تحلیل و بررسی نقش اجتماعی زنان شیعی و پیامدهای آن در سده نخستین عصر غیبت

محورهای موضوعی : فصلنامه زن و جامعه

مریم سعیدیان جزی ¹

1 - دکترای تاریخ اسلام، استادیار و عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان.

تاریخ دریافت : 1394/06/19 تاریخ پذیرش : 1396/05/14 تاریخ انتشار : 1396/01/01

کلید واژه: خودآگاهی, مهدویت, زنان شیعی, منزلت اجتماعی,

چکیده مقاله :

    سده آغازین عصر غیبت، دارای ویژگی­هایی منحصر به فرد است. درباره حضور زنان در تحولات این عصر و نتایج آن، اقوال و تفاسیر متعددی در منابع اسلامی دیده می­شود که در این مقاله بررسی‌ شده است. در این مقاله، بخش­هایی از نقش تاریخی زنان شیعی در قالب فعالیت­ها و سیاست­های آنان در رویارویی با مسایل سده نخستین عصر غیبت و پیامد­های آن به روش مطالعه تاریخی و توصیفی - تحلیلی بررسی می­شود. هدف آن است تا با بررسی الگوی دین شناختی زن در اندیشه تشیع؛ مقدار مشارکت زنان در تحولات اجتماعی این عصر و تدابیر بزرگان امامیه در این خصوص بررسی شود. بر این اساس، روشن می­شود حضور زنان در عرصه­های اجتماعی مبتنی بر آموزه­های وحیانی و سیره پیشوایان معصوم بوده و از مهم‌ترین و مؤثرترین عوامل در توسعه نفوذ شیعیان در عرصه مدیریت اجتماعی بشمار می‌رود. زنان شیعی تحت نظارت و تأیید اهل‌بیت (ع) و بزرگان امامیه و خاصیت تعلیمی- تبلیغی آموزه­های شیعی، نقش مهمی را در تحولات تاریخی این دوران ایفا کردند. درنتیجه عموم جامعه از توانمندی و ظرفیت­های زنان به‌ویژه در عرصه جهاد فرهنگی و برای تقویت هویت شیعی، توسعه مناسبات اجتماعی، نشر معارف دینی، نهادینه­کردن فرهنگ انتظار و حضور مؤثر در دگرگونی­های فرهنگی و اجتماعی بهره گرفتند. در این مقاله، این مسئله با استناد به منابع اسلامی و پژوهش‌های معاصر نقد و ارزیابی می­شود.

چکیده انگلیسی:

First century of occultation has special features. In this article, part of the historical role of Shiite women and their activities and policies during the first century of the absence is studied. Different Islamic sources about the presence of women in this era and its result would be examined in the following paper. Accordingly, it becomes clear that the presence of women in social places has been base on Islamic traditions and teachings of Ahl al-Bayt (as). So all society uses their capabilities and capacities, especially in various fields such strengthening Shiite identity, developing social relations, publishing religious education, institutionalizing the waiting culture and effective participation in social and cultural transformation. Shiite women played an important role in the historical developments of this period. Therefor this paper discusses, analyzes and evaluates the issue with reference to Islamic sources.

منابع و مأخذ:

BOOKS

- QURAN.

- Al -Johari. Ahmad. Qom: Al-Tabatabayi. Almoqtazab Al-asar. (Arabic)

 al-Kulayni.Muhammad b. Ya'qub. Tehran: Dar Al-kotob Al-Islamiyah. Al-Osul (Al-Kafi). 1960. (Arabic)

- Al-Qayyumi. Javad. Qom: Publishing Eslami. Sahifa Al- Mahdi. 1955. (Arabic)

- Al-Shahid al-Awwal. Qom: Publishing Eslami. Al-Durus. 1993. (Arabic)

- Al-Shaykh al-Mufid. Qom: Jameah Al-Modaresiyn. Al-Muqni'a. 1992. (Arabic)

- Al-Shaykh al-Mufid. Qom: Mufid. Al-Irshad fi ma'rifat hujaj . 1992. (Arabic)

- Al-Shaykh al-Tusi. Mohammad. Qom: Al –Feqahah. Al-Fihrist. 1996. (Arabic)

