ارزیابی مقایسه‌ای سطح ویتامینD در سگ¬های سالم و مبتلا به ریزش مو در شهرستان اهواز

محورهای موضوعی : آسیب شناسی درمانگاهی دامپزشکی

بهمن مصلی نژاد ^{1 *} , نیما حسینعلی ² , سید رضا فاطمی طباطبایی ³ , mohammad razi jalali ⁴

1 - گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
2 - دانش¬آموخته دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
3 - گروه علوم پایه دانشکده دامپزشکی دنشگاه شهید چمران اهواز ایران
4 - بخش کلینیکال پاتولوژی دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز

تاریخ دریافت : 1403/05/21 تاریخ پذیرش : 1404/04/21 تاریخ انتشار : 1404/07/06

کلید واژه: الایزا, اهواز, ریزش مو, سگ, ویتامین D‌.,

چکیده مقاله :

نقش مهم ویتامین D از جنبه‌های گوناگون در سلامت سگ‌ها به اثبات رسیده‌است؛ به طوری که کمبود ویتامین D می¬تواند موجب اختلال در رشد فولیکول¬های مو گردد. هدف از انجام تحقیق حاضر، ارزیابی مقایسه‌ای سطح ویتامین D در سگ‌های سالم و مبتلا به ریزش مو در منطقه اهواز بود. نمونه خون، از 120 قلاده سگ ارجاعی به بیمارستان دامپزشکی اهواز، متشکل از 60 قلاده سگ سالم و 60 سگ مبتلا به ریزش مو اخذ گردید. غلظت ویتامین D به¬روش الایزا، تعیین شد. آنها در محدوده سنی 4 ماه تا 10 سال (با میانگین سنی 6/1±25/2 سال) و از هر دو جنس بودند. آنالیز آماری انجام شد تا تاثیر عواملی همچون سن، جنسیت، نژاد، محل زندگی، فصل و نوع تغذیه بر میزان ویتامین D مشخص گردد. بین غلظت ویتامینD سرم با میزان ریزش مو¬ در سگ‌ها، تفاوت معنی¬داری مشاهده گردید (05/0>p)؛ به طوری که میانگین غلظت ویتامین D در سگ¬های سالم ng/ml 45/25 و در سگ¬های دچار ریزش مو ng/ml 69/4 بود. اثر تغذیه بر روی میزان ویتامین D سرم، معنی‌دار بود؛به طوری که میانگین غلظت این ویتامین در سه گروه که با غذاهای تجاری، خانگی و مخلوط آن‌ها تغذیه می‌شدند به¬ترتیب ng/ml 10/31، 91/4 و 46/17 بودند (05/0>p). غلظت ویتامین D سرم، از نظر سن، جنس، نژاد، فصل و میزان تابش نور آفتاب، معنی‌دار نبودند (05/0<p). مطالعه حاضر، تایید کرد که غلظت ویتامین D، بین سگ¬های سالم و مبتلا به ریزش مو، متفاوت است؛ ضمن اینکه نوع تغذیه، تاثیر بسزایی در غلظت سرمی ویتامینD دارد.

چکیده انگلیسی:

The important role of vitamin D in the health of dogs has been proven from various aspects; so that the deficiency of vitamin D can cause impaired growth of hair follicles. The purpose of the present research was to compare the level of vitamin D in healthy and hair loss dogs in Ahvaz . Blood samples were taken from the total of 120 dogs, consisting of sixty healthy dogs and sixty the affected dogs to hair loss. They were in the age range of 4 months to 10 yearsand both gender. A statistical analysis was performed to determine the effect of factors such as age, gender, breed, place of maintenance, season and type of nutrition on vitamin D levels. It was shown a significant difference between vitamin D concentration and hair loss level in dogs (p<0.05), so that the vitamin D concentration average was 25.45 ng/ml in healthy dogs and in dogs with hair loss 4.69 ng/ml. The effect of nutrition on vitamin D levels, was significant, so that the concentration average of this vitamin in the three groups that were fed with commercial, homemade and mixed were 31.10, 4.91 and 17.46 ng/ml (p<0.05). Vitamin D concentration was not significant in terms of age, gender, breed, season and the level of sunlight exposure (p>0.05). The present study confirmed that the concentration of vitamin D is different between healthy and hair loss dogs; as well as, the type of nutrition has a significant effect on the concentration of vitamin D.

منابع و مأخذ:

• Ahmadi Moghadam, Sh. Jebreili, R. and Yarjanli, M. (2016). Prevalence of vitamin D deficiency among People suffering from hair loss are noteworthy. Dermatology and Cosmetic, 7(2): 87-93
. •
Almohanna, H.M. Ahmed, A.A. Tsatalis, J.P. and Tosti, A. (2019). The role of vitamins and minerals in hair loss: A Review. Dermatology and Therapy, 9(1): 51-70. • Arvold, D. Odean, M. Dornfeld, M. Regal, R. Arvold, J. and Karwoski, G. (2009). Correlation of symptoms with vitamin D deficiency and symptom response to cholecalciferol treatment: a randomized controlled trial. Endocrine Practice, 15(3): 203-212
. • Asgharpour, P. Eftekhari, Z.Nadealian, M.G. Nikbakht Borojeni, G.R. and Mokhber Dezfouli, M.R. (2021). Effect of active vitamin D3 on the expression of antimicrobial peptide genes in experimental calf pneumonia. Veterinary Clinical Pathology,15(59): 239-252. [In Persian]
• Bonnet, C. Rabbani, R. Moffatt, M.E.K., Kelekis-Cholakis, A. and Schroth, R.J. (2019). The Relation Between Periodontal Disease and Vitamin D. Journal of the Canadian Dental Association. 84:1-9
. • da Fonseca, F.M. Beltrame, O.C. Seixas, S.V. and Dittrich, R. (2020). Serum concentration of 25 (OH) vitamin D in healthy dogs: factors as age, sex, and diet. Comparative Clinical Pathology, 29(3): 697-703
. • Eshghi, G. Khezrian, L. and Feyzian, M. A. (2015). Comparative study of vitamin D levels in persons with hair loss and healthy subjects. Avicenna Journal of Clinical Medicine, 2015: 22 (1) :71-75
. • Ettinger, S.J. and Feldman, E.C. (2017). Textbook of Veterinary Internal Medicine. Diseases of the dog and cat. Vol. 2. 8th ed., Saunders Elsevier: St. Louis, Missouri, pp: 1646-1690
. • Eyles, D.W. Burne, T.H. and McGrath, J.J. (2013). Vitamin D, effects on brain development, adult brain function and the links between low levels of vitamin D and neuropsychiatric disease. Frontiers in neuroendocrinology, 34(1): 47-64
. • Ghadrdan-Mashhadi, A. Khaje, Gh. and Mokhtari, P. (2013). Seasonal changes of vitamin A levels of serum in Khozestan Arab horses. Journal of Veterinary Clinical Pathology, 7(26): 1874-1880. [In Persian]
• Gerkowicz, A. Chyl-Surdacka, K. Krasowska, D. and Chodorowska, G. (2017). The Role of Vitamin D in Non-Scarring Alopecia. International Journal of Molecular Sciences, 18(12): 2653
. • Hoot, J., Sadeghpour, M. and Joseph, C. (2018). Nonscarring Alopecia Associated With Vitamin D Deficiency. Cutis, 102 (1): 53-55
. •
Hurst, E.A., Homer, N.Z. and Richard, J. (2020). Vitamin D Metabolism and Profiling in Veterinary Species. Metabolites, 15;10(9):371. • Khanmohammadi, M. Fallah, E. Rahbari, S. and Hesaraki, S. (2010). Seroprevalence study of visceral leishmaniasis in wild dogs of Sarab region (East Azerbaijan province). Journal of Veterinary Diagnostic Sciences of Islamic Azad University of Tabriz, 4; 4(16): 997-1005. [In Persian]
• Liu, Y. Li, J. Liang, G. Cheng, C.H. Li, Y. and Wu, X. (2020). Association of Alopecia Areata with Vitamin D and Calcium Levels: A Systematic Review and Meta-analysis. Dermatology and Therapy, 10: 967–983
. •
Mosallanejad, B. and Avizeh, R. (2012). The possible role of zinc in excessive shedding of hair in two Persian cats. Comparative Clinical Pathology, 21(2). 213-215. • Mosallanejad, B. Avizeh, R. Tabandeh, M.R. and Hafezi Moghaddam, B. (2020). Determination of the serum zinc level in urban and rural dogs of Ahvaz district, Southwestern Iran. Iranian Veterinary Journal, 16: 54-59
• Nayak, K. Garg, A. Mithra, P. and Manjrekar, P. (2016). Serum Vitamin D3 Levels and Diffuse Hair Fall among the Student Population in South India: A Case–Control Study. International Journal of Trichology, 8(4): 160–164
. • Scott, D. Miller, W.H. and Griffin, C.E. (2001). Muller and Kirk's Small Animal Dermatology 6th Edition. 6th ed., W.B. Saunders: Philadelphia, pp: 355-411
.

