستيابي عملي به     اطلاعات بي حد و مرز است و در آن، ارتباطات شبكه اطلاعاتي جهاني، جايگزين سرويس ارتباطات تلفني جهاني شده و توليد ارزشهاي اطلاعاتي عامل تعيين كننده اي در توسعه جامعه است.

در جامعه اطلاعاتي الگوهاي سطح زندگي، شغلي، اوقات فراغت، نظام آموزشي، و عرصه داد و ستد مشخصاً از پيشرفت اطلاعات و دانش فني متأثر است. اين پديده نشأت گرفته از رشد فزاينده توليد انبوه اطلاعات در طيف گسترده رسانه هاي جمعي است كه اكثر آنها نيز به صورت الكترونيكي ظهور مي يابد.

از دهه 1970 به بعد در غرب و بويژه در برخي از كشورهاي پيشرفته تحولات عظيمي در زمينه اطلاعات و اطلاع رساني صورت گرفته است. در دهه 1980 كامپيوتر وارد خانه‌ها و ادارات شد، تشكيلات اقتصادي داراي بخش اطلاع‌ رساني گرديد و داد و ستدهاي جهاني و بين المللي در طول شبانه روز از طريق شبكه هاي ارتباطي با سرعت بيشتري صورت مي پذيرفت و عامل تعيين كننده‌اي در زندگي مردم به شمار مي‌رفت. در دهه 1990 مردم با ساعات كار كمتر، بازده كاري بيشتري را ارائه مي دهند و كارهاي اداري، بدون تبادل كاغذ صورت مي پذيرد، درست مانند كلبه الكترونيكي كه در اين دهه بيش از يك افسانه مي نمايد. طبقه بندي جديد با ويژگي "فقر اطلاعاتي" در اثر بروز شكل جديد از برتري طلبي و به شكل غلبه الكترونيكي در عرصه جهاني پديدار شده است. بدين ترتيب تولد عصر جديدي به نام عصر اطلاعات در حال وقوع است. در اين دوران نه تنها افزايش حجم اطلاعات يا فعاليتهاي مربوط به اطلاع رساني، بلكه تحولاتي كه به تغيير "جامعه متكي به كشاورزي" به "جامعه متكي به صنعت" و پس از آن به "جامعه متكي بر اطلاعات" مرتبط مي باشد، بارز است. (بهشتي، 1376، 45 )

به طور تحلیلی، پنج تعریف از «جامعه اطلاعاتی» که هر یک معیارهایی را برای تعریفی جدید ارائه می دهند، قابل تشخیص است:

1- فناورانه:

عمومی ترین تعریف از "جامعه اطلاعاتی" بر نوآوری چشمگیر فناوری تاکید می کند. تصور کلیدی این است که موفقیت علمی در پردازش، ذخیره و انتقال اطلاعات، کاربرد فناوریهای اطلاعاتی را تقریبا به تمام گوشه و کنار جامعه گسترش داده است (وبستر، 1382: 12).

2- اقتصادی:

شاخه ای فرعی در اقتصاد تاسیس شده است که به مسایل «اقتصاد اطلاعات» می پردازد. اثر پیشگام فریتز مك لاپ، یعنی تولید و توزيع دانش در ایالات متحده (1962)، در پایه گذاری    مقیاسهایی برای «جامعه اطلاعاتی» در چارچوب اقتصادی آن، بسیار موثر بود. مک لاپ کوشید تا صنعت اطلاعات را با اصطلاحات آماری توصیف کند. او پنج گروه وسیع صنعت (که خود به پنجاه شاخه فرعی تقسیم می شدند) تشخیص داد که عبارتند از:

الف) آموزش و پرورش (مدارس، کتابخانه ها و ...)

ب) رسانه های ارتباطی (رادیو، تلویزیون و ...)

ج) ماشینهای اطلاعاتی (تجهیزات کامپیوتری، ابزارهای موسیقیایی، ...)

د) خدمات اطلاعاتی (حقوق، بیمه پزشکی و ...)

ه)دیگر فعالیتهای اطلاعاتی (تحقیق و توسعه، فعالیت های غیرانتفاعی) 

در بررسی این نوع مقولات، می توان ارزش اقتصادی به هر کدام از آنها داد و مشارکت آنها را در تولید ناخالص ملی ردیابی کرد. اگر روند اینها در تولید ناخالص ملی، بخشی رو به افزایش را نشان دهد، آنگاه می توان ادعا کرد که ظهور تدریجی «اقتصاد اطلاعات» در حال شکل گرفتن است. (همان: 19و 20)

3- شغلی:

 مقیاسی که برای پیدایش «جامعه اطلاعاتی» دگرگونیهای شغلی را مورد توجه قرار می دهد، مقیاس رایجی است. به طور ساده، عبارتست از این که به هنگامی که کار اطلاعاتی در میان حرفه ها تفوق یافت، ما به «جامعه اطلاعاتی» دست یافته‌ایم. یعنی، هنگامی که کارمندان، معلمان، حقوقدانان و نمایشگران از حیث عددی بر معدنچیان ذغال سنگ، فلزکاران، کارگران کشتی سازی و کارگران ساختمانی تفوق یابند، «جامعه اطلاعاتی» فرارسیده است (وبستر، 1382: 25)

4- فضایی:

این مفهوم از «جامعه اطلاعاتی»، در عین حال که از جامعه شناسی و علم اقتصاد استفاده می کند، در هسته خود تأکید مشخص جغرافیدانان را بر روی مسأله فضا دارد. در اینجا تأکید اصلی بر روی شبکه های اطلاعاتی است که مکانها را به هم متصل می کنند و متعاقباً تأثیرات چشمگیری بر روی برنامه ریزیهای زمانی و مکانی دارند .(همان: 32)

5- فرهنگی:

