مدلسازی تغییرات کاربری زمین در کلانشهر تهران با استفاده از مدل MOLAND

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

هاشم داداش پور ¹ (استادیار برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران)
رضا خیرالدین ² (استادیار برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران)
مرتضی یعقوب خانی ³ (کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران)
بهنام چمنی ⁴ (کارشناسی ارشد سیستم اطلاعات مکانی (GIS)، دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1392/10/24 تاریخ پذیرش : 1393/12/03 تاریخ انتشار : 1393/11/01

کلید واژه: مدل‌سازی تغییرات کاربری زمین, کلانشهر تهران, آتوماتای سلولی, مدل MOLAND,

چکیده مقاله :

     در شهرهای امروز، زمین کالایی گران‌بها و کمیاب به شمار می‌آید، به طوری­که هرگونه توسعه بی‌برنامه و یا ایجاد هرگونه تغییر در زمین و کاربری آن، آثار و عواقب قابل‌توجهی بر مردم، وضعیت کسب‌وکار آن منطقه و مهم‌تر از همه، بر ریخت شهر و محیط‌زیست آن می‌گذارد. مدل‌سازی و پیش‌بینی تغییرات کاربری زمین شهری، در درک و شناخت پویایی‌های شهری مؤثر بوده و می‌تواند به عنوان یک ابزار کارآمد و ضروری برای برنامه‌ریزان به شمار رود که توانایی ایجاد پیش‌بینی عواقب سیاست‌های شهری را داراست. این پژوهش با هدف شناسایی مهم‌ترین عوامل تغییردهنده کاربری زمین و پیش‌بینی تغییرات کاربری زمین در کلانشهر تهران انجام می‌شود و پس از شناسایی مهم‌ترین محرک‌های تغییردهنده کاربری زمین، برای مدل‌سازی و پیش‌بینی تغییرات کاربری زمین کلانشهر تهران از مدل ملند[1] استفاده می‌کند. این مدل در نخستین مرحله از اطلاعات اجتماعی اقتصادی مانند جمعیت و اشتغال، برای محاسبه تقاضای کاربری زمین استفاده می‌کند و این تقاضا را با استفاده از یک زیر مدل مبتنی بر آتوماتای سلولی[2] و با در نظر گرفتن ویژگی‌های طبیعی و عوامل مدیریتی (برنامه‌ریزی) موجود در منطقه، به سطح فضایی تخصیص می‌دهد. برای انجام عملیات کالیبراسیون و راستی آزمایی مدل از داده‌های کاربری زمین در سه مقطع 1365، 1375 و 1385 استفاده شد. نتایج مدل‌سازی، نشان‌دهنده این است که مدل بعد از مرحله معتبر سازی، دارای توانایی مناسبی برای پیش‌بینی تغییرات کاربری زمین در یک افق 20 ساله است. تبدیل اراضی بایر و زمین‌های کشاورزی به کاربری مسکونی و صنعتی و سایر کاربری‌های وابسته از مهم‌ترین تغییرات کاربری زمین در منطقه است که عمده این تغییرات در اطراف کاربری‌های شهری موجود و در قسمت‌های جنوب، جنوب غرب و غرب کلانشهر تهران رخ می‌دهند. [1]. MOLAND (Modelling Land Use Dynamics) [2]. Cellular Automata (CA)