ارزیابی سرمایه اجتماعی و تأثیر آن در ارتقاء کیفیت محیط‌های شهری (مطالعه موردی: شهر بابلسر)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

عامر نیک پور ¹ , مهدی رمضان زاده لسبوئی ² , وحید واحدی ³

1 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
2 - استادیار گروه مدیریت جهانگردی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
3 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

تاریخ دریافت : 1392/10/21 تاریخ پذیرش : 1394/07/07 تاریخ انتشار : 1394/07/01

کلید واژه: سرمایه اجتماعی, اعتماد اجتماعی, هنجارگرایی, کیفیت محیط, بابلسر,

چکیده مقاله :

      گسترش شهرنشینی و شکل­گیری نیازهای جدید، برنامه­ریزی را از نگاهی فیزیکی- کالبدی به سمت توجه بر جنبه­های اجتماعی زندگی شهری معطوف نموده است. تحت تأثیر این نیازها و آگاهی­های جدید مفاهیم نوینی در قلمرو برنامه­ریزی و توسعه شهری مطرح شده است. سرمایه اجتماعی یکی از موضوعاتی است که ایجاد، حفظ و غنا بخشی به آن از اهداف اصلی توسعه شهری پایدار به شمار می­رود. مقاله پیش رو بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و کیفیت محیط شهری در بابلسر را مورد توجه قرار داده است. برای سنجش سرمایه اجتماعی از 6 مؤلفه و 20 گویه و برای کیفیت محیط از 7 مؤلفه و 26 گویه استفاده شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی مبتنی بر استفاده از پرسشنامه است. حجم نمونه 310 نفر از سرپرستان خانوارهای شهری است. برای سنجش و ارزیابی متغیرهای مورد مطالعه از نرم­افزار SPSS و روش­های آماری t تک نمونه­ای، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که از دید جامعه نمونه، سرمایه اجتماعی در شهر بابلسر از نظر امنیت اجتماعی، تعامل­پذیری، هنجارگرایی و مسئولیت­پذیری در وضعیت مطلوبی قرار دارد. همچنین رابطه مستقیم و معناداری در سطح 0.01 اطمینان میان دو متغیر سرمایه اجتماعی و کیفیت محیط وجود دارد، به طوری­که در حدود 46 درصد از تغییرات مربوط به کیفیت محیط توسط مؤلفه­های سرمایه اجتماعی تبیین می­شود. افزایش میزان سرمایه اجتماعی به خصوص در شکل بین گروهی آن، با افزایش کیفیت محیط، توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و دیگر پیامدهای مثبت همراه است.

چکیده انگلیسی:

         The Expanding urbanization and the emergence of new needs have shifted the focus of planning to the social aspects of urban life from the physical-spatial aspect. Social capital is one of the issues that its establishment, maintenance, and enrichment is considered as main the main goal of sustainable urban development. This research aims to study the relationship between the indicators of the evaluation measures of social capital, and the urban environmental quality in Babolsar. In total for the research, 6 components and 20 items were determined for measuring social capital, and 7 components and 26 items were used for the quality assessment of the environment. The sample population was increased to 310 individuals. In order to assess and evaluate the study variablesa single-sample t-test,Pearson’s correlation factors, Regression analysis regression analysis and the SPSS software were used. The findings of the research show that from the society perspective, the social capital in the city of BABOLSAR in terms of social security, interoperability, norm integration, and accountability is favorable. Also, it shows a significant positive direct correlation at the level of 0.01 degree of certainty between the two variables of social capital and quality of environment, in a way that approximately 46% of the changes related to the quality of environment is defined by the social capital component. Any increase in the levels of social capital, particularly in the form of relationship between groups is correlated with the increases in the quality of environment area, economic, social, and political expansions, and other positive outcomes.  

منابع و مأخذ:

1. انصاری، ابراهیم و پری عطایی (1391): «بررسی میزان و تأثیر سرمایه اجتماعی بر روابط اجتماعی ساکنان مجتمع های مسکونی (منطقه 2 شهر اصفهان)»، فصلنامه مطالعات جامعه شناخی شهری، سال دوم،‌ شماره 2، دهاقان، صص 139-133.


2. الوانی علیرضا و علیرضا شیروانی (1382): «سرمایه اجتماعی اصل محوری توسعه»، ماهنامه تدبیر، شماره 147، تهران، صص 16-22.


3. بحرینی، حسین و منوچهر طبیبیان (1377): «مدل ارزیابی کیفیت محیط زیست شهری»، مجله محیط شناسی، شماره 21-22، تهران، صص56-41.


4. بوردیو، پیر (1384): شکلهای سرمایه، به کوشش کیان تاج بخش، ترجمه: افشین خاکباز و حسن پویان، نشر شیرازه، چاپ اول، تهران.


5. پیرو،آلن (1370): فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه: باقر ساروخانی، نشر کیهان، چاپ اول، تهران.