متن کامل:



آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی                                                                                                         دوره 19، شماره 3، پیاپی 75، پاییز 1404، صفحات: 195-181

 

 

"مقاله پژوهشی"                                                                                   DOI: 10.71499/jvcp.2025.1128801 

ارزیابی مقایسه‌ای سطح ویتامینD  در سگ­های سالم و مبتلا به ریزش مو در شهرستان اهواز به روش الایزا 

 

بهمن مصلی­نژاد1*، نیما حسینعلی2، سیدرضا فاطمی‌طباطبایی3، محمدراضی جلالی 1

 

1- استاد گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

2- دانش­آموخته دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

3- استاد گروه علوم پایه، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

نویسنده مسئول مکاتبات:  [e-mail]

(دریافت مقاله: 29/10/1403 پذیرش نهایی: 9/3/1404)

 

 

چکیده

نقش مهم ویتامین D در سلامت سگ‌ها از جنبه‌های گوناگون به اثبات رسیده­، چرا­که کمبود ویتامین مذکور می­تواند موجب­ اختلال در رشد فولیکول­های مو، عملکرد نامطلوب سیستم ایمنی و تاخیر در التیام زخم می­شود. هدف از انجام تحقیق حاضر، ارزیابی مقایسه‌ای سطح ویتامین D در سگ‌های سالم و مبتلا به ریزش مو در منطقه اهواز بود. بدین منظور، نمونه خون، از تعداد 120 قلاده سگ ارجاعی به بیمارستان دامپزشکی اهواز، شامل 60 قلاده سگ سالم و 60 قلاده سگ مبتلا به ریزش مو، اخذ شده و غلظت ویتامین D سرم آن­ها به­روش الایزا، تعیین گردید. سگ­های تحقیق، در محدوده سنی 4 ماه تا 10 سال و از هر دو جنس بودند. در مطالعه حاضر، تاثیر عواملی همچون سن، جنسیت، نژاد، محل زندگی، فصل و نوع تغذیه بر میزان ویتامین ­D تعیین شد. براساس یافته­ها، میانگین غلظت ویتامین ­D در جمعیت سگ­های سالم، ng/ml 45/25 و در جمعیت سگ­های دچار ریزش مو، ng/ml 69/4 بود و بین غلظت ویتامین D سرم با میزان ریزش مو­ در سگ‌ها، تفاوت آماری معنی­دار مشاهده گردید (05/0>p). همچنین اثر تغذیه بر میزان ویتامین D سرم نیز معنی‌دار بود، به طوری­که میانگین غلظت آن در سه گروه سگ­هائی که با غذاهای تجاری، خانگی و مخلوط آن‌ها تغذیه ‌شده­بودند، به­ترتیب ng/ml 10/31، 91/4 و 46/17 ثبت شد (05/0>p). اما غلظت ویتامین D سرم، با سن، جنس، نژاد، فصل و میزان تابش نور آفتاب، ارتباط معنی‌دار نداشت (05/0<p). مطالعه حاضر، مشخص کرد که غلظت ویتامین D،­ بین سگ­های سالم و مبتلا به ریزش مو، متفاوت است و نوع تغذیه، تاثیر بسزایی در غلظت سرمی ویتامین مذکور دارد.

 

کلیدواژه­ها: سگ، ریزش مو، ویتامین D‌، اهواز، الایزا.

 

 

 

مقدمه

 ویتامین D، یک ویتامین محلول در چربی مهم و ضروری برای سلامت انسان و دیگر حیوانات از جمله سگ­ها محسوب می­شود و کمبود آن می­تواند به بروز عوارض مختلف در بدن منجر گردد. ویتامین مذکور علاوه بر تنظیم جذب فسفر و کلسیم، نقش‌های متعددی در بدن دارد؛ از جمله این که بافت­های مختلف نظیر پوست، جهت عملکرد مناسب خود نیاز به آن دارند. همچنین  ویتامین D در تنظیم سیستم ایمنی بدن نقش مهمی دارد. منبع عمده  ویتامین D در انسان، فتوسنتز در پوست (از طریق کراتینوسیت­های اپیدرم و فیبروبلاست­های درم) است؛ در حالی که مقادیر کمتر، از طریق تغذیه و مکمل­های غذایی وارد بدن انسان می­شوند. بر این اساس کمبود  ویتامین D (هیپوویتامینوز­D)، به­دلایل مختلفی در سگ­ها رخ می­دهد که از مهم‌ترین آن‌ها می­توان به کمبودهای تغذیه­ای، در معرض قرار نگرفتن نور خورشید و اختلالاتی که بر روی جذب و یا تبدیل پیش­ساز  ویتامین D به فرم فعال تاثیر می‌گذارد، اشاره کرد (Scott et al., 2001; Ettinger and Feldman, 2017; Bonnet et al., 2019).

از نظر عملکرد،  ویتامین D، به عنوان یک ماده فعال کننده عصبی و پیش‌ساز هورمونی بوده و همچنین در تنظیم تمایز سلولی، تکثیر سلولی و پراکسیداسیون در قسمت­های مختلف بدن از جمله مغز، نقش دارد (گیرنده­های 1 و 25- دی هیدروکسی  ویتامین D، در مغز جایگزین شده­اند). در این رابطه، در دامپزشکی هم بسیاری از محققین، ارتباط بین غلظت پایین 1 و 25- دی هیدروکسی ویتامین  Dو تومور ماست سل­ها، بیماری مزمن کلیوی، نارسایی احتقانی قلب، بیماری التهابی روده و سرطان را گزارش کرده‌اند. مطالعات مذکور تأیید‌کننده نقش مکمل ویتامین  D به­عنوان درمان کمکی در بهبود سلامت و کاهش خطر بیماری در سگ­ها نیز می­باشند (Arvold et al., 2009; Eyles et al., 2013).

از طرف دیگر  ویتامین D، باعث رشد فولیکول­های مو می­شود؛ بنابراین وقتی در بدن، ویتامین مذکور به­اندازه کافی وجود نداشته باشد، رشد موها تحت تاثیر قرار می­گیرد. در اپیدرم پوست، ویتامین 3D، به هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید تشکیل می‌شود. پروتئین‌های باند ‌شونده به ویتامین­های گروه D، ویتامین 3D را از پوست به داخل گردش خون منتقل می‌کنند و سپس ویتامین 3D در کبد به 25- هیدروکسی ‌ویتامین 3D هیدروکسیله می‌شود و در ادامه در کلیه بار دیگر هیدروکسیله می­شود تا 1و25-دی‌هیدروکسی ‌ویتامین 3D را تشکیل دهد.  ویتامین D­ فعال، در تمایز طبیعی سلول‌های اپیدرمال نقش دارد (Ettinger and Feldman, 2017; Almohanna et al., 2019).

