بازتاب ویژگی‌های مکتب رمانتیسم در داستان «سگ ولگرد» صادق هدایت

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

سعید محمدی کیش ^{1 *}

1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/07/29 تاریخ پذیرش : 1403/01/14 تاریخ انتشار : 1403/05/15

کلید واژه: رمانتیسم, تخیل, داستان کوتاه, صادق هدایت, سگ ولگرد.,

چکیده مقاله :

مکتب رُمانتیسم، جنبشی هنری، ادبی و فکری در اروپاست که در نیمۀ اول قرن نوزدهم به اوج خود رسید. ویژگی‌های اصلی رمانتیسم، تأکید بر تخیّل، احساس‌گرایی، فردیت، ستایش گذشته، طبیعت گرایی و نقد مدنیّت است. هدف از این مقاله بررسی و تبیین مصادیق مکتب رمانتیسم در داستان کوتاه سگ ولگرد، اثر صادق هدایت است که با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است. پژوهش حاضر در پاسخ به این پرسش شکل می  گیرد که چه ویژگی هایی در این داستان با مؤلفه‌های یادشده در مکتب رمانتیسم همخوانی دارد؟ در اشاره به برخی یافته‌ها می‌توان گفت که پیام مبهم در چشمان پات، نقطۀ عطف داستان در ادراک شهودی نویسندۀ رمانتیک است. پیامی که مبیّن معنی «فردیت» در ژرفای نگاه اوست. همچنان که هراس او از جامعۀ انسانی و عجز و نیاز مفرط او به نوازش با «احساس‌گرایی» رمانتیسم همخوانی دارد. تحول عاطفی «پات» در دویدن‌های بی‌وقفه او برای گریز و گذار از فضای بی‌مهری تا بازایستادن و مرگ نیز بازتاب مولفۀ «احساس گرایی» در داستان است. در واقع دور شدن او از فضای میدان ورامین، شیوۀ گذار احساس از پایبند تحذیر و تعقل است؛ همان گونه که اصل اساسی رمانتیسم ترجیح احساس بر عقل است. ویژگی اصلی داستان، «نقد مدنیّت» است. نویسنده، انسان‌ها را فاقد ادراک رنج‌ها و مظلومیت حیوانات می داند. از نظر هدایت، انسان‌ها نیازی به ابراز احساسات پات نداشتند. این تفسیر از انسان‌های شهری، بیان گر تلاش نویسنده برای تنبه نوع انسان از حق حیات حیوان است.

چکیده انگلیسی:

Romanticism is an artistic, literary and intellectual movement in Europe that reached its peak in the first half of the 19th century. The main components of romanticism are emphasis on imagination, emotionalism, individuality and praise of the past and naturalism and criticism of civility. The purpose of this article is to investigate and explain the examples of the school of romanticism in the short story of the stray dog, the work of Sadegh Hedayat, which is done with a descriptive-analytical method. The current research is formed in response to this question: does the Iranian story of the stray dog conform to the definitions and characteristics of the European school of romanticism or not? If so, what characteristics in this story are consistent with the mentioned components in the school of romanticism? The scope of the study is the story "Stray Dog" from the collection "Stray Dog" by Sadegh Hedayat, published by Amir Kabir Publishing House. Referring to some findings, it can be said that the ambiguous message in Pat's eyes is the turning point of the story in the intuitive perception of the romantic writer. A message that shows the meaning of "individuality" in the depth of his gaze. Also, his fear of human society and his helplessness and excessive need for caress are consistent with the "sentimentalism" of romanticism. The emotional transformation of "Pat" in his non-stop running to escape from the unloving atmosphere until standing up and gradual death is also a reflection of the "emotionalism" component in the story. In fact, his moving away from the atmosphere of Varamin Square is a way of transferring feelings from the restraints of caution and reason. Just as the basic principle of romanticism is the preference of feeling over reason. The main feature of the story is "criticism of civility". The author considers humans as lacking the understanding of sufferings and oppression. From the point of view of Hedayat, humans did not need to express his feelings. The descriptions of Hedayat in the criticism of brutality are for the purpose of punishment and awareness of the human kind regarding the right to life and the importance of animal feelings.

منابع و مأخذ:

آلندی، رنه (1378). عشق. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: توس.
بالاوندی، شبنم؛ محمدی، سید محتشم؛ براتی، فرهاد (1400). بررسی رمانتیسم انقلابی در آثار علی اشرف درویشیان در دهۀ پنجاه خورشیدی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه سلمان فارسی کازرون، دانشکده ادبیات و علوم انسانی. كازرون. ايران.
باوره، موریس (1373). تخیل رمانتیک. ترجمۀ فرحید شیرازیان. فصلنامۀ فلسفی، ادبی، فرهنگی ارغنون. 1 (2)، 55-78.
برتران بارد، ژان (1359). زندگی و آثار ویکتور هوگو. ترجمۀ‌‌ علی اصغر سیدیعقوبی. تبریز: دانشگاه تبریز.
بهارلو، محمد (1379). عشق و مرگ در آثار هدایت. تهران: قطره.
جعفری جزی، مسعود (1386). سیر رمانتیسم در ایران. تهران: مرکز.
جعفری، مسعود (1388). سیر رمانتیسم در ایران از مشروطه تا نیما. تهران: مرکز.
جنتی عطایی، ابوالقاسم (1357). زندگی و آثار صادق هدایت. تهران: مجید.
حاج سیدجوادی، حسن (1382). بررسی و تحقیق در ادبیات معاصر ایران. تهران: گروه پژوهشگران ایران.
روشنی، شیرین؛ زمردی، حمیرا؛ سیف، عبدالرضا (1397). جلوه‌های مکتب رمانتیسم در رمان‌های سوران سرد، فال خون و شهرزاد و شهریار. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه تهران. تهران. ايران.
سپانلو، محمدعلی (1374). نویسندگان پیشرو ایــران. تهران: نگاه.
سیدحسینی، رضا (1371). مکتب‌های ادبی. ج. 1. 2. تهران: نگاه.
شریفی ولدانی، غلامحسین؛ چهارمحالی، محمد (1393). بازتاب اسطوره در سگ ولگرد هدایت. فصلنامۀ نثرپژوهی ادب فارسی (ادب و زبان). 17 (36)، 255-233.
صادق‌زاده، محمود؛ عابدینی، سعید (1399). جلوه‌های رمانتیسم، رئالیسم و ناتورالیسم در داستان سرشک، اثر محمد حجازی. نشریۀ مطالعات زبان فارسی (شفای دل). 3 (5)، 129-148.
فورست، لیلیان (1380). رمانتیسم. ترجمۀ مسعود جعفری. تهران: مرکز.
موسوی، سیدکاظم؛ همایون، فاطمه (1388). اگزیستانسیالیسم هدایت و بن‌بست نوستالژی در سگ ولگرد. فصلنامۀ ادب‌پژوهی. 3 (10)، 156-137.
هدایت، صادق (1342). سگ ولگرد. تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق (1379). انسان و حیوان. تهران: چشمه.
هدایت، صادق (1383). مجموعه نوشته های پراکندۀ صادق هدایت. با مقدمۀ حسن قائمیان. تهران: ثالث.
هدایت، صادق (1398). فواید گیاه‌خواری. تهران: گیوا.
یکه فلاح، احمد؛ سمیع‌زاده رضا (1396). مقایسۀ تطبیقی جلوه‌های رمانتیسم در داستان‌های کوتاه هوشنگ گلشیری و جبران خلیل جبران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره). تهران. ايران.