6. رفیعیان، مجتبی؛ مولودی، جمشید و مهدی پورطاهری (1390): «سنجش کیفیت محیط شهری در شهرهای جدید، مطالعه موردی: شهر جدید هشتگرد»، مجله برنامه ریزی و آمایش فضا، شماره 3، تهران، صص20-38.


7. جیکوبز، جین (1386): مرگ و زندگی در شهرهای بزرگ آمریکایی، ترجمه: حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران.


8. زاهدی، جواد و همکاران (1387): «فقر و سرمایه اجتماعی»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 28، تهران، صص 107-79.


9. شریفیان ثانی، مریم (1380): «سرمایه اجتماعی؛ مفاهیم و چارچوب نظری، فصلنامه رفاه اجتماعی»، سال اول، شماره 2، تهران، صص 18-5.


10. غفاری، غلامرضا (1390): سرمایه اجتماعی و امنیت اجتماعی، انتشارات جامعه شناسان، چاپ اول، تهران.


11. فوکویاما، فرانسیس (1384): سرمایه اجتماعی و جامعه مدنی، ترجمه: افشین خاکباز و حسن پویان، انتشارات شیرازه، چاپ اول، تهران.


12. فوکویاما، فرانسیس (1379):‌ پایان نظم، سرمایه اجتماعی و حفظ آن، ترجمه: غلامباس توسلی، انتشارات جامعه ایرانیان، چاپ اول، تهران.


13. کلانتری،خلیل (1387): پردازش و تحلیل داده ها در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی (با استفاده از نرم افزار SPSS))، نشر فرهنگ صبا، تهران.


14. کوچک زاده، محبوبه (1391): سنجش و ارزیابی کیفیت محیط شهری در شهرساری، پایان نامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران.


15. مهدیزاده جواد (1385): برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری پایدار (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران)، انتشارات معاونت معماری و شهرسازی،‌ وزارت مسکن و شهرسازی، چاپ اول، تهران.


16. وزین، نرگس و حسین مختاری هشی (1386): «نقش سرمایه اجتماعی در توسعه اقتصادی»، مجموعه همایش ملی  سرمایه اجتماعی، تهران.


17. وصالی،‌ سعید و مهدی توکل (1391): «بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی اجتماعی در شهر تهران»، فصلنامه مطالعات شهری، سال دوم،‌ شماره 2، سنندج، صص 197 -220.


18. موسوی چلک، سید حسن (1392)، سبک زندگی و مسئولیت پذیری، مندرج در سایت:  http://www.mousavichalak.ir
    
    
    1. Bullen, P. & Onyx, J. (1998): “Measuring Social Capital in Five Communities in NSW”, Journal of Applied Behavior, vol. 36. No. 1. March 2000.
    
    
    2. Carp F.M., Zawadski R.T., Shokrkon h. (1976): Dimensions of urban environmental quality, Environment and behavior,Vol.8, No.2,pp: 239-264.
    
    
    3. Coleman, j.s., Doyle,W.j., (1988): socialites and susceptibility to the common cold, in social capital. In Dekker, p.& uslaner, E.M(EDS) (2001): social capital and participation in every day life, rutledge
    
    
    4. Colman, J, (1990): Foundation of Social Theory .Cambridge .MA. Harvard University press.
    
    
    5. Nilsson, J., Rana, A. K. M. M. and Kabir, Z. N. (2005): Social Capital and Quality of Life in Old Age: Results from a Cross-sectional Study in Rural Bangladesh. Journal of Aging and Health, 18 (3), pp. 419–434.
    
    
    6. Fukuyama, F, (2001): Social capital,civil society and development. Third World Quarterly, pp 7-20.
    
    
    7. Freelander, S. (2003):  The Internet, Social Capital and local community , Thesis submitted for the degree of Doctor of Philosophy at the University of Stirling.
    
    
    8. Van poll R. (1997):The percived quality of the urban residential environment, a multi-attribute evaluation, Rijksuniversiteit Groningen, Groningen, and pp:17-38.
    
    
    9. van kamp I., Leidelmeijer K., Mars man G., de Hollander A.(2003):  Urban environmental quality and human well-being towards a conceptual framework and demarcation of concepts: A literature study., landscape and urban planning, Vol.65,pp:5-18.
    
    
    10. Putnam.,R (2000): Bowling Alone: The Collaps and Rivival of American Community, Simon and schuster, New York.
    
    
    11. ROSLAN, A.H., Nor-Azam, A.R. and RUSSAYANĠ, Ġ. (2010): Does Social Capital Reduce Poverty? A Case Study of Rural Households in Terengganu Malaysia, European Journal of Social Sciences, Vol:14, No:4, pp. 556-566.
    
    
    12. Tibbalds,F., (1992): Making People-Friendly Towns: Improving the public Environment in Towns and cities,Longman,Harlow,pp:48-60.
    
    
    13. Putnam, R., (1993): The Prosperous Community: Social Capital and Economic Growth.  American Prospect, (spring):35-42.