در علم دامپزشکی جهت پیشگیری و درمان کمبود  ویتامین D، بیشتر از روش­های تغذیه­ای (استفاده از غذاهای با کیفیت و نیز افزودن 500 واحد  ویتامین D به ازاء هر کیلوگرم در غذای حیوان) کمک گرفته می­شود. البته با این­که اشعه ماوراء بنفش(UV) موجود در نور خورشید، یک فاکتور مهم در تولید  ویتامین D می­باشد، اما در سگ­ها نسبت به انسان، اهمیت کمتری دارد که ممکن است ناشی از نقش پوشش مویی سگ­ها در پیشگیری از جذب اشعه مذکور باشد. البته به هنگام تجویز  ویتامین D در سگ­ها، مراقبت جهت پرهیز از مصرف بالا و خطر مسمومیت، می­بایست مد نظر قرار بگیرد. همچنین لازم به ذکر است، اگرچه املاح و ویتامین­ها نقشی در تولید انرژی ندارند؛ اما اهمیت آن‌ها در انجام پدیده­های حیاتی به اندازه‌ای است که فقدان و یا کمبود هر یک از آن­ها موجب پیدایش مشکلات شدید در یک عضو و یا در تمام بدن، مانند ریزش مو می­گردد. لذا عوارض ناشی از کمبود و یا زیادی اغلب ویتامین­ها در بدن، اثرات سوء دارد که به دلیل ایجاد اختلال­ در واکنش­های بیوشیمیایی، به شکل بیماری بروز می‌نماید (Liu et al., 2020).

اصطلاح آلوپسی، به معنای از دست دادن مو، در هر مقدار تا کچلی کامل می­باشد. یکی از چالش‌های مهم، که در زمينه­ء نگهداری حيوانات خانگي در محيط زندگي وجود دارد، بروز ریزش موی غیرقابل کنترل و بیش از حد آن‌هاست، که بعضا باعث نگرانی صاحبان سگ­های مبتلا شده و حتی گاهی در اظهارات آن­ها به غير­قابل تحمل شدن، اشاره می­شود. به همین خاطر در پی یافتن علت آن، به کلینیک­های دامپزشکی مراجعه نموده و در صدد درمان آن برمی‌آیند. پيامد وجود چنين مشکلاتی، باعث کاهش کیفیت زندگی در جمعیت سگ­ها می‌شود. در سال­های اخیر، روند رو­ به افزایش بروز مشکلات مرتبط با ریزش مو، محققين بسياری را به چاره‌اندیشي و تلاش در جهت کاهش آن­ها واداشته ‌است که اکثر محققین به تجویز مکمل­های  ویتامین D در مبتلایان به ریزش مو، نظر موافق دارند (Scott et al., 2001)، چرا که مطالعات متعدد در این زمینه که اکثرا در حوزه علوم پزشکی بوده است، ارتباط بین ریزش مو یا آلوپسی را با پایین بودن میزان  ویتامین D تایید کرده­اند (Ahmadi Moghadam et al., 2016; Nayak et al., 2016; Hoot et al., 2018). همچنین گرکوویچ و همکاران در سال2017، اعلام کرده­اند که تجویز مکمل­های  ویتامین D می­تواند یک اقدام درمانی موثر برای افراد مبتلا به آلوپسی باشد (Gerkowicz et al., 2017). عشقی و همکاران نیز در سال 2015، نشان دادند که بین کاهش سطح  ویتامین D سرم و ریزش مو در زنان، ارتباط معنی‌داری وجود دارد (Eshghi et al., 2015). همچنین لیو و همکاران در سال 2020 نشان دادند که کمبود ویتامین­3D، بیشتر از کمبود کلسیم، در مبتلایان به آلوپسی مشاهده ­می­شود (Liu et al., 2020).

با توجه به مطالب ارائه شده از یک طرف و نیز از آنجا که تاکنون مطالعه جامعی در زمینه ارزیابی سطح  ویتامین D در سرم سگ­های منطقه اهواز و بلکه ایران مشاهده نگردید، لذا ضرورت و هدف از انجام تحقیق حاضر، ارزیابی مقایسه­ای سطح  ویتامین D­ در جمعیت سگ­های سالم و مبتلا به ریزش مو، در شهرستان اهواز بود که در این ارتباط، فاکتورهای سن، جنس، نژاد، فصل، تغذیه و نیز میزان دریافت نور خورشید توسط حیوانات تحقیق هم، مورد ارزیابی قرار گرفت.

 

مواد و روش­ها

- جمع آوری نمونه­های سرم و اخذ تاریخچه:

در مطالعه حاضر که از نوع مقطعی بود، تعداد 120 نمونه خون، از سگ­های ارجاعی به بیمارستان دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز جمع‌آوری شد. لازم به ذکر است که نمونه‌گیری از نوع تصادفی ساده بوده و حیوانات مورد مطالعه، در 2 گروه شامل60 قلاده سگ سالم و 60 قلاده سگ مبتلا به ریزش مو، قرار داشتند. ملاک ابتلاء به ریزش مو هم، شکایت صاحب حیوان و معاینه بالینی سگ­ها، قبل از نمونه‌گیری بود که بر این اساس، ریزش بیش از حد معمول موها و عدم ابتلای حیوان به سایر بیماری‌های جلدی که منجر به ریزش مو می‌شوند، مورد بررسی قرار می‌گرفت. همچنین سگ‌های انتخاب شده در سنین مختلف (کمتر از 1 سال، بین 1 تا 3 سال یا بالای 3 سال) و از نژادهای ژرمن شفرد، مخلوط نژاد بزرگ، تریر و مخلوط نژاد کوچک بودند که در مجموع از جنس نر، 50 قلاده و از جنس ماده، 70 قلاده سگ، انتخاب شد. 

پیش از نمونه‌گیری، یک تاریخچه کامل شامل مواردی همچون سن، جنسیت، نژاد، میزان بهره‌مندی از نور خورشید و نوع غذای غالب حیوان (تجاری یا خانگی) با کمک صاحب حیوان، تهیه می­شد و نیز وضعیت سلامت موی حیوان طی معاینه بررسی می­گردید تا مشخص شود که آیا دچار ریزش مو می­باشد یا پوشش مویی سالمی دارد. 

مشخصات کد اخلاق مربوطه در مطالعه حاضر، EE/1401.2.24.225995/scu.ac.ir بود که از کمیته اخلاق دانشگاه شهید چمران اهواز اخذ شده بود.     

در تحقیق حاضر، نمونه گیری طی 2 مرحله، ابتدا در طول فصل سرد، یعنی از آذر تا بهمن ماه 1401 و سپس در فصل گرم، یعنی از تیر تا شهریور ماه 1402 صورت گرفت؛ به طوری که در هر فصل، از تعداد 30 قلاده سگ سالم و 30 سگ مبتلا به ریزش مو، خون‌گیری به عمل آمد. به هنگام اخذ نمونه، مقدار 5 میلی­لیتر خون از ورید­ سفالیک سگ­های ناشتا اخذ گردید و بلافاصله به لوله‌های حاوی فعال‌کننده لخته (پارس پیوند، ایران) انتقال یافت. سپس سرم تشکیل‌شده از هر نمونه خون، جداگانه به میکروتیوب (پارس پیوند، ایران) که از پیش کدگذاری شده ‌بود، منتقل گردید. میکروتیوب‌های­ حاوی سرم، تا زمان انجام آزمایش الایزا در فریزر منفی 20 درجه سلسیوس (ژال طب، ایران) نگه­داری شدند. لازم به ذکر است که  در برخی موارد، جهت سهولت در نمونه‌گیری از سگ‌های پرخاشگر، از داروهای آرام بخشی شیمیایی کتامین (mg/kg 10) (برمر، آلمان) و آسپرومازین (mg/kg 15/0) (آلفاسان، هلند) استفاده می‌شد (Ettinger and Feldman, 2017). در ادامه، حیوانات فوق از نظر بالینی، به 2 گروه سالم و مبتلا به ریزش مو در هر یک از فصول سرد و گرم تقسیم شدند تا بتوان سگ‌های مورد مطالعه را در 4 گروه دسته‌بندی کرد: سگ­های سالم در فصل گرم (30 قلاده سگ)، سگ‌های دچار ریزش مو در فصل گرم (30 قلاده سگ)، سگ­های سالم در فصل سرد (30 قلاده سگ)، سگ­های دچار ریزش مو در فصل سرد (30 قلاده سگ). البته در نهایت، نمونه‌ها بر اساس اطلاعات تاریخچه، تقسیم­بندی ­شدند؛ به طوری که عملا از نظر جنسیت، نمونه­های سرم تعداد 50 قلاده سگ نر و 70 قلاده سگ ماده و از نظر سنی نیز نمونه­های سرم تعداد 48 قلاده سگ زیر 1 سال، 49­ قلاده سگ بین 1 تا 3 سال و 23 قلاده سگ بالای 3 سال سن، مورد بررسی قرار گرفت.

