بررسی «صبر و عشق» در منطقالطیر عطار
محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی
عاطفه عزیزی
1
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران)
بتول فخر اسلام
2
(استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران)
کلید واژه: عشق, عطار, صبر, سالک, اشک,
چکیده مقاله :
شیخ فریدالدّین عطّار نیشابوری شاعر عارف قرن ششم و اوایل قرن هفتم با برگزیدن زبان عشق، انسان را به معشوق ازلی فرا می‌خواند. او عشق را همراه و همدم عاشق در هفت شهر عشق معرفی می‌کند و وفا به پیمان الهی را همیشه و در همه جا برای سیر به سوی احدِ واحد لازم و ضروری بر می‌شمرد. عطار نه تنها اشک، آتش و خون را ناگزیر راه پر پیچ وخم سلوک می‌داند، با رویی گشاده به استقبال آن می‌رود. در این راه پر خطر، سالک همراه با عشق باید از نیروی صبر بهره ببرد تا بتواند وادی‌های صعب را پشت سر بگذارد و به مقصود و هدف خود دست یابد. درمان در این راه پر سوز و گداز، فقط اشک و صبر است. با توجه به اهمیت صبر و عشق در اشعار عطار برآن شدیم تا با بررسی واژه‌های صبر و عشقدر منطق الطیر عطار، با گوشه ای از اندیشۀ والای این بزرگ مرد آشنا شویم. نتایج تحقیق بیانگر اینست که صبر در دیدار معشوق (انتظار وصال) بیشترین بسامد را به خود اختصاص داده است و تحمل آن برای عاشق یکی از سخت ترین مراتب صبر است، با توجه به بسامد بالای این نوع صبر در منطقالطیر می‌توان گفت که عطار بیشتر از فراق می‌گوید.
Sheikh Farid al-Din Attar Neyshaburi, Mystic poet of the sixth century and the early seventh century selects the language of love, draws human’s attention to the eternal beloved and presents love as companion of lover in seven cities of love, because he believes that faith in the divine covenant is always and everywhere necessary for moving to God and the way is for sure through tears and fire and blood. Maybe in this dangerous way, the seeker must benefit from the power of patience with love so that he can overtake the valleys and achieves his purpose and target and in this burning way. The treatment is just tears and patience. According to the importance of patience and love in the poems of Attar we decided to consider terms "patience and love" in Attar’s Mantiq al-tayr, with an eye on the great poet’s thought. The highest frequency belongs to patience to see the beloved (waiting for linkage) that Tolerating it is one of the most difficult levels of patience for the lover and it can be confirmed that Attar says more about separation.
1- آل رسول، سوسن، (1385)، «عشق در عرفان اسلامی از دیدگاه جامی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، صص 176-157.
2- پرویزی، فرنگیس، (1374)، «تجلی عشق در غزلیات عطار»، فرهنگ، شمارۀ 16، صص81-91.
3- پورنامداریان، تقی، (1364)، رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی (تحلیلی از داستانهای رمزی در ادب فارسی)، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
4- پوریاور چوبر، محمد؛ نظری چورده، احمد رضا، (1397)، «جلوههای عشق در منطقالطیر عطار نیشابوری»، کنفرانس ملی تحقیقات بنیادین در مطالعات زبان و ادبیات.
5- خوشحال دستجردی، طاهره، (1382)، «بازتاب مفهوم قرآنی صبر در آثار عطار نیشابوری»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شمارۀ 33-32، صص73-102.
6- -------------------------، (1383)، «نقش صبر در تکامل روحی انسان از دیدگاه عرفا»، پژوهشنامۀ ادب غنایی، سال دوم، شمارۀ 2، صص63-86.
7- زرینکوب، عبدالحسین، (1363)، شعر بیدروغ شعر بینقاب (شامل بحث در فنون شاعری، سبک و نقد شعر فارسی، تهران: انتشارات جاویدان.
8- سجادی، سید جعفر، (1383)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.
9- شجیعی، پوران، (1363)، مسافر سرگشته، تهران: نشر هنر.