این مفهوم آخری از «جامعه اطلاعاتي» شاید از همه راحتتر مورد تایید باشد، اما از همه کمتر سنجیده و حساب شده است. هر یک از ما، از روی الگوی زندگی روزانه مان، نسبت به افزایش خارق العاده اطلاعات در زندگی اجتماعی آگاهیم. بی چون و چرا مقدار عظیمی از اطلاعات، تقریبا بیش از هر زمان دیگر در کار است (وبستر، 1382: 37). فرهنگ معاصر به شکلی چشمگیر بیش از فرهنگهای قبل از خود انباشتگی سنگینی از اطلاعات را دارد. ما در محیطی اشباع شده از رسانه ها زندگی می‌کنیم که نشانه آن است که زندگی اساسا درباره نمادسازی، درباره مبادله و دریافت- یا سعی بر دریافت و پافشاری بر دریافت- پیامهایی برای خود و دیگران است. در تأیید این انفجار نشانه هاست که بسیاری از نویسندگان می پندارند که ما وارد «جامعه اطلاعاتی» شده ایم. آنها به ندرت برای برآورد کمی این تحولات تلاشی می کنند، بلکه بیشتر از «وضوح» زندگی ما در دریایی از نشانه ها، کاملتر از همه دوره های گذشته، آغاز می کنند. با مرور این تعاریف متنوع از «جامعه اطلاعاتی»، آن چه که به حد وفور به چشم می آید عدم تکامل یا ابهام این تعاریف یا هر دوی آنهاست. خواه این تعاریف شامل مفهومی فناورانه، یا اقتصادی، یا حرفه ای، یا فضایی یا فرهنگی باشد، مفاهیم بسیار پیچیده مساله ساز مبنی بر این که چه چیزهایی سازنده «جامعه اطلاعاتی» اند و این که چگونه این جامعه تمیز داده می شود، برای ما باقی می مانند.(همان ، 40 و 43)

بدون شک توانایی در کمی کردن انتشار اطلاعات به طور کلی کاربردهایی دارد اما برای داشتن درکی صحیح از این که «جامعه اطلاعاتی» چه چیزی است، و این که تا چه حد متفاوت از- یا شبیه به- دیگر نظام های اجتماعی است، مطمئناً باید معنی و کیفیت اطلاعات مورد بررسی قرار گیرد. جامعه اطلاعاتی همان پسا- صنعتی گرایی است. در میان آنها که در مفهوم پیدایش جامعه ای نوین مشترک‌اند، نظریه پسا- صنعتی گرایی "دانیل بل"، معروفترین توصیف از «جامعه اطلاعاتی» است. در واقع، این اصطلاحات اغلب به صورت قابل تعویض با هم به کار می روند. عصر ارتباطات بیانگر جامعه پسا- صنعتی است و پسا- صنعتی گرایی در شکل گسترده خود همچون"جامعه اطلاعاتی" مورد توجه قرار می گیرد.

پروفسور "بل" به خاطر پیشگویی اغتشاشی که به خصوص فناوریهای ارتباطات کامپیوتری در زندگی به وجود می آورد، شهرت پیدا کرد. بل چنین بیان می کند که ما در حال ورود به نظامی نوین هستيم، جامعه ای پسا- صنعتی در حالی که چندین ویژگی متمایز دارد، با حضور و اهمیت فزاینده اطلاعات کاملا مشخص شده است. "دانیل بل" استدلال می‌کند که اطلاعات و دانش چه از لحاظ کمی و چه از نظر کیفی برای جامعه پسا- صنعتی حیاتی اند. او به شکل غیرقابل انکار در باور خود نسبت به افزایش نقشی که اطلاعات در امور اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ایفا می کند دقیق است. 

نکته مهم نظری و روش شناسانه‌ای که بنیاد آثار بل را تشکیل می دهد آن است که وی معتقد است جامعه پسا- صنعتی بیش از تحولات در سیاست یا فرهنگ از طریق دگرگونی هایی در ساختار به وجود می آید. به عبارت دیگر بل یک ضد کل نگر است و تاکید می ورزد که دگرگونی را نمی توان بدین صورت دید که از بخشی نشات می گیرد و بر ابعاد دیگر اجتماع تأثیر می گذارد. نهایتاً، یکی از موثرترین ویژگیهای توصیف بل از جامعه پسا- صنعتی این نظر است که این جامعه، فروپاشی آن «نظام ارزشی عمومی» را که زمانی بر کل جامعه تسلط داشت و اکنون مفهوم شده است، آشکار می‌سازد. (وبستر، 1382، 47-54)

جامعه پسا صنعتی:

جامعه پسا- صنعتی تنها از دگرگونی ساختار اجتماعی به وجود می آید. این دگرگونی شامل اقتصاد، ساختار اشتغال و نظام طبقاتی می شود اما سیاست و مسایل فرهنگی را مستثنی می کند. "بل" نوعی سنخ شناسی از جوامعی متفاوت به ما ارائه می دهد که وابسته به نحوه اشتغال در هر سطح و مرحله‌ای است. از دیدگاه او، کار در عمومیترین شکل خود تبدیل به ویژگی معرف جوامع خاص شده است. بنابراین، "بل" اعلام می کند که در حالی که در جوامع پیشا- صنعتی، کارگر کشاورزی در همه جا کمابیش حاضر است و در جوامع صنعتی کار در کارخانه اصل پذیرفته شده است، در جوامع پسا- صنعتی کار خدماتی تسلط دارد. بل معتقد است که با ادامه روند صنعتی شدن، افزایش ثروتی به وجود می آید که ناشی از بازده صنعتی است که ممکن است صرف نیازهای جدید شود. به تدریج ذخیره ای تمام ناشدنی از فرصتهای شغلی جدید در بخش خدمات با هدف ارضای این نیازها پدید می آید. (همان ، 64 و71)

نظريه كلاسيك جامعه فرا صنعتي

نظريه كلاسيك جامعه فرا-صنعتي سه گزاره و پيش بيني را با يكديگر تركيب مي كند كه بايد از نظر تحليلي آنها را از يكديگر متمايز دانست:

1- سرچشمه بهره وري و رشد در توليد دانش نهفته است كه از طريق پردازش اطلاعات همه    حوزه هاي فعاليت اقتصادي را در بر مي گيرد.