- آماده‌سازی نمونه­های سرم، کنترل­های  مثبت، منفی و انجام آزمایش الایزا:

در تحقیق حاضر، برای انجام آزمایش الایزای مورد نظر، ابتدا نمونه­های سرمی از فریزر خارج شده و در دمای اتاق قرار گرفت.در ادامه نمونه­های سرمی، کنترل­های مثبت(قوی و ضعیف)­، منفی و کالیبراتور کیت، پس از هم دما شدن با محیط، با چندین بار سر و ته کردن میکروتیوب­های مربوطه، یکنواخت شدند. در این مرحله ابتدا به­منظور جلوگیری از اختلاف زمان گرم­خانه­گذاری بین نمونه­ها، رقت مورد نیاز از نمونه­های سرمی تهیه کرده و از کنترل‌های مثبت، منفی و کالیبراتور، با استفاده از محلول رقیق‌کننده سرم در یک پلیت 96 خانه، آزمون پیش­فرض (پایلوت) انجام گردید. سپس حجم مورد نیاز از نمونه­های رقیق شده با استفاده از سمپلر، به پلیت مربوط به آزمایش الایزای اصلی منتقل گردید. کیت الایزای استفاده شده در این تحقیق شامل Sensitive 25-Hydroxy Vit­D -ELISA سری تولید M69L1E3 (سامان تجهیز نور، ایران) بود، که مراحل آماده‌سازی و انجام آزمایش سنجش غلظت  ویتامین D سرم، به کمک آن انجام شد. 

- آماده‌سازی­های قبل از انجام آزمون الایزا:

یک ساعت پیش از شروع آزمایش، کیت  در دمای اتاق ­(24 درجه سلسیوس) قرار داده‌ شد، سپس میکروتیوب­های مربوط به نمونه­ها، کنترل­ها و کالیبراتور کیت، به آرامی 5 بار سر و ته شدند. مرحله بعدی، شامل آماده‌سازی محلول شست‌وشو بود؛ به‌نحوی که، محتویات ویال محلول شستشو (ml 20) با ml 980 آب مقطر دیونیزه مخلوط گردید تا به حجم کلی ml 1000 برسد (رقیق سازی با نسبت 1 به 49) و در مرحله آخر، آماده‌سازی محلول رنگ­زا بود؛ به شکلی که، به ازای هر 20 چاهک، ml 1 از محلول رنگ­زای A با ml 1 از محلول رنگ­زای B مخلوط گردید و در ادامه به مدت 10 دقیقه در دمای اتاق و در تاریکی گرمخانه­گذاری شدند.

- انجام آزمایش الایزا جهت سنجش ویتامین D:

در ابتدا نمونه­ها، کنترل­ها و کالیبراتور کیت، در داخل چاهک­های مربوطه ریخته شدند. سپس، آزمایش الایزای مورد نظر بر اساس پروتکل پیشنهادی کیت انجام شد. در پایان، نتایج حاصله در پلیت­ها در طول موج nm 450 در دستگاه پلیت ریدر اسپکتروفتومتر (Bio Tek, ELx-50, Winooski, USA)، قبل از گذشت 15 دقیقه از افزودن محلول متوقف کننده، مطابق اطلاعات ارائه شده در جداول 1 و 2، بررسی و قرائت گردید.

 

 

جدول 1- نتیجه کنترل کیفی کیت الایزای استفاده شده جهت سنجش مقدار  ویتامین D در سرم سگ­های شهرستان اهواز

نتیجه آزمایش الایزا	میانگین جذب نوری	استاندارد (ng/ml)
قابل قبول	320/2	2               A
قابل قبول	770/1	B 10
قابل قبول	310/1	C 30
قابل قبول	065/1	D 50
قابل قبول	865/0	E 70
قابل قبول	570/0	F 120

 

جدول 2- محدوده‌های کنترل­ کیت الایزای استفاده شده جهت سنجش مقدار  ویتامین D در سرم سگ­های شهرستان اهواز

غلظت اندازه‌گیری‌شده	محدوده قابل قبول	شماره تولید	کنترل‌های خارجی کیت
20	(14/1-28)	MLA1E2	Control 1 (Monobind)
2/54	(54/31-88/79)	MLC1E2-1	Control 2 ( Monobind )
12	(4-16)	T67L5E3	Control (Level 1)
9/48	(25-65)	T67H5E3	Control (Level 2)

 

 

 

 

 

 

- تحلیل آماری داده­ها: 

پس از محاسبه میانگین و انحراف معیار داده­های به دست­آمده در مورد نمونه­های 2 گروه مبتلا به ریزش مو وگروه سالم و نیز نمونه‌های مربوط به 2 زیرگروه  فصول سرد و گرم، به کمک نرم‌افزار آماری (SPSS) نسخه 21 و با بهره‌گیری از آزمون­‌های آماری تحلیل واریانس یک­طرفه (ANOVA)و t مستقل، تجزیه و تحلیل گردیدند. همچنین در تفسیر داده‌ها، تفاوت­ها با در نظر گرفتن مقدار 05/0>p، معنی‌دار در نظر گرفته ‌شدند.

 

یافته­ها

مطابق یافته­های ارائه شده در جدول 3، در طی تحقیق حاضر، از مجموع 120 قلاده سگ مورد مطالعه، 60 قلاده سگ سالم و 60 قلاده سگ مبتلا به ریزش مو بودند. بیشترین سن سگ­های مورد آزمایش مربوط به سگی 10 ساله­ و کمترین سن هم مربوط به سگی 4 ماهه بود (میانگین سنی 6/1±25/2 سال). همچنین سگ­های مورد مطالعه، در 4 گروه نژاد­های تریر، مخلوط کوچک، ژرمن شفرد و مخلوط بزرگ، به­ترتیب دارای فراوانی5/12، 2/14، 10 و 3/63 درصد، در مجموع کل جمعیت سگ­های مورد مطالعه بودند. در تفکیک سگ‌ها براساس جنسیت هم­، نرها دارای فراوانی 7/41 درصد و ماده‌ها دارای فراوانی 3/58 درصد بودند. از طرف دیگر سگ­ها در 3 گروه، برحسب رده سنی، شامل سگ‌های جوان‌تر از1 سال، بین 1 تا 3 سال و بالاتر از 3 سال، قرار گرفتند. در تفکیک سگ‌ها برحسب میزان دریافت نور خورشید، فراوانی 2 گروه سگ دور از نور آفتاب و در معرض نور آفتاب، به ترتیب 9/35 و 1/64 درصد بود. همچنین در تفکیک بر اساس نوع تغذیه، سگ­های تحقیق به 3 گروه تغذیه ‌شونده با غذاهای تجاری، خانگی و مخلوط تقسیم­بندی شدند. در گروه‌بندی بر اساس وضعیت سلامت موها هم، میزان فراوانی در جمعیت سگ‌های سالم و مبتلا به ریزش مو، یکسان و برابر 50 درصد بود.

