امکان سنجی نواحی مستعد کشت پسته در شهرستان دامغان با استفاده از رهیافت ویکور

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

مهدی پورطاهری ¹ , علی احمدآبادی ² , مهناز رهبری ³

1 - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
3 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1392/12/18 تاریخ پذیرش : 1394/11/05 تاریخ انتشار : 1394/11/01

کلید واژه: امکان سنجی, روش تصمیم‌گیری چند معیاره, روش ویکور, کشت پسته, دامغان,

چکیده مقاله :

       پسته با ارزش اقتصادی بسیار بالا نقش ویژه­ای در صادرات غیر نفتی ایران دارد و شناسایی مناطق مستعد کشت آن در سطح کشور، زمینه را برای برنامه­ریزی­های لازم در مورد آن فراهم خواهد کرد. از آنجایی­که هر یک از محصولات کشاورزی، شرایط اقلیمی و محیطی خاصی را می­طلبد، لذا کارشناسان، توجه ویژه­ای به آمایش سرزمین داشته و بر پایه مدل­های اکولوژیکی- سرزمینی، منابع زمین را با روش­های مناسب؛ شناسایی، ارزیابی و به منظور اهداف خاصی، قابلیت­سنجی می­نمایند. هدف از این تحقیق، شناسایی پتانسیل توان اکولوژیکی مناطق کشت پسته در شهرستان دامغان می­باشد که در این راستا، با در نظر گرفتن نیازهای اکولوژیک پسته، شاخص­های  توپوگرافی (ارتفاع، شیب)، زمین­شناسی، بارش، رطوبت نسبی و دما، تهیه و مورد استفاده و تحلیل قرار گرفته است و سپس با استفاده از روش­های تصمیم­گیری چند معیاره (MCDM) مبتنی بر روش ویکور و به کمک محیط نرم­افزاری ArcGIS مدل­سازی و تحلیل فضایی اطلاعات صورت گرفته و بر اساس آن اراضی شهرستان دامغان از نظر قابلیت کشت پسته، ارزیابی و طبقه­بندی شده است. نتایج تحقیق نشان دهنده کارایی روش ویکور در سنجش قابلیت اراضی برای کشت پسته بوده و بر اساس آن شهرستان دامغان به پنج بخش بسیار مناسب، مناسب، متوسط، ضعیف و نامناسب تقسیم شده است. اراضی بسیار مناسب و مناسب، بر روی هم 96/68 درصد و اراضی متوسط، 76/21 درصد که بر روی هم، این اراضی، عمدتاً در دهستان­های قهاب رستاق، قهاب صرصر، حومه و دامنکوه قرار دارند و اراضی ضعیف و نامناسب، 24/9 درصد از مساحت شهرستان را به خود اختصاص داده است که عمدتاً در دهستان­های رودبار، تویه دروار و نوارهای بسیار باریکی از دهستان­های دامنکوه و حومه را به خود اختصاص داده است.

چکیده انگلیسی:

         Pistachio has high economic value as the non-oil exports of Iran therefore, and identification of prone areas for pistachios cultivation will provide necessary planning. By considering that each agricultural products requires special climate and specific environment, experts have particular attention to the land use planning based on the ecological model-land, resources with appropriate methods to identify and evaluate for specific goal. The purpose of this study is to identify ecological potential of pistachio cultivation areas in city of Damghan. In this regard, the analysis has been used for determining the ecological requirements, topographic index (height and slope), geology, precipitation, relative humidity and temperature; and then modeling and spatial analysis of data by using multi-criteria decision-making methods (MCDM) based on Vikor method and GIS software based on potentiality land of Damghan city for pistachio cultivation. Base on Vikor method, Damghan city for pistachio cultivation is divided into five sections: very suitable, suitable, middle, weak and unsuitable. Suitable and very suitable land, 68/96 percent, and middle land, 21/76 percent, are mainly placed at Ghahab Rostagh, Ghahab Sarsar, Home, and Damankooh districts. On the other hand, weak and unsuitable land is allocated 9/24 percent from city area that mainly placed at Roodbar, Tooye Darvar districts and allocated to the very thin strips from Home and Damankooh districts.