2- فعاليتهاي اقتصادي از توليد كالا به ارائه خدمات گرايش مي يابد. از ميان رفتن مشاغل كشاورزي با كاهش برگشت ناپذير كارهاي توليدي و جايگزيني آنها با مشاغل خدماتي دنبال خواهد شد، كه در نهايت بخش عمده مشاغل را تشكيل خواهد داد. هر چه يك اقتصاد پيشرفته تر باشد، مشاغل و توليدات آن بيشتر بر خدمات متمركز خواهد شد.

3- اقتصاد نوين اهميت مشاغلي را كه فعاليتهاي آنها داراي بار اطلاعاتي و  دانشي زيادي است افزايش مي دهد. مشاغل مديريتي، حرفه اي و فني سريعتر از ديگر پستهاي شغلي رشد مي كنند و مركز ساختار اجتماعي نوين را تشكيل مي دهند.  

اگرچه تفاسير مختلفي گونه هاي متفاوتي از نظريه فرا-صنعت گرايي را به حوزه طبقات اجتماعي، سياست و فرهنگ مرتبط مي سازند، سه گزاره مرتبطي كه در بالا به آن اشاره شد اين نظريه را به سطح ساختار اجتماعي، يعني سطحي كه به نظر "بل" اين نظريه به آن تعلق دارد پيوند مي دهد.

در دومين معيار نظريه فرا-صنعتي ناميدن يك جامعه، حركت به سوي فعاليتهاي خدماتي و از ميان رفتن مشاغل توليدي است، اين حقيقتي است آشكار كه اكثر مشاغل اقتصادي پيشرفته، در بخش خدمات است و بخش خدمات بيشترين سهم را در توليد ناخالص ملي دارد، ولي اين بدان معنا نيست كه صنايع توليدي در حال ناپديد شدن هستند يا ساختار و پويايي فعاليت توليدي در سلامت اقتصاد خدماتي نقشي ايفا نمي كنند. تني چند از دانشمندان، از جمله "كوهن" و "زايسمن" بر اين نكته پاي مي فشارند كه بسياري از خدمات به پيوند مستقيم خود با توليد متكي هستد و فعاليتهاي توليدي (متمايز از اشتغال در توليد) نقشي حياتي در بهره وري و قدرت رقابت اقتصاد دارند. (كاستلز، 1380: 252- 253)

جامعه خدماتی پساصنعتی:

پروفسور "بل" به این واقعیت غیرقابل انکار که بخش خدماتی اقتصاد در حالی گسترش یافته که بخشهای صنعتی و کشاورزی زوال پذیرفته اند، به منزله گواهی محکمه پسند بر پیدایش               «پسا- صنعتی گرایی» استناد می کند. منطقاً، مسلم به نظرمی رسد که با خدماتی که به طور مداوم رشد می کند و با شغلهای تخصصی خدماتی که با سرعتی ویژه گسترش می یابد، و با ثروت کافی به وجود آمده از افزایش بهره وری درکشاورزی و صنعت از طریق افزایش کارآیی، دست آخر تقریبا هر کس در بخش خدمات شغلی پیدا می کند.

کل نظریه "بل" درباره جامعه پسا- صنعتی به منزله مرحله ای مشخصاً متفاوت در تحول جامعه، به این نیاز دارد که کار خدماتی همچون چیزی متضاد با تولید کالا درک شود، زیرا ارائه خدمات است که جامعه پسا- صنعتی را از جامعه «صنعتی» متمایز می سازد که در این جامعه اخیر اکثر کارگران به ساخت مصنوعی اشیاء مشغولند. این نظر "بل" است که جامعه هنگامی از صنعتی گرایی فراتر می رود که ثروت کافی، زمینه ساز ایجاد خدمات مجردی شده باشد که به نوبه خود شغلهای خدماتی را که در اکثر کارها به خود اختصاص می دهند و کالا تولید نمی کنند به وجود می آورد، اما به جای آن، ثروتی را که در جای دیگر تولید شده مصرف می کند.

خدمات و تولید صنعتی:

"بل"، با حرکت از این واقعیت مسلم که امروزه شغلهای خدماتی بیشتری وجود دارد، به عقب باز می گردد. "بل" چنین استدلال می کند که هنگامی که کسی ثروتمندتر می شود، درآمد خود را خرج خدمات می کند. "بل" چنین استدلال می کند که چون امروزه کارگر خدماتی بسیار بیشتری وجود دارد، پس قاعدتاً پول مردم هم در بخش خدمات خرج می شود.(وبستر، 1382، 72 و 78)

جامعه شبكه اي:

شبكه ها ريخت اجتماعي جديد جوامع ما را تشكيل مي دهند و گسترش منطق شبكه اي تغييرات چشمگيري در عمليات و نتايج فرايندهاي توليد، تجربه، قدرت و فرهنگ ايجاد مي كند. شبكه مجموعه اي از نقاط اتصال يا گره هاي به هم پيوسته است. نقطه اتصال يا گره نقطه اي است كه در آن يك منحني خود را قطع مي كند. اين كه نقطه اتصال چه چيزي است مشخصاً به نوع شبكه هاي مورد نظر بستگي دارد. شبكه جريان مالي جهاني از نقاط اتصال بازارهاي بورس و مراكز خدمات جانبي پيشرفته آنها تشكيل شده است. سيستمهاي تلويزيوني، استوديو هاي توليد سرگرمي، مركز گرافيك كامپيوتري، گروه هاي خبري و دستگاه هاي متحرك توليد، ارسال و دريافت علائم نقاط اتصال شبكه جهاني رسانه هاي جديد هستند كه كانون بيان فرهنگي و افكار عمومي در عصر اطلاعات است. شبكه ها ساختارهاي باز هستند كه مي توانند بدون هيچ محدوديتي گسترش يابند و نقاط شاخص جديدي را در درون خود پذيرا شوند تا زماني كه اين نقاط توانايي ارتباط در شبكه را داشته باشند يعني مادام كه از كدهاي ارتباطي مشترك (براي مثال ارزشها يا اهداف كاركردي) استفاده مي كنند. يك ساختار اجتماعي مبتني بر شبكه، سيستم بسيار باز و پويايي است كه بدون اين كه توازن آن با تهديدي روبرو شود توانايي نوآوري دارد. شبكه ها ابزار مناسبي براي فعاليتهاي مختلف هستند: براي اقتصاد سرمايه داري كه مبتني بر نوآوري، جهاني شدن و تراكم غير متمركز است؛ براي كار، كارگران و شركتهاي متكي به انعطاف پذيري و قابليت انطباق؛ براي فرهنگ متكي به ساخت‌شكني و تجديد ساختار بي پايان؛ براي حكومتي كه با پردازش فوري ارزشها و حالات عمومي جديد سازگار شده است و نيز براي سازماني اجتماعي كه در پي القاي مكان و نابودي زمان است. (كاستلز،1380، 545-543) "کاستلز" از مدافعان نظريه جامعه اطلاعاتي است. به عقيده "کاستلز" ما اکنون در "جامعه شبکه اي" زندگي مي کنيم، شکلي که جامعه در عصر اطلاعات به خود گرفته است.

·       شش ويژگي جامعه شبکه اي از نظر کاستلز: 

1- ما وارد مقطع تکنولوژيکي جديدي شده ايم که حول محور ميکرو الکترونيک، فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي و مهندسي ژنتيک متمرکز است. فناوريهاي ارتباطي مظهر تغييري بزرگتر از انقلاب صنعتي است. چنانکه اينترنت به ابزاري همگاني براي انتقال اطلاعات پويا و متقابل تبديل شده است.

2- ما در اقتصادي نو زندگي مي کنيم که داراي سه وجه است.

الف) اقتصادي اطلاعاتي که داراي ظرفيت زيادي براي توليد آگاهي است.

ب) اقتصادي جهاني است . به اين معنا که کانون آن يعني فعاليتهاي استراتژيکي ظرفيت آن را دارد که به منزله يک واحد در مقياس کره ي زمين کار کند.

ج) اقتصاد شبکه اي است. يعني شبکه هاي اطلاعاتي موسسات. موسسات سوداگري بزرگ و کوچک همگي به شکلي فزاينده بر پايه راهبردي فعاليت مي کنند که بر تغيير اتحادها و مشارکتها با توجه به وضع خاص، روند کار، زمان و مکان هر توليد مبتني است و بر سهيم شدن در اطلاعات تکيه دارد. در اين زمان صورت جديدي از کار و اشتغال پديد آمده است که گرد مفهوم انعطاف پذيري مي‌چرخد.

4- فرهنگ عمدتاٌ گرد يک نظام يکپارچه رسانه هاي الکترونيکي که فقط شامل اينترنت نيست، سازمان يافته است.

5- پيدايش ساختار اجتماعي نو با تغيير شکل زمان و مکان ارتباط دارد. زمان بي زمان و فشرده شده است. چنان که يک نقل و انتقال پولي را در يک چشم به هم زدن انجام مي دهيم. مکان نيز پويا شده است.

6- گردش جهاني ثروت، ارتباطات، و اطلاعات، حاکميت دولت را در معرض تهديد قرار داده است و مشروعيت آن را به سبب وابستگي آن به سياستهاي رسانه اي متزلزل کرده است.

کاستلز نتيجه مي گيرد که يک جامعه شبکه اي تقسيم بندي اجتماعي را گسترده تر مي کند و در همان حال توانايي ما را براي اصلاح اين تقسيم بندي ها کاهش مي دهد. در اينجا نياز به دولت رفاهي است که از پيگيري جامعه و اقتصادي آمرانه دست شويد. (پاتریک، 1385: 186)

در حال حاضر، جامعه شبكه اي در جلوه هاي نهادي متنوعش، جامعه اي سرمايه داري است. افزون بر اين براي نخستين بار در تاريخ، شيوه توليد سرمايه داري روابط اجتماعي را در سرتا سر كره زمين شكل مي دهد. ولي اين نوع سرمايه داري با اسلاف تاريخي اش تفاوتهاي شگرفي دارد.

سرمايه داري نوين داراي دو ويژگي بارز بنيادين است: نخست اينكه جهاني است، ديگر اينكه تا حد زيادي پيرامون شبكه اي از جريانهاي مالي سازمان يافته است. سرمايه در سراسر جهان همچون واحدي در زمان واقعي كار مي كند و عمدتاً در حوزه گردش، يعني به عنوان سرمايه مالي تحقق يافته، سرمايه گذاري شده و انباشته مي شود. در حالي كه در گذشته سرمايه مالي معمولاً يكي از بخشهاي اصلي سرمايه بوده است، اكنون شاهد ظهور پديده متفاوتي هستيم: انباشت سرمايه و   ارزش سازي آن به نحو فزاينده اي در بازارهاي مالي جهاني انجام مي گيرد كه شبكه هاي اطلاعات در فضاي بي زمان جريانهاي مالي آنها را اداره مي كنند. (كاستلز، 1380: 546)

روش شناسی پژوهش: (ترکیب روش کمی و کیفی):

پژوهش حاضر از نظر هدف، توسعه ای-کاربردی بوده و از حیث شیوه اجرا، در زمره پژوهش‌های آمیخته اکتشافی (کمی-کیفی) قرار دارد. در این پژوهش، محقق به‌ منظور بررسی موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی، در بخش کیفی از روش‌های پویش کیفی با رویکرد دلفی و در بخش کمی از روش تحقیق کمی اولیه، با فن پیمایش و نظرسنجی مقطعی اقدام نموده است.