 

 

 

 

 

 

جدول 3- تعداد نمونه‌های هر گروه و درصد فراوانی عوامل خطر مختلف در جمعیت سگ­های مورد مطالعه در شهرستان اهواز

فاکتور خطر	گروه	فراوانی	فراوانی تجمعی	درصد فراوانی
نژاد	تریر	15	15	5/12
	مخلوط نژاد کوچک	17	32	2/14
	ژرمن شپرد	12	44	0/10
	مخلوط نژاد بزرگ	76	120	3/63
جنس	نر	50	50	7/41
	ماده	70	120	3/58
سن	زیر یک سال	48	48	40
	بین 1 تا 3 سال	49	97	8/40
	بالای 3 سال	23	120	2/19
محل زندگی	دور از نور آفتاب	43	43	9/35
	در معرض نور آفتاب	77	120	1/64
نوع غذا	تجاری	32	32	7/26
	خانگی	58	90	3/48
	مخلوط	30	120	25
وضعیت سلامت مو	سالم	60	60	50
	مبتلا به ریزش مو	60	120	50
فصل	گرم	60	60	50
	سرد	60	120	50

 

 

- میزان مقادیر سرمی ویتامین ­ Dو ارتباط آن با سلامت موی سگ­ها:

پس از آنالیز آماری داده­های تحقیق با استفاده از آزمون t مستقل، وجود ارتباط آماری معنی‌دار بین کمبود  ویتامین D سرم و بروز ریزش موی بیش از حد، تایید شد؛ به­طوری که، میانگین غلظت ویتامین D در جمعیت سگ­های سالم ng/ml 45/25 و در سگ­های دچار ریزش مو ng/ml 69/4 به­دست آمد و تفاوت آماری معنی­داری، بین دو گروه مشاهده گردید (05/0p<).

- مقایسه مقادیر سرمی ویتامین ­ Dبین گروه­های مختلف سنی سگ­ها: 

 مقایسه مقادیر سرمی  ویتامین D، در3 گروه سنی مورد مطالعه (کمتر از 1 سال: ­ng/ml­ 66/13، بین 1 تا 3 سال:­ng/ml 56/14 و بالای 3 سال: ng/ml­ 74/18)، نشان‌دهنده عدم وجود تفاوت آماری معنی‌دار در این خصوص بود (05/0p>). همچنین با مقایسه سن سگ­ها در گروه‌های سالم و مبتلا به ریزش مو، به عنوان یک عامل زمینه‌ای تاثیرگذار جانبی بر ریزش مو (میانگین سنی در سگ‌های سالم و دچار ریزش مو، به­ترتیب 6/1±5/2 و 6/1±2 سال) با استفاده از آزمونt  مستقل، ارتباط معنی‌داری بین سن و میزان بروز ریزش مو یافت نشد (05/0p>).  

- مقایسه مقادیر سرمی ویتامین­ Dبر اساس جنسیت سگ­ها:

در مقایسه غلظت  ویتامین D سرم در سگ­های نر (ng/ml 26/14) و ماده (ng/ml­ 01/16) با استفاده از آزمون t مستقل، تفاوت آماری معنی­داری مشاهده‌ نگردید (05/0p>).

- مقایسه مقادیر سرمی ویتامین ­ Dبراساس نژاد سگ­ها:

در طی تحقیق حاضر میانگین غلظت ویتامین D سرمی در نژادهای مورد مطالعه­، شامل تریر، ng/ml 45/11، مخلوط کوچک، ng/ml 36/21، ژرمن­شفرد، ng/ml 49/13 و مخلوط بزرگ، ng/ml 86/ ثبت شد که در مقایسه 4 گروه نژادی سگ­های مورد مطالعه­ هم، از نظر سطح  ویتامین D­، تفاوت آماری معنی‌داری مشاهده­نگردید (05/0p>).

- مقایسه مقادیر سرمی ویتامین ­ Dبر اساس میزان در معرض نور خورشید قرار گرفتن سگ­ها:

در مقایسه میزان  ویتامین D بین سگ‌های در معرض نور خورشید و محروم از نور آفتاب، با استفاده از آزمون ­t مستقل، با وجود این که میانگین غلظت  ویتامین D در سگ‌‌های محروم از نور خورشید پایین‌تر بود (ng/ml 35/14 در مقابل ng/ml 58/15)؛ اما تفاوت مذکور از نظر آماری معنی‌دار نبود (05/0p>).

- مقایسه مقادیر سرمی ویتامین ­ Dبر اساس نوع تغذیه سگ­ها:

تحلیل نتایج حاصله در تحقیق حاضر با استفاده از آزمون آماری ANOVA، نشان­دهنده وجود تفاوت آماری معنی­دار در غلظت سرمی  ویتامین D، بین سگ­های گروه‌های مختلف از نظر نوع تغذیه بود (05/0p<)؛ به­نحوی که این مقدار در سگ‌های تغذیه شده با غذای خانگی (ng/ml­ 91/4) به­مراتب پایین‌تر از مقدار آن در سگ­های 2 گروه دیگر مورد مطالعه بود. همچنین سگ‌هایی که با غذای تجاری تغذیه شده بودند، بالاترین غلظت سرمی  ویتامین D را در بین سگ­های بررسی شده داشتند (ng/ml 10/31). لازم بذکر است که میانگین غلظت سرمی  ویتامین D در سگ­های تغذیه شده با غذای مخلوط (تجاری+ خانگی)، ng/ml 46/17 بدست آمد.

- مقایسه مقادیر سرمی ویتامین ­ Dدر نمونه‌های سرمی اخذ شده از سگ­ها در فصول سرد و گرم:

با مقایسه غلظت  ویتامین D سرم سگ‌ها در فصول گرم و سرد سال، با وجود اینکه مقادیر سرمی، در نمونه‌های اخذ شده در فصل گرم (ng/ml 57/17)، بیشتر از فصل سرد (ng/ml 47/12) بود؛ ولی تحلیل آماری داده‌ها با استفاده از آزمون t مستقل، نشان­دهنده تفاوت آماری معنی­دار نبود (05/0p>).

 

بحث و نتیجه­گیری

مطالعه حاضر، نخستین پژوهش در شهرستان اهواز، در زمینه ارزیابی مقادیر سرمی ویتامین  Dدر سگ­های مبتلا به ریزش مو بود و در طی آن، اثر  ویتامین D سرم، بر میزان ریزش موی بیش از حد و همچنین تاثیر عواملی نظیر سن، جنسیت، نژاد، میزان دریافت نور خورشید و نوع تغذیه در فصول سرد و گرم سال مورد ارزیابی قرار گرفت که نتایج حاصله از تحلیل داده‌های بدست آمده، به شرح ذیل می­باشد:

فرضیه متفاوت بودن غلظت  ویتامین D، بین جمعیت سگ­های سالم و سگ‌های مبتلا به ریزش مو، قابل تایید است، ضمن اینکه نوع تغذیه، تاثیر بسزایی در غلظت سرمی  ویتامین D در سگ‌ها دارد. مصرف غذای تجاری غنی و متعادل از لحاظ ویتامینی می‌تواند موجب کاهش بروز ریزش موی بیش از حد، در سگ‌ها شود. در این تحقیق،  سن، جنسیت و نژاد سگ‌ها، در میزان غلظت  ویتامین D سرم، تفاوت معنی­داری را ایجاد نکرد. همچنین فصل نمونه‌گیری و وضعیت محل زندگی حیوان، که بر روی میزان دریافت نور خورشید اثر‌گذار هستند، نیز ارتباط معنی‌داری را با میزان  ویتامین D در سرم سگ‌ها نشان نداد؛ هر چند که میانگین غلظت  ویتامین D در فصل گرم و در حیوانات در معرض نور خورشید بالاتر بود (ng/ml 57/17 در مقابل ng/ml 47/12). جنبه نوآوری تحقیق حاضر این بود که نخستین پژوهش در زمینه ارزیابی مقادیر سرمی  ویتامین D در سگ­های مبتلا به ریزش بیش از حد مو در شهرستان اهواز و بلکه ایران بود. از سوی دیگر، این مطالعه نشان داد که نوع جیره غذایی (خانگی، مخلوط یا تجاری)، تفاوت معنی­داری را در غلظت  ویتامین D سرم ایجاد می‌کند و موجب افزایش و یا کاهش فروانی مشکل ریزش مو در سگ‌ها می‌شود. در مطالعه حاضر، غلظت  ویتامین D، درجمعیت سگ­های سالم تنوع گسترده­ای داشت؛ ولی این مقدار در اغلب آن‌ها پایین‌تر از منابع بود که می‌توان این اختلاف را عمدتا به تفاوت در نوع تغذیه و وضعیت نگه‌داری سگ‌های مورد مطالعه نسبت داد. در منطقه اهواز، علیرغم بالا بودن شدت تابش نور خورشید، اما صاحبانشان، کمتر سگ خود را در معرض تابش نور خورشید قرار می­­دهند و همین عامل، می­تواند تاثیرگذاری مهمی در غلظت  ویتامین D سگ­ها داشته باشد.