- Al-Shaykh al-Tusi. Mohammad. Qom: Al- Maaref Islamiyah. Al-Ghaybah. 1990. (Arabic)

- Al-Shaykh al-Tusi. Mohammad. Qom: Publishing Eslami. al-rijal. 1994. (Arabic)

- Al-Tabrisi. Hasan. Qom: Al- Radi. Makarim al-Akhlaq. 1992. (Arabic)

- Al-tanukhy. Hasan. Qom: Al-Radi. Al-Faraj Bad al-Shedah. 1944. (Arabic)

- Amedi, Abd-alvahed. Qom: Daftar- E tablighat Islamic. Ghurar Al-Hikam Wa Durar Al-Kalim.1946. (Arabic)

- Ameli. Muhammad Ali. Al-Mortazaviyah. Al-Serat Al-mostaghim. 1964. (Arabic)

- Bahrani. Hashem. Al-maaref Al- Islamiyah. Madinah Al-maajez. 1992. (Arabic)

- Bokhari. Mohammad. Beirut: Dar Al-fekr. Sahih Al-Bukhari. (Arabic)

- Effendi, Abdullah. Qom: Marashi Najafi. Rias-Al- Ulema, Research by Ahmad Hosseini. Without history. (Persion)

- Fahri Zanjani. Ahmad. Tehran: Dar Al-kotob Al- Islamiyah. Nu'mani. Muhammad. Al-Gheybah. 1984. (Persion)

- Golpaygani. Mohammad Vahid.Tehran: Board book. Ibn Taqtaqy. History of Fakhri. 1982. (Persion)

- Helli. Hasan. Najaf: Al-Heydariyah. Al-Mohatazar. 1950. (Arabic)

- Hor amely. Beirut: Dar Al-Ehya’ Al-Toras Arabi. Wasāil al-Shia. 1970. (Arabic)

- Ibn Esfandiar. Mohammad. Khavar. History of Tabarestan. Correction by Abbas Iqbal. 1980. (Persion)

- Ibn Fandoq. Foroughi Bookstore. History of Beihagh. Corrected by Ahmad Bahmanyar. (Persion)

- Ibn Khallikan. Cairo. Vafayaf Al-Aayan. 1955. (Arabic)

- Ibn shoube Harrani. Qom. Tohaf Al- oqul an al-Rasul. Research by Ali Akbar Ghaffari. 1983. (Arabic)

- Ibn Tavus. Ali. Najaf: Al-heydariyeh. Kashf Al-mahajah. (Arabic)

- Ibn Tavus. Ali. Dar Al-zakhayer. Faraj Al-mahmvm. (Arabic)

- Ibn Tavus. Ali. Qom. Al- Dorou Al-vaqei. 1993. (Arabic)

- Ibn Tavus. Ali. Qom: Dar Al-ktab. Al-yaghin fi emraa amir Al-moumenin. 1992. (Arabic)

- Ibn Tavus. Ali. Qom: Dar-Alketab. Al- Tahsin. 1992. (Arabic)

- Ibn Tavus. Ali. Qom: Khayyam. Al- Tarayef. 1951. (Arabic)

- Ibn Tavus. Ali. Qom: Navid-e Islam. Al- lohuf fi ghatli Al-tofuf. edition:5. (Arabic)

- Isfahani.Abu Al-Faraj. Qom: Dar-Alketab. Maqatel Al-talebeein. (Arabic)

- Javadi Amoli. Abdullah. Qom: asraa. Woman in the Mirror beauty and glory. 2004. (Persion)

- Kamuvnah. Abdul-Razzaq. Najaf. Fazaeel Al- Ashrāf. 1970. (Arabic)

- Khasibi. Hossein. Beirut: Al-Balagh. Al-hedayah Al-kobra. 1990. (Arabic)

- Kohlberg. Etan. Qom: Marashi Najafi. Library Ibn Tavus. 1998. (Arabic)

- Kuranyi. Ali. Qom: Al- Maaref Islamiyah. Mu'jam Al-Ahadith Al- mahdi. 1990. (Arabic)

- Majlisi. Muhammad Baqir. Dar Al-Ehyaa Al-toras Al-Arabi. Bihar ul Anwar. 1982. (Arabic)

- Mirza Qomi. Keyhan. Jame Al-shatat. 1992. (Arabic)