 روش دلفی فرآیندی ساختار یافته برای جمع آوری و طبقه بندی دانش موجود در نزد گروهی از کارشناسان و خبرگان است که از طریق توزیع پرسشنامه‌هایی در بین این افراد و بازخورد کنترل شده پاسخ‌ها و نظرات دریافتی صورت می‌گیرد  (Adler and Ziglio, 1996) 

تحقیق آمیخته، تحقیقی است که به جمع آوری، تحلیل و ترکیب داده‌های کمّی و کیفی در یک مطالعه یا مجموعه‌ای از مطالعات می پردازد و پیش فرض اصلی آن این است که استفاده از رویکردهای کمی و کیفی در ترکیب باهم منجر به درک بهتر سؤال‌های تحقیق خواهد شد (کرسول و کلارک،  1398، 203)

روش نمونه گیری در بخش کیفی هدفمند و به نظر کرسل ، بین 10 الی 30 نمونه نیاز  بوده است.

روش نمونه گیری در بخش کمی هدفمند غیراحتمالی است که با استفاده از جدول اعداد تصادفی پرسشنامه ها پخش و براساس فرمول کوکران 244 نفر جامعه نمونه ما را تشکیل دادند. 

 

 

روایی و پایایی تحقیق:

برای اعتبارسنجی پژوهش نیز از تکنیک‌های تثلیث (استفاده از منابع تائیدگر)، تکنیک کسب اطلاعات موازی (استفاده از متخصصان حوزه رسانه 2 نفر و تحلیل توسط آن‌ها)، تکنیک کنترل اعضا (ارائه تحلیل داده‌ها به مصاحبه شده و تائید نتایج توسط آن‌ها، تأیید تم‌های فرعی و اصلی، توسط 2 نفر از اعضای هیئت‌علمی) و خود بازبینی محقق استفاده شده است. 

ابزارهاي گردآوري داده‏ها و اطلاعات در پژوهش حاضر استفاده از پرسشنامۀ محقق‌ساخته و مصاحبه تخصصي و سؤالات اين مصاحبه نیمه ساختارمند بوده است. 

در این پژوهش اساتید ارتباطات و فعالان حوزه گردشگری فضای مجازی برای مصاحبه انتخاب شدند که تعداد آنها 35 نفر است.حین انجام مصاحبه، همه شرح نظرات مصاحبه‌شوندگان ضبط و نگهداری و دیدگاه‌های آنان به همراه مشاهدات پژوهشگر و برداشت آن‌ها، به متن تبدیل شد. بعد از رسیدن به نقطه اشباع نظری در نظرات ارائه‌شده توسط مصاحبه‌شوندگان، تحلیل داده‌ها از طریق توصیف مورد و مضمون‌های مورد و همچنین مضمون‌های میان موردی به دست آمدو بعد بر اساس نظر خبرگان(شاخص‌های به‌دست‌آمده) طبقه‌بندی، اولویت‌بندی و نمره داده شد.

روش تحلیل اطلاعات در مرحله تحقیق کیفی شامل تحلیل تماتیک برای تحلیل داده‌های حاصل از ادبیات تحقیق و مصاحبه عمیق است که پس از به دست آوردن اطلاعات حاصل از پیمایش مقطعی با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته، از روش‌ها و آزمون‌های آماری در دو سطح توصیف و استنباط از آزمون‌های مناسب استفاده شده و نرم‌افزار مورداستفاده در این بخش spss  می باشد. 

 

تجزیه و تحلیل یافته های استنباطی- جداول دوبعدی

دریف	فرضیه های پژوهش بر اساس روش کمی(پیمایش)	سطح معنا داری	نتیجه
1	بین تبلیغات گردشگری تاریخی در شبکه‌های اجتماعی (اینستاگرام، فیس بوک، تلگرام و توییتر) و موفقیت در بازاریابی گردشگری  مجازی  رابطه وجود دارد.	.076	بین تبلیغات گردشگری تاریخی در شبکه‌های اجتماعی (اینستاگرام، فیس بوک، تلگرام و توییتر) و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی رابطه وجود ندارد.
2	بین تبلیغات گردشگری طبیعی در شبکه‌های اجتماعی(اینستاگرام، فیس بوک، تلگرام و توییتر) و موفقیت در بازاریابی گردشگری  مجازی  رابطه وجود دارد.	.699	بنابراین بین تبلیغات گردشگری طبیعی در شبکه‌های اجتماعی (اینستاگرام، فیس بوک، تلگرام و توییتر) و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی رابطه وجود ندارد.
3	بین تبلیغات گردشگری مذهبی در شبکه‌های اجتماعی(اینستاگرام، فیس بوک، تلگرام و توییتر) و موفقیت در بازاریابی گردشگری  مجازی  رابطه وجود دارد.	.426	بین تبلیغات گردشگری مذهبی در شبکه‌های اجتماعی (اینستاگرام، فیس بوک، تلگرام و توییتر) و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی رابطه وجود ندارد.
4	بین تبلیغات گردشگری سلامت در شبکه‌های اجتماعی(اینستاگرام، فیس بوک، تلگرام و توییتر) و موفقیت در بازاریابی گردشگری  مجازی  رابطه وجود دارد.	198	بنابراین بین تبلیغات گردشگری سلامت در شبکه‌های اجتماعی (اینستاگرام، فیس بوک، تلگرام و توییتر) و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی رابطه وجود ندارد.
ردیف	فرضیه های پژوهش بر اساس روش کمی(پیمایش)	سطح معنا داری	نتیجه
5	بین استفاده از محتوای فیلم و عکس در شبکه‌های اجتماعی و موفقیت در بازاریابی گردشگری  مجازی رابطه وجود دارد.	.000	استفاده از محتوای فیلم و عکس در شبکه‌های اجتماعی در موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی نقش دارد.
6	بین سبک‌ها و شیوه‌های بازاریابی (مکان گردشگری، نوع فعالیت و..) و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی رابطه وجود دارد.	.186	بین سبک‌ها و شیوه‌های بازاریابی (مکان گردشگری، نوع فعالیت و..) و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی رابطه وجود ندارد.
7	بین قیمت خدمات گردشگری و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی رابطه وجود دارد.	.019	قیمت خدمات گردشگری در موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی نقش دارد.
8	بین استفاده از چهره های مشهور و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی رابطه وجود دارد.	.019	استفاده از چهره های مشهور در موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی نقش دارد.
9	بین وجود امنیت در سطح کشور برای گردشگران و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی  رابطه وجود دارد.	.001	وجود امنیت در سطح کشور برای گردشگران در موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی نقش دارد.