ریزش موی طبیعی در سگ­ها، به معنای ریزش موهایی است که در حالت طبیعی از بدن حیوان جدا می­شوند. این روند به دلایل مختلفی از جمله تغذیه، ژنتیک، سن، فصل و شرایط زندگی اتفاق می‌افتد. در برخی نژادها، روند ریزش مو بسیار شدیدتر است و در برخی دیگر به نسبت کمتر است. یکی دیگر از مشکلاتی که صاحبان حیوانات خانگی با آن دست و پنجه نرم می­کنند، ریزش موی سگ در فصل زمستان است. ریزش موی سکه­ای یا وصله­ای، یکی دیگر از انواع مشکلاتی است که برای سگ­ها خصوصا در نژاد پامرانین رخ می­دهد؛ اما به طور کلی می­توان علت ریزش موی سکه­ای در سگ­ها را دلایلی نظیر عوامل ژنتیکی، استفاده از برخی محصولات نامناسب، تغذیه نامناسب، بیماری‌های پوستی، عوامل قارچی، اختلالات اندوکرینی و استفاده از برخی داروها دانست. آلرژی یا حساسیت­ها، یکی دیگر از علل ریزش مو در سگ­ها می­باشد. علت دیگر ریزش مو را باید رعایت نکردن موارد بهداشتی، برس نکشیدن منظم و بی­توجهی به اصلاح موی حیوان دانست. استرس و اضطراب یکی دیگر از مواردی است که می‌تواند در دسته علل ریزش مو در سگ، جای داشته‌ باشد. عفونت ناشی از وجود یک زخم باز در بدن و نیز برخی از انگل­های پوستی شامل انواع کنه، شپش، کک و جرب­ها، و بیماری­های عفونی نظیر لیشمانیوز می­توانند زمینه­ساز ریزش مو در سگ­ها شوند. همچنین به مواردی مثل آلوپسی X، درماتوزهای جنسی، عوامل سایکوژنیک و تومورها (نئوپلازی­های بخش آدرنال) نیز باید به­عنوان علل احتمالی، در بروز ریزش مو در سگ توجه شود (Khanmohammadi et al., 2010; Ettinger and Feldman, 2017; Hoot et al., 2018).

بروز ریزش مو در سگ‌ها تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد که از جمله این موارد می‌توان به کمبود برخی مواد معدنی، کمبود ویتامین‌ها و یا کمبود اسیدهای چرب ضروری اشاره کرد (Hurst et al., 2020). مصلی­نژاد و همکاران در سال 2020، در مطالعه‌ای میزان روی را در نمونه خون 250 قلاده سگ شهری و روستایی در شهرستان اهواز اندازه‌گیری کردند. از آنجا که جمعیت سگ­های مورد مطالعه، سالم از نظر بالینی بودند، میانگین این مقادیر، در محدوده نرمال بدست آمد. در مطالعه فوق، نشان داده‌ شد که میانگین میزان روی در نمونه خون سگ‌های مناطق شهری (mg/l 36/1)، با تغذیه کامل‌تر، بیشتر از سگ‌های روستایی (mg/l 05/1) بود که احتمالاً غذای مناسبی دریافت نمی‌کردند  (Mosallanejad et al., 2020). نتایج مطالعه حاضر نیز از نظر نشان دادن اهمیت تغذیه در جلوگیری از بروز ریزش مو با مطالعه مذکور همسویی دارد. در همین راستا می‌توان به مطالعه‌ی برخی محققین دیگر اشاره کرد که به منظور بررسی ارتباط احتمالی بین کمبود روی و ریزش بیش از حد مو در دو گربه پرشین مبتلا به ریزش مو، انجام شد. هر دو قلاده گربه، بر اساس اندازه‌گیری‌های انجام شده به روش اسپکتروفتومتری، دچار کمبود مطلق روی بودند. در نهایت ریزش مو در گربه­ها، به درمان با مکمل روی پاسخ دادند (Mosallanejad and Avizeh, 2012). از جمله محدودیت­های مطالعه حاضر، عدم امکان اندازه­گیری سایر ویتامین­ها و مینرال­های دیگر از جمله کلسیم و روی، به شکل همزمان بود.

با توجه به این که تجویز مکمل­های غذایي موجب کاهش شدت برخي از مشکلات مسبب ریزش مو در سگ­های مبتلا خواهد شد، لازم است تجویز مکمل­های ویتامینی و حاوی مینرال‌ و دیگر مواد مغذی، مانند سولفات روی، امگا-3، امگا-6 و پروتئین‌ها به­عنوان درمان کمکي یا جایگزین، در سگ­های مبتلا به ریزش مو صورت گیرد. پژوهش برخی محققین نیز این موضوع را تایید کرده است و نشان داده است که علی رغم کمبودهای احتمالی در غذاهای تجاری، این غذاها در تأمین ویتامین، مینرال و دیگر مواد مغذی، کفایت بیشتری از غذا‌های خانگی دارند. احتمالا ماندگاری بالای غذاهای تجاری یا مراحل مختلف تولید آن‌ها، می‌تواند باعث از دست رفتن ویتامین و مینرال شود (Scott et al., 2001; Ettinger and Feldman, 2017). 

دافونسکا و همکاران در سال 2020، با مطالعه بر روی 59 قلاده سگ، میزان 25- هیدروکسی-  ویتامین D را در خون اندازه­گیری کردند. سگ­های مورد مطالعه شامل 2 گروه بودند: گروه اول شامل 30 قلاده سگ از نژاد بیگل (15 قلاده بالغ و 15 قلاده دیگر توله) و جیره غذایی استاندارد دریافت کرده بودند. گروه دوم شامل 29 قلاده سگ از نژادهای مختلف و بالغ بودند و از جیره­ غذایی مختلف استفاده کرده بودند. نتایج مطالعه محققین نشان داد که غلظت 25- هیدروکسی-  ویتامین D، ارتباطی با جنسیت حیوان نداشت، اما میزان آن در توله­ سگ­ها (ng/ml 6/30)، به‌شکل معنی­داری، پایین­تر از بالغین (ng/ml 9/34) بود. میزان 25- هیدروکسی-  ویتامین D، در سگ­های تغذیه شده با غذای تجاری (ng/ml 6/40) بود که بیشتر از سگ­های تغذیه شده با غذای ترکیبی تجاری و خانگی (ng/ml 36) بود؛ البته تفاوت آماری معنی­داری را نشان نداد. تحقیق آنها نشان داد که منبع اصلی  ویتامین D در سگ­ها، جیره غذایی می­باشد. مطالعه فوق، از این نظر که غلظت 25- هیدروکسی-  ویتامین D در سگ­های تغذیه شده با غذای تجاری بیشتر بود با مطالعه حاضر مشابهت­هایی دارد که البته نیاز به بررسی بیشتر و مطالعه در یک جمعیت بزرگ­تر دارد (da Fonseca et al., 2020).

امیر نژاد و همکاران در سال 2023، 88 قلاده گربه سالم را در منطقه مشهد مورد بررسی قرار دادند و به روش الایزا، 25- هیدروکسی  ویتامین D سرم اندازه‌گیری شد. در مطالعه محققین، اثر سن (کمتر و بیشتر از 6 ماه)، جنسیت، نژاد، رژیم غذایی (غذای تجاری، خانگی و ترکیبی از غذاهای تجاری و خانگی) و شرایط نگهداری بررسی شدند. غلظت سرمی 25- هیدروکسی  ویتامین D در رژیم غذایی خانگی، در مقایسه با رژیم‌های غذایی تجاری و ترکیبی از هر دو و نیز در گربه‌های زیر 6 ماه، کمتر بود. میانگین غلظت سرمی25- هیدروکسی  ویتامین D، ng/ml 74/19 بود که با نتایج مطالعه حاضر مشابهت زیادی داشت (ng/ml 45/25). عواملی مانند تفاوت گونه­ای، منطقه جغرافیایی، کیفیت جیره­های غذایی، قابلیت جذب  ویتامین D  در روده‌ حیوانات جوان و نیز تأثیر هورمون‌های رشد می‌توانند در کاهش سطح  ویتامین D­ نقش داشته باشند که نیاز به بررسی­های بیشتر است. 

