پهنه بندی فضایی کانون های گردشگری به منظور تعیین مناطق بهینه خدمات گردشگری در استان فارس

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

حسن بهنام مرشدی ¹ , داریوش احمدی ² , حسنعلی فرجی سبکبار ³ , محمدرضا رضوانی ⁴

1 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی توریسم، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
3 - دانشیار گروه جغرافیا و عضو قطب برنامه ریزی روستایی ایران، دانشگاه تهران، تهران، ایران
4 - استاد گروه جغرافیا و عضو قطب برنامه ریزی روستایی ایران، دانشگاه تهران، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1393/06/12 تاریخ پذیرش : 1395/02/30 تاریخ انتشار : 1395/02/01

کلید واژه: استان فارس, تکنیک دلفی, خدمات گردشگری, پهنه‌بندی فضایی, روش کوپراس,

چکیده مقاله :

ارائه خدمات بهینه به گردشگران یکی از پایه­های اساسی در زمینه جذب و رضایت گردشگران است، چرا که لازمه­ی گریز از پیامدهای نامطلوب گردشگری و دست­یابی به الگوی بهینه توسعه مقصد گردشگری، دسترسی گردشگران به خدمات و تسهیلات گردشگری است. هدف پژوهش حاضر، پهنه­بندی کانون­های گردشگری استان فارس به منظور تعیین مناطق بهینه خدمات گردشگری می­باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و متغیرهای پژوهش شامل 19 شاخص در زمینه خدمات گردشگری بوده که از طریق فن دلفی بدست آمده و سپس با تحلیل سلسله­مراتبی و مدل کوپراس که یکی از مدل­های تصمیم­گیری چندمعیاری است، کانون­های بهینه خدمات گردشگری رتبه­بندی و در نهایت به دو سطح فرا توسعه و فرو توسعه تقسیم­بندی شدند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که قلمرو تحقیق با توجه به جاذبه­های گردشگری متعدد دارای توزیع نامتعادل و نامناسب از لحاظ دسترسی به خدمات گردشگری می­باشند و بخش­هایی همچون بخش مرکزی شیراز، آباده، فسا و نی­ریز که از لحاظ جاذبه­های گردشگری دارای پتانسیل بیشتر بوده به همان نسبت خدمات گردشگری بیشتری را طلب می­کنند و باید برنامه­ریزان و مسئولان امر توجه ویژه­ای به این مناطق نشان دهند، این مناطق را در اولویت توسعه قرار دهند. از سویی بخش­های جنوب و جنوب­ غربی استان همچون محمله، خشت، افزار، پشتکوه و ... با توجه به آب و هوای گرم و خشک و وجود جاذبه­های گردشگری کمتر در اولویت­ آخر از نظر توسعه قرار گرفته­اند.

چکیده انگلیسی:

Presenting optimal services to tourists is one of the basic pillars in the area of absorption and satisfaction of tourists. The needed to avoid adverse consequence to achieve the optimal development of tourism and access to the optimal model of developing the touristic destination is the optimal access of tourists to tourism facilities and services. The variables of this descriptive - practical research are consisted of 19 indicators of tourism services. The goal of the present research is to zoning tourist center of Fars Province in order to determine the optimal regions of tourism services. In the beginning, the research standards were obtained through Delphi model and then AHP and COPRAS (as the multi-variable decision making models), the optimal zone of tourism services were ranked and finally were divided into ultra-development and infra-development levels. The results of the research indicate that there is an imbalanced and unsuitable distribution of tourism services for tourism absorbtion.  Also, the areas such as central part of Shiraz, Abadeh, Fasa and Neiriz which have greater potential viewpoint for tourism attractions need greater tourism services. Furthermore, planners and authorities should show special attention to these regions and put these regions in the priority list of developmental program. On the other hand, the areas of South and South West of the province such as Mahmaleh, Khesht, Afzar, Poshtkooh should be placed in the last priority of development program due to warm and dry weather and less number of tourism attraction.