 

جدول شماره1: نتايج آزمون خي دو جهت بررسي رابطه بین تبلیغات گردشگری تاریخی در شبکه‌های اجتماعی (اینستاگرام، فیس بوک، تلگرام و توییتر) و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی

 

آزمون	مقدار	درجه آزادی	سطح معناداری
خی دو	11.446	6	.076

 

میزان آماره خی دو برابر 11.446 و درجه آزادی آن برابر 6 با سطح معناداری .076 است. چون میزان سطح معناداری از 0.05 بیشتر است لذا فرضیه اول تأیید نمی‌شود.

 

جدول شماره 2: نتايج آزمون خي دو جهت بررسي رابطه بین تبلیغات گردشگری طبیعی در شبکه‌های اجتماعی (اینستاگرام، فیس بوک، تلگرام و توییتر) و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی

آزمون	مقدار	درجه آزادی	سطح معناداری
خی دو	3.837	6	.699

 

میزان آماره خی دو برابر 3.837 و درجه آزادی آن برابر 6 با سطح معناداری .699 است. چون میزان سطح معناداری از 0.05 بیشتر است لذا فرضیه دوم تأیید نمی‌شود

جدول شماره 3: نتايج آزمون خي دو جهت بررسي رابطه بین تبلیغات گردشگری مذهبی در شبکه‌های اجتماعی (اینستاگرام، فیس بوک، تلگرام و توییتر) و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی

آزمون	مقدار	درجه آزادی	سطح معناداری
خی دو	5.971	6	.426

 

میزان آماره خی دو برابر 5.971 و درجه آزادی آن برابر 6 با سطح معناداری .426 است. چون میزان سطح معناداری از 0.05 بیشتر است لذا فرضیه سوم تأیید نمی‌شود.

 

جدول شماره4: نتايج آزمون خي دو جهت بررسي رابطه بین تبلیغات گردشگری سلامت در شبکه‌های اجتماعی (اینستاگرام، فیس بوک، تلگرام و توییتر) و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی

آزمون	مقدار	درجه آزادی	سطح معناداری
خی دو	8.594	6	.198

 

میزان آماره خی دو برابر 8.594 و درجه آزادی آن برابر 6 با سطح معناداری .198 است. چون میزان سطح معناداری از 0.05 بیشتر است لذا فرضیه چهارم تأیید نمی‌شود. 

 

جدول شماره5: ضریب همبستگی اسپیرمن بین استفاده از محتوای فیلم و عکس در شبکه‌های اجتماعی و موفقیت در بازاریابی گردشگری  مجازی

	تعداد	R اسپیرمن	سطح معناداری
استفاده از محتوای فیلم و عکس در شبکه‌های اجتماعی - موفقیت در بازاریابی گردشگری  مجازی	293	.277	.000

میزان ضریب همبستگی اسپیرمن برابر .277  با سطح معناداری .000 است. چون میزان سطح معناداری از 0.01 کمتر است لذا فرضیه پنجم با 99% اطمینان و 1% خطا تأیید می‌شود. 

 

جدول شماره6: نتايج آزمون خي دو جهت بررسي رابطه بین سبک‌ها و شیوه‌های بازاریابی (مکان گردشگری، نوع فعالیت و..) و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی

آزمون	مقدار	درجه آزادی	سطح معناداری
خی دو	11.285	8	.186

 

میزان آماره خی دو برابر 11.285 و درجه آزادی آن برابر 8 با سطح معناداری .186 است. چون میزان سطح معناداری از 0.05 بیشتر است لذا فرضیه ششم تأیید نمی‌شود. 

جدول شماره 7 : ضریب همبستگی اسپیرمن بین قیمت خدمات گردشگری و موفقیت در بازاریابی گردشگری  مجازی

	تعداد	R اسپیرمن	سطح معناداری
قیمت خدمات گردشگری - موفقیت در بازاریابی گردشگری  مجازی	293	.137	.019

 

میزان ضریب همبستگی اسپیرمن برابر .137  با سطح معناداری .019 است. چون میزان سطح معناداری از 0.05 کمتر است لذا فرضیه هفتم با 95% اطمینان و 5% خطا تأیید می‌شود. 

 

جدول 8: ضریب همبستگی اسپیرمن بین استفاده از چهره های مشهور و موفقیت در بازاریابی گردشگری  مجازی

	تعداد	R اسپیرمن	سطح معناداری
استفاده از چهره های مشهور - موفقیت در بازاریابی گردشگری  مجازی	293	.138	.018

 

میزان ضریب همبستگی اسپیرمن برابر .138  با سطح معناداری .018 است. چون میزان سطح معناداری از 0.05 کمتر است لذا فرضیه هشتم با 95% اطمینان و 5% خطا تأیید می‌شود. 