در مطالعه علیزاده و همکاران در سال 2022، بر روی 90 قلاده سگ در مناطق شمالی ایران، اعلام کردند که با توجه به ارتباط بین  ویتامین D با تعداد ائوزینوفیل، نوتروفیل­های باند، MCH (میانگین مقدار هموگلوبین در هر گلبول قرمز) و میزان گلوکز خون، این ویتامین نقش مهمی در روند اریتروپویزز و پاسخ لکوسیتی بدن دارد، ضمن اینکه  ویتامین D در متابولیسم انرژی در سگ­ها نیز نقش دارد. در مطالعه محققین فوق، ارتباطی بین میزان  ویتامین D با فاکتورهای خطر سن، جنس، نژاد، جیره غذایی، وضعیت نگهداری و تولید مثلی (سالم و عقیم شده) نداشت؛ که از این لحاظ، برخی شاخص­ها با مطالعه حاضر همسویی نداشت. این تفاوت ممکن است مربوط به منطقه جغرافیایی، تعداد سگ­های مورد مطالعه، کیفیت جیره غذایی، عوامل هورمونی و ... باشد.   

مطالعات در زمینه ارتباط بین ریزش مو و کمبود  ویتامین D بیشتر در علوم پزشکی صورت گرفته‌است؛ از جمله عشقی و همکاران در سال 2015، با مطالعه بر روی 70 نفر (40 زن و 30 مرد) نشان دادند که بین سطح  ویتامین D و ریزش مو در زنان ارتباط وجود دارد. در تحقیق آن­ها، ارتباط معنی­داری بین ریزش مو و سطوح پایین  ویتامین D وجود داشت (18/16 در مقابل ng/ml 37/20). نتایج این پژوهش، از نظر ارتباط بین کمبود  ویتامین D و بروز ریزش مو، با مطالعه حاضر همسویی دارد اما در تحقیق حاضر، ارتباط معنی‌داری از نظر آماری میان جنسیت و کمبود  ویتامین D  و ریزش مو در سگ‌ها مشاهده نشد و این موارد در سگ‌های نر و ماده، تقریبا به یک نسبت مشاهده شدند (Eshghi et al., 2015). در تحقیقات دیگری که در ایران توسط احمدی مقدم و همکاران در سال 2016 انجام شد،  نیز نشان داده شد که شیوع کمبود سطح  ویتامین D در میان افراد مبتلا به ریزش مو، قابل توجه است که تاییدکننده نتایج پژوهش حاضر می­باشد (Ahmadi Moghadam et al., 2016). 

نایاک و همکاران در سال 2016، گزارش کردند که دختران مبتلا به ریزش موی منتشر، به­شکل معنی­داری نسبت به جمعیت دانش­آموزی سالم، دارای سطوح  ویتامین D پایین­تری هستند. مطالعه آنها بر روی 44 دانش­آموز صورت گرفته ‌بود که به 2 گروه مساوی تقسیم شده بودند. میانگین سنی افراد مورد مطالعه، 89/22 سال بود. در مجموع، 8/81 درصد از کل جمعیت مبتلا به ریزش مو، دچار کمبود  ویتامین D بودند؛ در حالی که این میزان در گروه سالم، 5/45 درصد بود (Nayak et al., 2016). گرکوویز و همکاران در سال 2017، اعلام کردند که مکمل­های  ویتامین D می­تواند یک اقدام درمانی موثر برای افراد انسانی مبتلا به آلوپسی باشد که با نتایج مطالعه حاضر، از نظر تاثیر سطح  ویتامین D سرم، بر ریزش مو در سگ‌ها همخوانی دارد (Gerkowicz et al., 2017). 

لیو و همکاران نیز در سال 2020 نشان دادند که کمبود  ویتامین D، بیشتر از کمبود کلسیم، در مبتلایان به آلوپسی ناحیه­ای دیده می­شود. این محققین بر اندازه­گیری  ویتامین D و کلسیم (به شکل همزمان)، در درمان افراد مبتلا به آلوپسی ناحیه­ای، تاکید کردند (Liu et al., 2020). مطالعه حاضر نیز با توجه به نشان دادن اثر کمبود  ویتامین D بر ریزش مو، این امر را تایید می‌کند.

علت اختلاف بین یافته­های مطالعه حاضر و سایر پژوهش­ها می­تواند در تعداد نمونه­ها، کیفیت جیره غذایی و تفاوت­ در روش­های اندازه­گیری  ویتامین D­ باشد. درباره اندازه­گیری متابولیت­های  ویتامین D­، هیچ محدوده مرجع طبیعی‌ پذیرفته نشده‌ است. یکی از چالش­های تحقیق حاضر، دشواری در تفسیر نتایج آزمایشگاه بود که برای اندازه­گیری متابولیت­ها و میزان  ویتامین D سرم در پژوهش‌های مختلف، روش‌های گوناگونی استفاده کرده بودند و متابولیت‌های مختلفی برای اندازه‌گیری انتخاب کرده بودند و در نتیجه محدوده مرجع ثابتی تعیین نشده‌ است. روش‌های مذکور شامل بکارگیری کیت­های الایزا، تکنیک­های سنجش ایمنی، روش­ شیمی لومینسانس، اسپکتروفتومتری و کروماتوگرافی مایع بودند (Ghadrdan-Mashhadi et al., 2013; Ettinger and Feldman, 2017). یکی از اهداف پیش ­روی­­ پژوهش حاضر، بررسی نقش مکمل­های  ویتامین D در پیشگیری از مشکلات ریزش مو و سلامت پوشش خارجی در سگ­ها می­باشد. باید توجه داشت که بدن سگ‌ها قادر به ساختن ویتامین‌ها نیستند و این ترکیبات باید به طور مداوم توسط مواد غذایی به بدن برسند. احتیاج روزانه بدن به این ترکیبات، به مراتب کمتر از سایر مواد مغذی است. ویتامین­ها برای انجام واکنش­های متابولیسمی سلول‌های بدن و رشد طبیعی آن­ها ضروری می­باشند و فقدان آن­ها در مواد غذایی و یا اختلال در جذب آن­ها، موجب پیدایش آشفتگی­های متابولیسمی و بروز بیماری­های خاص از جمله ریزش مو می­گردد؛ ضمن اینکه  ویتامین D ، نقش مهمی در سیستم ایمنی دارد (Asgharpour et al., 2021). مدیریت مناسب تغذیه­ای سگ­ها امری حیاتی است زیرا باعث می­شود حیوانات خانگی‌ طول عمر بیشتر داشته ‌باشند.­ متغیرهای  متعدد از جمله بیماری، روش سنجش و تنوع فیزیولوژیک، دامنه هدف درمانی و همچنین دامنه مرجع را تحت تأثیر قرار داده‌ است؛ از طرف دیگر، توافقی درباره وضعیت کافی و مطلوب یا کمبود  ویتامین D­، در جمعیت سگ­های سالم به دست نیامده‌ است. دامنه وسیعی از غلظت  ویتامین D موجود در سرم، برای سگ­های سالم گزارش شده ‌است و هیچ دامنه طبیعی قابل قبول در جهان وجود ندارد؛ ضمن اینکه روش سنجش انتخابی، در بسیاری از مطالعات متفاوت است. اعمال مدیریت جیره غذایی بسته به نوع نژاد، محل زندگی سگ­ها و امکانات نگهداری آن­ها متفاوت خواهد بود. از طرفی باید توجه داشت که ویتامین­های محلول در چربی برخلاف ویتامین­های محلول در آب، به سرعت متابولیزه و دفع نمی­گردند و اگر بعضی از آن­ها به مقدار زیادی دریافت شوند در بدن انباشته شده و موجب مسمومیت به ویژه در توله‌ها می‌گردند (Scott et al., 2001). ضرورت توجه به تجویز مقادیر استاندارد در جیره غذایی سگ­ها، از اهمیت بالایی برخوردار می­باشد. در این پژوهش امکان بحث در مورد کلیه احتمالات و اختلالاتی که ممکن است در سلامت مو اتفاق افتد، وجود نداشت. عوامل مختلفی در سلامت سگ­ها بخصوص در ارتباط با ریزش مو وجود دارد؛ بنابراین معرفی و شناسایی اصول مهم پیشگیری، نگه­داری و مراقبت از سگ­ها و ارتقای دانش، در خصوص بیماری­ها اجازه خواهد داد که طرح­های مدیریتی و ساخت جیره غذایی بهینه و کارآمد را به اجرا درآوریم. پیشگیری، اهمیت زیادی در مدیریت سلامت و بهداشت پوست و موی سگ­ها دارد. بدیهی است بهترین راه جهت پیشگیری از وقوع بیماری­ها، جلوگیری از پیدایش عامل بیماری است و بسته به میزان اقدامات کنترلی، میزان بروز بیماری‌های مختلف از جمله ریزش مو متفاوت خواهد بود (Ettinger and Feldman, 2017). 