منابع و مأخذ:

1. ایمانی، حسین (1379): «آشنایی با روش دلفی و کاربرد آن در تصمیم­گیری»، فصلنامه مدیریت شهری، تهران، صص 35-9.


2. بهنام مرشدی، حسن (1391): برنامه­ریزی فضایی خدمات گردشگری استان فارس (نمونه موردی: محورهای اصلی استان فارس)، پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی توریسم، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.


3. پاپلی­یزدی، محمد حسین و مهدی سقایی (1382): «گردشگری و تبارشناسی»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 68، مشهد، صص 49-24.


4. تقوایی، مسعود و محمد اکبری (1388): مقدمه ای بر برنامه­ریزی و مدیریت گردشگری شهری: انتشارات پیام علوی، اصفهان.


5. تقوایی، مسعود و سید رامین غفاری (1389): «برنامه ریزی فضایی در توسعه صنعت گردشگری، مطالعه موردی: استان چهارمحال بختیاری، محور بازفت»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 25، شماره 1(پیاپی 96)، مشهد، صص100-79.


6. زاهدی، شمس­السادات (1385): مبانی توریسم و اکوتوریسم پایدار، انتشارات دانشگاه علامه، چاپ اول، تهران.


7. زنگی­آبادی، علی و فرحناز ابولحسنی (1387): «تحلیل فضایی، سطح­بندی و برنامه­ریزی مراکز اقامتی با استفاده از شاخص توسعه گردشگری  (TDI)(مطالعه موردی شهر اصفهان)»، فصلنامه مطالعات جهانگردی، شماره 8، تهران، صص 42-25.


8. علی احمدی، علیرضا و بهیار داعی (1376): «کاربرد روش دلفی در تعیین اولویت اهداف استراتژیک سازمانها»، مجموعه مقالات پنجمین همایش دانشجویی مهندسی صنایع، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.


9. غفاری، سید رامین؛ مرادی، محمود و داوود نیک­بخت (1390): «سطح بندی و برنامه­ریزی فضاهای گردشگری روستایی بخش مرکزی شهرستان بویراحمد. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای»، سال سوم، شماره یازدهم، اصفهان، صص 118-97.


10. کاظمی ازغندی، سیمین (1390): سازماندهی فضایی مقصد های گردشگری در مقیاس ناحیه­ای، شهرستان طرقبه شاندیز، پایان­نامه کارشناسی ارشد مدیریت گردشگری، ، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی.


11. کاظمی، مهدی (1387): «تحلیل ادراک شهروندان زاهدانی در توسعه گردشگری چابهار»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 6، شماره 12، زاهدان، صص 124-112.   


12. مستوفی الممالکی، رضا و سکینه فرمانی (1388): «ارزیابی کیفیت خدمات جهانگردی درواحدهای اقامتی و هتل­های شهر شیراز»، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال اول، پیش شماره دو، اصفهان، صص 44-35.


13. مشرقی، حمید؛ نهاوندی، نسیم و محمدرضا امین ناصری (1390): «اولویت­بندی زیربخش­های تولیدی صنایع ماشین­سازی بر مبنای روش TOPSIS و AHPبرای تهیه برنامه عملیاتی پیوستن ایران به سازمان جهانی تجارت (WTO)»، نشریه بین­المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید، شماره 2، جلد 22، تهران، صص 143-128.


14. موسی­وند، جعفر و جعفر ساسان­پور (1390): «ارزیابی نقش زیرساخت­های شهری جهت تعیین قطب گردشگری با استفاده از مدل­های TOPSIS و AHP در استان مازندران)»، فصلنامه فضای گردشگری، سال اول، شماره 1، ملایر، صص 82-63.


15. مولائی هشتجین، نصراله؛ راضی، سید حبیب و رضا حسن­پور (1389): «راهکارهای ارائه بهینه تأمین خدمات ایمنی و آتش­نشانی در روستاهای کشور (دهستان طاهرگوراب، شهرستان صومعه سرا، کیلان)»، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 25، صص 128-115.

