واکاوی «رمزهای هندسی زبان صوفیانه» در شعرعراقی

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

مژگان اسکندری ¹ , سهیلا صادقی ² , محمد یوسف نیری ³

1 - آموزش و پرورش ارسنجان ، شیراز ،ارسنجان، ایران
2 - گروه زبان انگلیسی و ادبیات فارسی دانشگاه علوم پزشکی همدان ، دانشکده پزشکی ، همدان ، ایران
3 - دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز

تاریخ دریافت : 1398/04/31 تاریخ پذیرش : 1398/04/05 تاریخ انتشار : 1398/08/15

کلید واژه: رمز, اشاره, دل, پارادوکس, فخرالدّین ابراهیم عراقی, شطح و طامات, زبان قلب,

چکیده مقاله :

رمزهای هندسی تعبیری مدرن از مجموعه ای از شگردهای ادبی است که قدمای بلاغی ما تحت عنوان تمثیل و متأخران تحت عنوان رمز، سمبول و پارادوکس از آن نام می برند. در این رویکرد، زبان در معنای حقیقی خود بکار نمی رود و معنای مجازی و رمزی، مورد نظر شاعر و نویسنده است. بی تردید، یکی از گروه های فکری جهان اسلام صوفیه هستند که این نوع بیان و زبان را برای تبیین آموزه های عرفانی خود مورد استفاده قرارمی دهند؛ که در این میان عطار به عنوان برترین فردی که از رمزهای هندسی به شکلی هنری و ماندگار استفاده کرده است از برجستگی بیشتری برخوردار است. در مقاله ی پیش رو به شیوه ی تحلیلی - توصیفی شعر فخرالدّین عراقی از شاعران سده ی هفتم از این منظر مورد کاوش قرار گرفته است. نتیجه ی بدست آمده نشان می دهد که عراقی از زبان‌ صوفیانه در قالب هندسه ی زبانی استفاده کرده و حقایقی عرفانی نظیر زبان دل، زبان اشارت، زبان تمثیلی- عرفانی، زبان شطح و طامات، زبان حقیقت، عشق و وحدت وجود بسیار سود جسته است و توانسته است به خوبی خبر کلان آموزه های عرفانی خود را به مخاطب منتقل نماید. از میان زبان‌ها، زبان حقیقت و رمز، بیشترین بسامد را در شعر عراقی دارد.

چکیده انگلیسی:

The subject of this article is a comprehensive explanation of the geometric and spiritual knowledge of the Fakhr al-Din Ibrahim Iraqi sermons. Geometric cues are an integral part of the scientific creation of the mind and the creator of science; thus, the reader will understand the gem of wisdom and Sufi teachings by reading mystical texts. In this research, while analyzing Iraqi linguistic geometry, the researchers seek a descriptive and documentary analysis of this answer, which one of those languages is the most frequent among the various types of language used by Iraq in its poetry? The result of the research is that Iraqis have benefited from Sufi language in the form of linguistic geometry such as: heart language, truth, allegory, paradox, tune-up, parody and tame, and has been able to well keep up with the great news of his mystical doctrines Transmit to the audience.Of the languages, the language of truth and mystery, has the highest frequency in Iraqi poetry.

منابع و مأخذ:

1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1385)، دفتر عقل و آیت عشق، تهران: نشر طرح نو، چاپ سوم.


2. اخوان الصفا (1376ق)، رسائل اخوان‌الصفا و خلّان‌الوفاء، المجدالاول، القسم‌الریاضی، بیروت: داربیروت (للطباعه و النشر) دار صار (للطباعه و النشر).


3. استیس، والتر (1360)، عرفان و فلسفه، ترجمة‌ بهاءالدین خرمشاهی، تهران، سروش.


4. پورنامداریان، تقی (1375)، رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.


5. تفتازانی، علامه سعدالدین (1383)، مختصرالمعانی، قم: دارالفکر.


6. حاج سیدجوادی، سیدکمال و گروهی از نویسندگان (1376)، نگرشی بر آثارعراقی، تهران: سلسلة انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.


7. حق شناس، علی محمّد (1382)، زبان و ادبیات فارسی در گذرگاه سنت و مدرنیته، تهران: نشر آگه.


8. حمیدیان، سعید (1392)، شرح شوق، تهران: قطره، چاپ سوم.


9. دلاشو، لوفر (1374)، زبان رمزی افسانه، مترجم جلال ستاری، تهران: انتشارات توس.


10. روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی نصر (1344)، شرح شطحیات، به تصحیح هانری کُربن، تهران: انستیتوی ایران و فرانسه.


11. سجادی، سید ضیاءالدّین (1375)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.


12. سراج، ابونصر (1388)، اللمع فی التصوّف، ترجمة مهدی مجتبی، تهران: انتشارات،اساطیر.


13. شعیری، حمیدرضا (1385)، تجزیه و تحلیل نشانه، معناشناختی گفتمان، تهران: سمت.


14. شمیسا، سیروس (1371)، بیان، تهران: فردوس.


15. شیروانی، علی (1381)، ترجمة نهج‌البلاغه، قم: نسیم حیات.


16. صیاد کوه، اکبر و دیگران (1383)، سخن شیرین پارسی، تهران: سمت.


17. عراقی، فخرالدّین ابراهیم (1372)، دیوان، تصحیح نسرین محتشم خُزاعی، تهران: زوار.


18. عین القضات همدانی، عبدالله بن محمد (1348)، نامه‌های عین القضات، به تصحیح علی نقی منزوی و عفیف عسیران، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.


19. فتوحی رودمعجنی، محمود (1385)، بلاغت تصویر، تهران: انتشارات سخن.


20. فروم، اریک (1349)، زبان از یاد رفته، مترجم ابراهیم امانت، تهران: انتشارات مروارید.


21. مولانا، جلال‌الدین (1380)، غزلیات شمس، مطابق با نسخة تصحیح شده استاد بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: نشر پیمان، مفاخر فرهنگی.


22. ناظر زاده‎ کرمانی، فرهاد (1368)، نمادگرایی در ادبیات نمایشی، تهران: انتشارات برگ.


23. نیّری، محمد یوسف (1386)، سودای ساقی، شیراز: انتشارات دنیای نور.


24. ____________ (1392)، نرگس عاشقان، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.


25. ____________ (1391)، قاف عشق، شیراز: انتشارات افراز.


26. هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان (1386)، کشف المحجوب، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: سروش.