 

جدول شماره 9: ضریب همبستگی اسپیرمن بین وجود امنیت در سطح کشور برای گردشگران و موفقیت در بازاریابی گردشگری  مجازی

	تعداد	R اسپیرمن	سطح معناداری
وجود امنیت در سطح کشور برای گردشگران - موفقیت در بازاریابی گردشگری  مجازی	293	.189	.001

 

میزان ضریب همبستگی اسپیرمن برابر .189  با سطح معناداری .001 است. چون میزان سطح معناداری از 0.01 کمتر است لذا فرضیه نهم با 99% اطمینان و 1% خطا تأیید می‌شود. 

 

 

 

تجزیه و تحلیل یافته های کمی(توصیفی) 

یافته­های پژوهش نشان می دهد  معادل 8/31 درصد از پاسخگویان اولویت اول را برای محدودیت‌های اینترنت و فضای مجازی، به عنوان مهم ترین موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی انتخاب کرده اند.

معادل 9/22 درصد از پاسخگویان اولویت اول را برای نبود قوانین و ضوابط مشخص در حوزه فعالیت گردشگری در فضای مجازی، به عنوان مهم ترین موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی انتخاب کرده اند 

 

معادل 1/24 درصد از پاسخگویان اولویت چهارم را برای عدم وجود اتحادیه؛ انجمن یا تشکل صنفی، به عنوان مهم ترین موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی انتخاب کرده اند 

معادل 7/26 درصد از پاسخگویان اولویت اول را برای عدم حمایت دولت و نهادهای مرتبط، به عنوان مهم ترین موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی انتخاب کرده اند 

معادل 2/23 درصد از پاسخگویان اولویت اول را برای سوداگری و ورود غیرحرفه ای ها به این شغل، به عنوان مهم ترین موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی انتخاب کرده اند 

 

معادل 4/22 درصد از پاسخگویان اولویت چهارم را برای عدم وجود آموزش و نهادهای آموزشی در این حوزه، به عنوان مهم ترین موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی انتخاب کرده اند. 

 

نتیجه گیری:

گردشگری به عنوان صنعتی پردرآمد به دلیل گسترش فناوری ارتباطات و تدوین قوانین کار و امنیت، در وضعیت کنونی جهان از چنان جایگاهی برخوردار گشته است که صرفنظر کردن از مزایای بی شمار آن کاری معقول نیست. امروزه صنعت گردشگری در دنیا از منابع مهم درآمد و از عوامل موثر بر تبادلات فرهنگی بین کشورهاست و به عنوان گسترده‌ترین صنعت خدماتی جهان جایگاه ویژه‌ای دارد، از این رو بسیاری از کشورها در رقابتی نزدیک و فشرده در پی افزایش بیش از پیش منافع و عواید خود از این فعالیت بین‌المللی‌اند. برای ایران که در فکر خروج از مشکل اتکای بیش از حد به درآمدهای نفتی و حل مشکل اشتغال است، صنعت گردشگری می‌تواند به عنوان یکی از گزینه‌های مناسب مطرح باشد مشروط بر اینکه موانع و چالش های پیش روی توسعه صنعت گردشگری  برطرف شود

 نتایج کلی این تحقیق با نتایج تحقیق مشکینی و همکاران (1397) مطاابقت دارد یافته‌های تحقیق آنها نشان می‌دهد که بین توسعه صنعت گردشگری و استفاده از رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی خلأ یا فاصله‌ای وجود دارد ولی با توجه به دیدگاه پرسش‌شونده‌ها می‌توان گفت که با افزایش فعالیت آن‌ها و گسترش دامنه تبلیغات و خدمات در صنعت گردشگری می‌توان امید داشت که کاربران این شبکه‌ها و گردشگران به استفاده از این رسانه‌ها روی بیاورند و شاهد توسعه نوآورانه گردشگری باشیم. 

 لذا با بررسی و آزمون فرضیه های پژوهش می توان مهمترین موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی  را به شرح زیر عنوان کرد:

-       بین تبلیغات گردشگری تاریخی، گردشگری طبیعی، گردشگری مذهبی ، گردشگری سلامت، تبلیغات در شبکه‌های (اینستاگرام، فیس بوک، تلگرام و توییتر) و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی رابطه وجود ندارد.

-       استفاده از محتوای فیلم و عکس در شبکه‌های اجتماعی در موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی نقش دارد.

-       بین سبک‌ها و شیوه‌های بازاریابی (مکان گردشگری، نوع فعالیت و..) و موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی رابطه وجود ندارد.

-       قیمت خدمات گردشگری در موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی نقش دارد.

-       استفاده از چهره های مشهور در موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی نقش دارد.

-       وجود امنیت در سطح کشور برای گردشگران در موفقیت در بازاریابی گردشگری مجازی نقش دارد.

همچنین یافته های پژوهش بیانگر این موضوع است که محدودیت‌های اینترنت و فضای مجازی، نبود قوانین و ضوابط مشخص در حوزه فعالیت گردشگری در فضای مجازی، عدم وجود اتحادیه؛ انجمن یا تشکل صنفی، عدم حمایت دولت و نهادهای مرتبط، سوداگری و ورود غیرحرفه ای ها به این شغل و در نهایت 4 عدم وجود آموزش و نهادهای آموزشی در این حوزه به عنوان مهم ترین موانع توسعه گردشگری در حوزه فضای مجازی.

 

 

پیشنهادهای کاربردی:

1-       طراحی و تبیین صفحه های مجازی در شبکه های اجتماعی برای بازاریابی جاذبه‌هایی که پتانسیل‌های گردشگری دارند.

2-       آموزش و ترویج گردشگری با استفاده از برنامه های آموزشی به وسیله شبکه های اجتماعی.