- Mohammad Dashti. Qom: Safhe negar. Razi. Nahjul Balagha. 2000. (Persion)

- Morteza. Dar Al-Quran. Rasael Al –Mortaza. 1994. (Arabic)

- Qom,M. (1994). Publishing Eslami. Al- Intesar. (Arabic)

- Tehran,M. (1996). Seqafah. matters of Alnasryat. (Arabic)

- Hindi,M. Beirut: Al-Resalah. Kanz Al-Omal. (Arabic)

- Musavi Isfahani, M. T.( 1950). Tehran: Islamic Propagation Organization. Mekyal Al-Makarem. (Arabic)

- Noori Tabarsi, M. H.(1994). Qom: Al- Bayt. Khateme Mustadrak al-Wasāeil. (Arabic)

- Noori Tabarsi, M.H.( 1987). Qom: Al- Bayt. Mustadrak al-Wasāeil wa-mustanbae al-masāeil. (Arabic)

- Qadi, N. Qom: Publishing Eslami. Sharh Al-Akhbar. (Arabic)

- Qazvini. Zachary. (1995). Tehran: Amir Kabir. Asar Al-belad & Akhbar Al-Ebad. (Persion)

- Qomi, A..M.( 2001). Montahi Al-Amal. (Persion)

- Q, H. (1983). Tehran: Tus. History of Qom. Qomi. Hasan. (Persion)

- Rahmani Miyanji, A. (1996). Tehran: Al-monir. Al- Imam Ali. (Arabic)

- Razi. (1995). Mashhad: Al-Razaviyeh. Khasaes Al-aeme. (Arabic)

- Razi. Qom: Basirati. Al-Mahazat Al-Nabaviyah. (Arabic)

- Sadr Haj, Seyed Javadi Et al.( 2004). Tehran: Mohebbi. Encyclopaedia of Shi'ism.. (Persion)

- Saduq, M. (1983). Beirut: Al-Aalami. oyoun Akhbar Al-Reza. (Arabic)

- Saduq, M. (1996). Qom: Al-Besah. Al-Amali. (Arabic)

- Saduq, M. (1948). Qom: Al-Radi. Savab Al-Aamal. (Arabic)

- Saduq, M. (1997). Qom: Imam Hadi. Al-Hidayah. (Arabic)

- Saduq, M. Qom: Jameah Al-Modaresiyn. Al-khesal. (Arabic)

- Saduq, M. (1994). Qom: Jameah Al-Modaresiyn. Kamal al-Din and Tamam Al-Nimah. (Arabic)

- Safi Golpayegani, L. A. (1992). Tehran: Sadr. Montakhab Al –Asar fi Al-Imam Al-sani Al-ashar. (Persion)

- Saroukhani, B. (2008). Tehran: Institute for humanities and cultural studies (IHCS) .Research methods in social sciences. (Persion)

- Tabari, A. (1937). Al- maqdasi. Zakher Al-oghba. (Arabic)

- Tabataba'i, M. H. (1973). Ismailian. Al-Mizan fi tafsir al-Qur'an. (Arabic)

- Tajaddod, A.R. Ibn Nadim. Al-Fihrist. (Persion)

- Tusi, N. (2000). al-Mulk. Tehran:Elmi. Seyar Al-moluk. (Persion)

- Zahedi, M. J. (1998). Tehran: Maziar. Gould, Julius. William L Kolb. A dictionary of the social sciences. (Persion)

 

Articles

 - Management Studies in Development and Evolution. (2002). Seyyed Naghavi. Mir Ali Social Capital: Concepts and Theories. V. 9. N. 33-34, P: 9-24.  (Persion)

- Volume26. Number 26. Pages1-32.Social Sciences Letter. Tavassoli. Q& Musavi. M. regards such a new concept.  December 2005. (Persion)

- Social Welfare. Saadat R. (2007). The Estimation of Level and Distribution of Social Capital in Iran's Provinces. V. 6. N. 23. P:173-196. (Persion)

- Journal of Human Sciences, V.13. N. 46-47. P: 241-266. (Al-zahra).

- Ahmadi, A. Alireza & Ghafarian. W.( 2004). Understanding of research methods at the historical studies. (Persion)