1. Chatterjee P, Athawale VM, Chakraborty S. (2011): Material's selection using complex proportional assessment and evaluation of mixed data methods. Mater Des; 32:851–60.


2. Crosby, A.l. (1993): Measuring customer satisfaction.in e. e. scheming, w.f. Christopher (eds), the service quality handbook, New York: amazon.


3. Dreage, D. (1999): Destination Place Planning and Design. Annals of Tourism Research, Vol. 26, No. 4, 772-791.


4. Forman, E.H. (1985): Decision Support for Executive Decision Makers. Information Strategy: The Executive’s Journal, summer 1985, pp. 4-14.


5. Guun, Clare. A. and Var, Turgut. (2002): Tourism planning: basic,concepts, cases, (4th). New York. Rutledge


6. Inskeep, Edward. (1991): Tourism planning: an integrated and sustainable development approach. van no strand Reinhold, New York.


7. Kaphle, Isha. (2006): evaluating people’s accessibility to public parks using Geographic Information Systems: A case study in Ames. Iowa, Iowa State University.


8. Kennedy HP. (2004): Enhancing Delphi research: methods and results. J Adv Nurs 2004 Mar, 45(5): 504-11.


9. Kerstin Cuhls. (2001):  Delphi method. Fraunhofer Institute for Systems and Innovation Research, Germany.


10. Konstantinos D. Patlitzianas, Anna Pappa, John Psarras. (2008): An information decision support system towards the formulation of a modern energy companies’ environment. Renewable and Sustainable Energy Reviews,12 (2008) 790–806


11. Kulak, Osman. Kahraman, Cengiz. (2005): Fuzzy multi-attribute selection among transportation companies using axiomatic design and analytic hierarchy process. Information Sciences, No 170.


12. Manik Chandra Das, Bijan Sarkar, Siddhartha Ray. (2012): A framework to measure relative performance of Indian technical institutions using integrated fuzzy AHP and COPRAS methodology. Socio-Economic Planning Sciences 46, 230-241.


13. Mcintosh, Robert. Geoldner, Charles. Rand Rirchie, Brent. (1995): Tourism, Principles, practices, philosophies. United States of America.


14. Powell C. (2003): The Delphi technique: myths and realities. J Adv Nurs 2003 Feb; 41(4): 376-382.


15. Prasenjit, Chatterjee. Vijay Manikrao Athawale, Shankar Chakraborty, (2011): Materials selection using complex proportional assessment and evaluation of mixed data methods. Materials and Design 32, 851–860


16. Ramachandran, M. Pohekar, S.D. (2004): Application of Multi-Criteria Decision Making to Sustainable Energy Planning-A Review. Renewable and Sustainable Energy Reviews 8, pp. 365-381.


17. Tolga, Ethem. Demircan, Murat Levent. Kahraman, Cengiz. (2005): Operating system selection using fuzzy replacement analysis and analytic hierarchy process. Production Economics, No 97.


18. Valentinas Podvezko. (2011): The Comparative Analysis of MCDA Methods SAW and COPRAS. Inzinerine Ekonomika-Engineering Economics, 22(2), 134-146.


19. Vinod K. Tewari. (1992): Improving access to services and facilities in developing countries. International regional science review. vol.15, no. 1, pp. 25-37.


20. Wechsler, Wolfgang. (1978): Delphi-Methode, Gestaltung und Potential Fur Betriebliche Prognoseprozesse, Schirftenreihe Wirtschaftswissenschaftliche Forschung und Entwicklung, Munchen.Wiley and sons, New York, 135-137.


21. Zavadskas, EK. Kaklauskas A. Peldschus F. Turskis Z. (2008): Multi-attribute assessment of road design solutions by using the COPRAS method. Baltic Journal of Road Bridge Engineering, 2:195-203.