نتیجه نهائی این­که بر اساس یافته­های به­دست آمده از مطالعه حاضر، می­توان ادعا کرد که به احتمال زیاد، نوع تغذیه، تاثیر بسزایی بر غلظت سرمی ویتامین D دارد. مصرف غذای تجاری غنی و متعادل از لحاظ ویتامینی به‌خصوص  ویتامین D­، می‌تواند موجب کاهش ریزش موی بیش از حد در سگ‌ها شود و به سلامت موها کمک می­کند. در عین حال، غلظت ویتامین D سرم، با سن، جنس، نژاد، فصل و میزان تابش نور آفتاب، ارتباط معنی‌دار نداشت. پیشنهاد می­گردد مطالعه مشابهی در گونه­های دیگر نظیر گربه، در منطقه اهواز انجام شود.

 

سپاسگزاری

اطلاعات ارائه شده در مقاله حاضر، از نتایج رساله دکترای حرفه­ای آقای نیما حسینعلی (کد رساله: 965823) استخراج شده است. همچنین بدین وسیله نویسندگان از تمام کسانی که ما را در انجام کار پژوهشی پایان­نامه یاری نمودند، تشکر و قدردانی می­نمایند.

 

تعارض منافع

نویسندگان هیچ­گونه تعارض منافع را در این پژوهش شناسایی نکردند.

 

 

منابع

· Ahmadi Moghadam, Sh., Jebreili, R. and Yarjanli, M. (2016). Serum levels of vitamin D3 in patients with hair loss.­ Dermatology and Cosmetic, 7(2): 87-93.

· Alizadeh, K. Ahmadi, S. Sarchahi, A.A. and Mohri, M. (2022). The effects of age, sex, breed, diet, reproductive status and housing condition on the amounts of 25 (OH) vitamin D in the serum of healthy dogs: Reference values. Veterinary Medicine and Science, 8(6): 2360-2366.

· Almohanna, H.M. Ahmed, A.A. Tsatalis, J.P. and Tosti, A. (2019). The role of vitamins and minerals in hair loss: A Review. Dermatology and Therapy, 9(1): 51-70.

· Amirnezhad, S. Ahmadi Sheikhsarmast, S. Khoshnegah, J. and Mohri, M. (2023). Serum concentration of 25-hydroxyvitamin D in apparently healthy cats regarding age, gender, breed, diet type, reproductive status, and housing condition. Iranian Journal of Veterinary Research, 24(3): 265-269.

· Arvold, D. Odean, M. Dornfeld, M. Regal, R. Arvold, J. and Karwoski, G. (2009). Correlation of symptoms with vitamin D deficiency and symptom response to cholecalciferol treatment: a randomized controlled trial. Endocrine Practice, 15(3): 203-212.

· Asgharpour, P. Eftekhari, Z.Nadealian, M.G. Nikbakht Borojeni, G.R. and Mokhber Dezfouli, M.R. (2021). Effect of active vitamin D3 on the expression of antimicrobial peptide genes in experimental calf pneumonia. Veterinary Clinical Pathology, 15(59): 239-252. [In Persian]

· Bonnet, C. Rabbani, R. Moffatt, M.E.K., Kelekis-Cholakis, A. and Schroth, R.J. (2019). The Relation Between Periodontal Disease and Vitamin D. Journal of the Canadian Dental Associationو 84: 1-9.

· da Fonseca, F.M. Beltrame, O.C. Seixas, S.V. and Dittrich, R. (2020). Serum concentration of 25 (OH) vitamin D in healthy dogs: factors as age, sex, and diet. Comparative Clinical Pathology, 29(3): 697-703. 

· Eshghi, G. Khezrian, L. and Feyzian, M.A. (2015). Comparative study of vitamin D levels in persons with hair loss and healthy subjects. Avicenna Journal of Clinical Medicine, 22(1) :71-75.

· Ettinger, S.J. and Feldman, E.C. (2017). Textbook of Veterinary Internal Medicine. Diseases of the dog and cat. Vol. 2. 8th ed., Saunders Elsevier: St. Louis, Missouri, pp: 1646-1690.

· Eyles, D.W. Burne, T.H. and McGrath, J.J. (2013). Vitamin D, effects on brain development, adult brain function and the links between low levels of vitamin D and neuropsychiatric disease. Frontiers in Neuroendocrinology, 34(1): 47-64.

· Ghadrdan-Mashhadi, A. Khaje, Gh. and Mokhtari, P. (2013). Seasonal changes of vitamin A levels of serum in Khozestan Arab horses. Journal of Veterinary Clinical Pathology, 7(26): 1874-1880. [In Persian]

· Gerkowicz, A. Chyl-Surdacka, K. Krasowska, D. and Chodorowska, G. (2017). The Role of Vitamin D in Non-Scarring Alopecia. International Journal of Molecular Sciences, 18(12): 2653.

· Hoot, J., Sadeghpour, M. and Joseph, C. (2018). Nonscarring Alopecia Associated With Vitamin D Deficiency. Cutis, 102(1): 53-55.

· Hurst, E.A., Homer, N.Z. and Richard, J. (2020). Vitamin D Metabolism and Profiling in Veterinary Species. Metabolites, 15; 10(9): 371.

· Khanmohammadi, M. Fallah, E. Rahbari, S. and Hesaraki, S. (2010). Seroprevalence study of visceral leishmaniasis in wild dogs of Sarab region (East Azerbaijan province). Journal of Veterinary Diagnostic Sciences of Islamic Azad University of Tabriz, 4(16): 997-1005. [In Persian]

· Liu, Y. Li, J. Liang, G. Cheng, C.H. Li, Y. and Wu, X. (2020). Association of Alopecia Areata with Vitamin D and Calcium Levels: A Systematic Review and Meta-analysis. Dermatology and Therapy, 10: 967-983.

·  Mosallanejad, B. and Avizeh, R. (2012). The possible role of zinc in excessive shedding of hair in two Persian cats. Comparative Clinical Pathology, 21(2): 213-215.

· Mosallanejad, B. Avizeh, R. Tabandeh, M.R. and Hafezi Moghaddam, B. (2020). Determination of the serum zinc level in urban and rural dogs of Ahvaz district, Southwestern Iran. Iranian Veterinary Journal, 16(2): 54-59

· Nayak, K. Garg, A. Mithra, P. and Manjrekar, P. (2016). Serum Vitamin D3 Levels and Diffuse Hair Fall among the Student Population in South India: A Case–Control Study. International Journal of Trichology, 8(4): 160-164.

· Scott, D. Miller, W.H. and Griffin, C.E. (2001). Muller and Kirk's Small Animal Dermatology 6th Edition. 6th ed., W.B. Saunders: Philadelphia, pp: 355-411.

 

 

 

 

 

 

 

 

181