منابع و مأخذ:

1. اعظم­زاده شورکی، مهدی؛ محمود گردی، رحیم؛ خلیلیان، صادق و ابوالقاسم مرتضوی (1390): «بررسی بازار صادراتی پسته ایران»، فصلنامه تحقیقات اقتصاد کشاورزی، شماره 3، تهران، صص 115-100.


2. امیری، مقصود (1390): «تعیین جایگاه مدیریت فناوری در بانک سپه با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای و ویکور»، مجله چشم انداز مدیریت صنعتی، شماره 4، تهران، صص 188-167.


3. جعفربیگلو، منصور و زهرا مبارکی (1387): «سنجش تناسب اراضی استان قزوین برای کشت زعفران بر اساس روش های تصمیم گیری چند معیاره»، فصلنامه پژوهش های جغرافیای طبیعی، شماره 66، تهران، صص 119-101.


4. شعاعی، علیرضا (1389): «مدیریت باغ پسته»، نشریه برزگر، شماره 1048، تهران، صص 28-24.


5. فتاحی اردکانی، احمد (1375): «تحلیل بهره وری عوامل مؤثر بر تولید پسته (شهرستان اردکان)»، پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.


6. فال سلیمان، محمود و حجت اله صادقی (1392): «تحلیل توانمندی های بخش کشاورزی استان خراسان جنوبی در راستای توسعه پایدار با استفاده از مدل «SWOT، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 30، زاهدان، صص 156-139.


7. فیضی زاده، بختیار؛ ابدالی ،حسین؛ رضایی بنفشه، مجید و غلامحسین محمدی (1391): «پهنه بندی قابلیت کشت گندم دیم در سطح استان آذربایجان شرقی با استفاده از تحلیل های مکانی GIS»، نشریه زراعت، شماره 96، تربیت حیدریه، صص 91-75.


8. لشکری، حسن و علی رضایی (1390): «مکان یابی نواحی مستعد کشت کلزا در منطقه سرپل ذهاب»، فصلنامه پژوهش های جغرافیای طبیعی، شماره 78، تهران، صص 48-29.


9. مهرنژاد، محمدرضا و امان اله جوانشاه (1389): سند راهبردی تحقیقات پسته ایران، مؤسسه تحقیقات پسته کشور، نشر جمهوری، چاپ اول، تهران.


10. نوجوان، مهدی؛ محمدی، علی اصغر و اسماعیل صالحی (1390): «کاربرد روش های تصمیم گیری چند معیاره در برنامه ریزی شهری و منطقه ای با تأکید بر روش های topsis و «saw، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 28، تهران، صص 296-285.


11. مطهری نژاد، علی اکبر (1381): اثرات جغرافیایی کشت پسته در توسعه روستایی دهستان قهاب رستاق دامغان، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.


12. Chu, M.T. shyu, J. Tzeng, G.H. Khosla, R, (2007): comparison among three analytical methods for knowledge communities group-decision analysis, Expert systems with applications,pp: 1011-1024.


13. Devi, K (2011): Extension of VIKOR method in intuitionistic fuzzy environment for robot selection, Expert systems with application, pp: 14163-14168.


14. Duke J.A. (2001): Handbook of nuts. CRC Dress,Boca, Raton.FL.


15. Liou, J. Tsai,H. Chieh,Y. Rong,H. Hshiung,G (2011): A modified VIKOR multiple-criteria decision method for improving domestic airlines service quality, Journal of Air Transport Management, pp: 57-61.


16. Yang,O. ping,Y.How,M. Hshiung T (2011): A VIKOR technique based on DEMATEL and ANP for information security risk control assessment, information Sciences, pp: 1-19.


17. Opricovic Serafim, T, Gwo-Hshiung, (2004): Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS, European Journal of operational Research 154, pp: 445-455.


18. Shemshadi,A. Shirazi, H. Toreihi, M, Tarokh, M.J. (2011): A fuzzy VIKOR method for supplier selection based on entropy measure for objective weighting, Expert systems with applications, pp: 12160-12167.