3-       استفاده از اینترنت و رسانه های نوین به عنوان رسانه هایی با توانایی تبلیغ در سطح بین المللی برای بازنمایی امنیت در مقاصد گردشگری.

4-       استفاده از متخصصان باتجربه جهت آشناسازی مدیران و کارکنان دفاتر با جاذبه های طبیعی، فرهنگی- مذهبی و تاریخی گردشگری و فعالیتهای گردشگری قابل اجرا در هر یک از عرصه های گردشگری.

5-       آشنا کردن فعالان گردشگری با روشهای نوین اطلاع رسانی و بازاریابی.

6-       اتخاذ سیاست های حمایتی از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به منظور تشویق فعالان گردشگری به مشارکت.

7-       ایجاد بانك اطلاعاتی جامع هتل ها و تورهای گردشگری و مراکز خدمات رسانی به گردشگران.

8-       توجه به نظرات گردشگران در ارتباط با برنامه های سایت های گردشگری به منظور توسعه امکانات الکترونیکی در سطح کشور.

9-       توسعه امکانات الکترونیکی به منظور سهولت در امر ذخیره سازی هتل و رزرو اتاق .

10-       معرفی پرتالهای گردشگری کشور از طریق رسانه ها.

11-       تبلیغ ظرفیت‌ها و جاذبه های گردشگری توسط سازمان میراث فرهنگی و فعالان عرصه گردشگری کشور

12-       راه اندازی شبکه های اجتماعی به دست فعالان عرصه گردشگری.

13-       معرفی گردشگری از طریق واقعیت مجازی و ذکر مزیت های آن.

14-       تولید محتوایی باکیفیت اعم از تصاویر و نماهای سه بعدی، نماهای پانوراما، ویدئو، صوت و نمونه هایی از این دست که فضای حقیقی را مدلسازی می کند و به کاربر امکان گشت و گذار به صورت مجازی در این فضا را می دهد.

 

پیشنهاد برای محققان بعدی:

 بررسی عوامل موثر بر توسعه گردشگری مجازی.

 بررسی ظرفیت شبکه‌های اجتماعی در بازاریابی گردشگری مجازی

 

 محدودیت های تحقیق:

دشواری در دستیابی به برخی اطلاعات و نیز همزمانی با همه گیری بیماری کرونا از محدودیت های تحقیق است.

 

 

منابع و مأخذ:

1.       بهشتي، ملوك السادات، 1376، جامعه اطلاعاتي و توسعه، نشريه فني مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران، شماره 3، دوره دوازدهم.

2.       پور فرج، عليرضا؛ عيسي زاده روشن، يوسف؛ چراغي، كبري، (1387). فناوري اطلاعات و ارتباطات، صنعت گردشگري، رشد اقتصادي، فصلنامه اقتصاد و تجارت نوين. دوره 4. شماره 13. صص66-46.

3.       دلاور، علی، 1385، روش تحقیق و آمار، چاپ بیست و یکم، تهران: نشر ویرایش

 

4.       مشکینی، ابوالفضل و سمیه علیپور، مریم حاجی زاده،1397 ، ارزیابی تأثیر رسانه های مجازی در توسعه صنعت گردشگری از دیدگاه کاربران شبکه های مجازی، نشریه گردشگری شهری، دوره5، شماره 2.

5.       طيبي، كميل؛ بابكي، روح الله؛ جباري، امير،  (1386). بررسي رابطه توسعه گردشگري و رشد اقتصادي در ايران (1383-1338). پژوهشنامه علوم انساني و اجتماعي. سال 7. شمار ه 26. صص110-83. 

6.       فيتز پاتريك، توني، 1385، نظريه هاي رفاه جديد، ترجمه: هرمز همايون پور، ناشر موسسه عالي پژوهش تامين اجتماعي.

7.       كاستلز، مانوئل، (1380). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ (ظهور جامعه شبكه‌اي). ترجمه: احد عليقليان، افشين خاكباز، حسن چاوشيان. جلد اول. تهران: انتشارات طرح نو.

8.       وبستر، فرانک، 1382، نظریه های جامعه اطلاعاتی، ترجمه: مهدی داوودی، تهران: وزارت امور خارجه، نشر اصلی بی تا.

 

9- - Baum, Tom, & Hai, Nguyen Thi Thanh. (2020). Hospitality, tourism, human rights and the impact of COVID-19. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 32(7), 2397–2407. doi:10.1108/IJCHM-03-2020-0242.

 

10  Jenkin, HAMISH. (2010) The Impact of Social Networking Mediums on the Decision making Process of Tourists: A Case Study of Stray Ltd. & Spaceship New Zealand Ltd. Industry Report, Waikato Management School, University of Waikato, New Zealand.

 

11- Subawa, Nyoman Sri, Widhiasthini, Ni Wayan, Astawa, I. Putu, Dwiatmadja, Christantius, & Permatasari, Ni Putu Intan. (2021). The practices of virtual reality marketing in the tourism sector, a case study of

 

12- Sobhanifard, Yaser, & Vaeysi, Mohammad. (2020). Mixed modeling of the social network mechanisms for the sustainable development of tourism: The case of Iranian Kurdistan. Sustainable Development, 28(1), 187-196. doi:https://doi.org/10.1002/sd.1981.

 

13- Chung, C (2000). “Ahome on the web”, peresentation of self on personal hompage; in D.Gaunlett (ed). eb.Studeis: rewiring media studies for the digital age; London: Amold.

 

14- Yung, Ryan, Khoo-Lattimore, Catheryn, & Potter, Leigh Ellen. (2021). VR the world: Experimenting with emotion and presence for tourism marketing. Journal of Hospitality and Tourism Management, 46, 160-171. doi:https://doi.org/10.1016/j.jhtm.2020.11.009.

 

 

3

 

---

[1]  Pan

[2]  Yung

[3]  Papademetriou

---