10- صارمی، سهیلا، (1389)، مصطلحات عرفانی و مفاهیم برجسته در زبان عطار، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
11- طهماسبی، فریدون؛ حسینی موخر، سیدمحمد؛ جبارپور، حسین، (1397)، «انواع و مراتب صبر در متون منثور عرفانی»، فصلنامه علمی عرفان اسلامی، دوره 15، شماره 57، صفحه 329-351.
12- عزالدین کاشانی، محمود بن علی، (1388)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح علامه جلال الدین همایی، تهران: نشر هما.
13- عطار نیشابوری، فریدالدین محمدبن ابراهیم، (1389)، گزیده منطق الطیر، گزینش و گزارش رضا اشرف زاده، تهران: به نشر.
14- ------------------------------، (1389)، منطق الطیر، مقدمه،تصحیح و تعلیقات شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
15- ------------------------------، (1388)، اسرار نامه، منطق الطیر، مقدمه،تصحیح و تعلیقات شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
16- ---------------------------------------، (1390)، دیوان، شرح و احوال عطار استاد بدیع الزمان فروزان فر، تنظیم و نمونه خوانی و نظارت جهانگیر منصور، تهران: نگاه.
17- قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن، (1391)، رسالۀ قشیریه، مترجم ابوعلی حسن بن احمد عثمانی، مقدمه، تصحیح و تعلیقات مهدی محبتی، تهران: چاپ معاصر.
18- گوهرین، سید صادق، (1382)، شرح اصطلاحات تصوف، تهران: زوار.
19- مختاری، محمد، (1377)، هفتاد سال عاشقانه: تحلیلی از ذهنیت غنایی معاصر و گزینه 200 شاعر 1300- 1370، تهران: تیراژه.
20- مظاهری، عبدالرضا، (1379)، «رابطۀ عشق و دردمندی با دعا»، مجله دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دورۀ 44، شمارۀ 156، صص 323- 336.
_||_books
1-Attar Neishabouri, F. (2009/1388 SH). Manteq ul tayr, With Introduction, Correction and Extensions by Shafiee Kadkani, M. Tehran: Sokhan.
2- Attar Neishabouri, F. (2013/1392 SH). Asrar Nameh, With Introduction, Correction and Extensions by Shafiee Kadkani, M. Tehran: Sokhan.
3- Attar Neishabouri, F. (2010). Selected of Manteq ul tayr, Selection and Report by Reza Ashrafzadeh, Behnashr Publications
4- Attar Neishabouri, F. (2011) Divan, biography of Attar by Badi-ol-Zaman Forouzanfar, edited and sampled by Jahangir Mansour, Negah Publications
5-Goharin, S. (2003). Explanation of Sufism terms, Zavar Publications
6-Izz al-Din Kashani, M. (2009). Mesbah Al-hedayeh and Meftah Al Kefayeh, Edited by Allama Jalaluddin Homayi. Homa Publication.
7-Mokhtari, M. (1998). Seventy Years of Romance: An Analysis of Contemporary Lyrical Mindset and the Choice of 200 Poets 1300-1370, Tirajeh Publication.
8-Pournamdarian, T. (1985/1364 SH). Mysteries and Mysterious Stories in Persian Literature (An Analysis of Mystical Stories), Scientific and Cultural Publications
9-Qoshayri, A. (2012). Resaleyeh Ghashiriyeh, translated by -Abu Ali Hassan bin Ahmad Osmani, introduction, correction and comments by M. Mohabbaty, Moaser Publication.
10-Sajjadi, J. (2004). Dictionary of Mystical Terms and Interpretations, Tahoori Publications
11-Saremi, S. (2010). Mystical terms and highlight concepts in Attar language, Institute of Humanities and Cultural Studies.
12-Shajiei, P. (1984). The traveling Traveler. Art Publishing
13-Zarrinkoob, A. (1984). Poetry without lies unmasked poetry (including discussion on poetic techniques, style and critique of Persian poetry). Javidan Publishing Organization.
Journals