تحلیل انتقادی گفتمان غالب در داستان زن زیادی (اثر جلال آل احمد)
محورهای موضوعی : جامعه شناسیفرشته آلیانی 1 , فیروز فاضلی 2 , بهار هوشیار کلویر 3
1 - دانشگاه گیلان، گروه زبان و ادبیات فارسی، رشت، ایران.
2 - دانشگاه گیلان، گروه زبان و ادبیات فارسی، رشت، ایران.
3 - دانشگاه گیلان، گروه زبان و ادبیات فارسی، رشت، ایران.
کلید واژه: جلال آل احمد, تحلیل انتقادی گفتمان, داستان زن زیادی,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر تحلیل انتقادی گفتمان غالب در داستان زیادی اثر جلال آل احمد با استفاده از رویکرد نورمن فرکلاف می باشد. جامعة مورد بررسی داستان زن زیادی از مجموعه داستان‌هایی به همین نام از جلالآل احمد است. نمونة پژوهش نشانه‌های قدرت و مسائل اجتماعی و تاریخی داستان زن زیادی است. طرح پژوهش کیفی و به روش توصیفی- تحلیلی در سه سطح توصیف، تبیین و تحلیل مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش در این اثر جلال آل احمد نشان از حضور قدرتمند گفتمان سلطه و مردسالارانه در داستان و هم زمان در جامعه زمان وی و حتی در اندیشه خود نویسنده دارد. در نتیجه وجود فرهنگ برتری جنیستی مردان و حیات گفتمان سلطه‌گری و سلطه‌پذیری، به حاشیه‌رانی و منفعل نگه‌داشتن زنان به دست داده است. نکتة مهمی که با تحلیل انتقادی گفتمان داستان به دست آمد آن است که ذهنیت استبدادی بیش از قدرت استبدادی در نهادینه ساختن این فرهنگ نقش دارد. از این رو است که شخصیت اصلی داستان در چنین نظامی بیش از آن که مغلوب قدرت و تصمیم مردان خانواده خود باشد، قربانی اندیشه تکامل نیافته و انفعال خود و پذیرش گفتمان سلطه و نهادینه ساختن آن در خود است.
The aim of present study was the critical analysis of dominant discourse in Jalal Al-Ahmad’s Zan-e-Ziadi story by using Norman Fairclough’s approach. The studied universe was Zan-e-Ziadi stories collection with the same title by Jalal Al-Ahmad. The research sample included power signs and socio-historical issues of Zan-e-Ziadi story. The design of the research was qualitative and studied by descriptive-analytic method on three levels namely, description, explanation, and analysis. The results of the study in this work of Al-Ahmad indicated that the powerful presence of authoritative and patriarchal discourse in the story and simultaneously in the society of the writer own time and even in the thoughts of the writer himself. As a result, the presence of men gender superiority culture and the persistence of domination and submissiveness had led to women marginalization and passiveness. The important point revealed by the story critical discourse analysis was that the tyrannical mentality was more responsible for the institutionalization of that culture more than tyrannical power. Hence in such a system the story main character (protagonist) was the victim of her own undeveloped thought, passiveness, accepting domination discourse, and institutionalizing it in her more than being defeated by the power and decision of men of her family.
- آبوت، پاملا، والاس، کلر. (1947). فرهنگ واژه‌ها و اصطلاحات در جامعه شناسی زنان. ترجمة منیژه نجم عراقی. (1385). چاپ چهارم، تهران: نی.
- آلاحمد، جلال.(1371)، زن زیادی، چاپ هفتم، تهران: فردوس.
- اباذری، آرش (1383)، چگونه زنان در جوامع مردسالار مسخ می‌شوند، مجموعة فصل زنان، جلد4، تهران: روشنگران.
- اطهاری نیک عزم، مرضیه. (1392). نشانهمعناشناسیاجتماعیزنزیادیاثرجلالآلاحمد، حضوردیگریبرایساختمعنایزندگی خویش . مجموعه مقالات نقدهای ادبی- هنری، به کوشش لیلا صادقی، تهران: سخن
- باستانی، سوسن، دستوری، مژگان. (1386)، بررسی تأثیر جنسیت در گفتمان:مطالعه موردی دو ترجمة معاصر از قرآن. پژوهش زنان، 5، 3، 30- 5.
- بهرامپور، شعبان‌علی. (1379). درآمدی بر تحلیل گفتمان و تحلیل گفتمانی. تهران: انتشارات تحلیل گفتمان.
- نرسیسیانس، امیلیا. (1383)، مردم شناسی جنسیت. تهران: افکار.
- جعفریجنیدی، محمود، خاقانی، طوبی. (1394). بررسی کنشهای اجتماعی در مجموعه داستان زن زیادی از جلالآل احمد براساس الگوی ونلیون(2008). مجلة زبانشناخت، 6،(2)، 98-77.
- حسینی، سید محمود. (1371). زن‌های زیادی. مجلة ادبستان، 39، 91- 88.
- دری، نجمه، نیکخو، عاطفه، فراشاهی‌نژاد، یاسر. (1396). تحلیل روایی دو داستان کوتاه به کی سلام کنم از سیمین دانشور و زن زیادی از جلال آل احمد. مجله جستارهای زبانی، د8،(6)، 271-247.
- فرکلاف، نورمن. (1995). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمه فاطمه شایسته پیران، شعبان علی بهرامپور، رضا ذوقدرا مقدم، رامین کریمیان، پیروز ایزدی، محمود نیستانی، محمد جواد غلامرضا کاشی. (1379). تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه.
- قبادی، حسین‌علی، آقاگلزاده، فردوس، دسپ، سیدعلی. (1388). تحلیل گفتمان غالب در داستان سووشون. فصلنامة نقد ادبی، 2( 6)، 183- 149.
- مسکوب، شاهرخ. (1373). داستان ادبیات و سرگذشت اجتماع. تهران: فرزان روز.
- موسوی، فاطمه. (1392). بررسی جامعهشناسی ادبیات داستانی سال‌های 1320 تا 1332 با تأکید بر داستانهای دختر رعیت، زن زیادی، به دزدی رفتهها، حاجیآقا، نامهها. پایاننامة کارشناسی ارشد، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه سمنان.
- واحدی، وحیده سادات، سید رضایی، زری سادات. (1395)، تحلیل گفتمان انتقادی داستانهای جلال آل احمد و سیمین دانشور. مجله پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، 3، 223-203
- یوسفی، علی، هاشمی، سیدمحمدرضا، بستان، زهرا. (1391)، تحلیل گفتمان انتقادی هویت ایرانی در شاهنامة فردوسی. نشریة جامعه شناسی تاریخی، 4( 2)، 172- 145.
_||_