تأثیر تاب‌آوری و سرسختی روان‌شناختی بر سلامت روان مادران کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی-کمبود توجه

محورهای موضوعی : تربیتی

مسعود صادقی ¹ , طاهره رحیمی پور ² , حسین علی محمدی ³

1 - عضو هیأت علمی دانشگاه لرستان، لرستان، ایران
2 - دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، لرستان، ایران
3 - دانشجوی دکتری روان‌شناسی عمومی- ورزش، دانشگاه امام رضا(ع)، مشهد، ایران

تاریخ دریافت : 1396/07/25 تاریخ پذیرش : 1396/07/25 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: کمبود توجه, مادران کودکان مبتلابه اختلال بیش‌فعالی, اختلال بیش‌فعالی, تاب‌آوری, سلامت روان, سرسختی روان‌شناختی,

چکیده مقاله :

هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر تاب‌آوری و سرسختی روان‌شناختی بر سلامت روان مادران دارای کودک مبتلا به اختلال بیش‌فعالی-کمبود توجه و تعیین وزن هر یک از این متغیرهای پیش‌بینی‌کننده در پیش‌بینی سلامت روان بود. جامعه آماری تمامی مادران مراجعه‌کننده به درمانگاه‌های روان‌پزشکی کودک و نوجوان بیمارستان‌های شهید مدرس، نور، فارابی و شهید رجایی شهر اصفهان که دارای حداقل یک کودک مبتلا به اختلال بیش‌فعالی-کمبود توجه در سنین 12-6 بودند را شامل می‌شد. نمونه آماری 141 نفر از این مادران بودند که به شیوه نمونه‌گیری در دسترس انتخاب‌ و پرسش‌نامه‌های سلامت عمومی (گلدبرگ و هیلر، 1979)، تاب‌آوری (کونور و دیویدسون،2003) و سخت‌رویی (کوباسا 1982) را تکمیل نمودند. تحلیل داده‌ها از طریق تحلیل رگرسیون چندگانه از نوع گام‌به‌گام انجام شد. بر اساس نتایج، تاب‌آوری و سرسختی روان‌شناختی توان پیش‌بینی معنی‌دار سلامت روان را دارند (001/0 p<). در این پژوهش، تاب‌آوری بهترین پیش‌بینی‌کننده سلامت روان بود. یافته‌های پژوهش گویای اصالت و اهمیت سرسختی و تاب‌آوری در حفظ و ارتقاء سلامت روان بود. دو متغیر یادشده می‌توانند میزان بالایی از تغییرپذیری سلامت روان را تبیین نمایند. درنتیجه توجه به آن‌ها در بهداشت روانی افراد ضروری است.

چکیده انگلیسی:

The goal of the study was to investigate the effect of resilience and psychological hardiness on mental health of mothers of children with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) and to determine the contribution of each of the predicting variables in predicting mental health. The statistical population of this descriptive-correlation study included all the mothers who consecutively referred to the child and adolescent psychiatric clinics of shahid Modares, Noor, Farabi & shahid Rajaii hospitals in Isfahan city that had at least one child with clinically diagnosed ADHD, aged between 6 to 12 years old. 141 mothers were selected through convenience sampling method. Research tools included the questionnaire of Goldberg & Hillier’s General Health (1979), Connor & Davidson’s resilience (2003) and Kobasa’s Hardiness (1982). Stepwise multiple regression analysis used for statistical analysis. The research results showed that hardiness and resilience were able to predict mental health significantly (p<0.001). In this research resilience was the best predictor of mental health. The findings indicate that hardiness and resilience are important and fundamental in the preservation and promotion of mental health in mothers of children with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). The two mentioned variables are able to explain the high rate of mental health variation and considering them in mental health is essential.  

منابع و مأخذ:

بشارت، م.ع. (1384). رابطة سخت‌کوشی با موفقیت ورزشی و سلامت روانی دانشجویان ورزشکار، مجلة المپیک،30، 133-123.

بشارت، م.ع؛ صالحی، م؛ شاه‌محمدی، خ؛ نادعلی، ح و زبردست، ع، (1387). رابطة‌ تاب‌آوری و سخت‌کوشی با موفقیت ورزشی و سلامت روانی در ورزشکاران، مجلة روان‌شناسی معاصر، 3(2)، 49-38.

جمهری، ف. (1380). ارتباط بین سخت‌رویی و گرایش به افسردگی و اضطراب، بین زنان و مردان دانشجوی شهر تهران، رسالة دکتری روان‌شناسی عمومی، دانشگاه علامه طباطبائی.

جوانی، ح. (1389). تأثیر آموزه‌های عرفانی اسلامی برنهاد خانواده، مجلة اسلام‌پژوهی، 4،110-85.

حبرانی، پ؛ بهدانی، ف و علاقبند راد، ج. (1384). ارتباط خانوادگی اختلال بیش‌فعالی و کمبود توجه با اختلال افسردگی اساسی در مبتلایان به اختلال بیش‌فعالی و کمبود توجه مراجعه‌کننده به درمانگاه روان‌پزشکی اطفال بیمارستان دکتر شیخ مشهد در نیمة دوم سال 1382، مجلة دانشگاه علوم پزشکی گرگان،2(7)،36-31.

حق رنجبر، ف؛ کاکاوند، ع؛ برجعلی، ا و برماس، ح. (1390). تاب‌آوری و کیفیت زندگی مادران دارای فرزندان کم‌توان ذهنی حامد، مجلة سلامت و روان‌شناسی، 1(1)،187-177.

رحیم‌زاده، س؛ پوراعتماد، ح. ر و سمیعی کرانی، ص. (1387). ارزیابی سلامت روانی والدین کودکان واجد اختلال نارسایی توجه و فزون کنشی و پیشنهاد شیوه‌های مداخله‌‌گرایانه، مجلة روان‌شناسان ایرانی، 16 (4)،365-355.

رحیمیان بوگر، ا و اصغر نژاد فرید، ع.ا. (1387). رابطة سرسختی روان‌شناختی و خود تاب‌آوری با سلامت روان در جوانان و بزرگ‌سالان بازماندة زلزله شهرستان بم، مجلة روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 14(1)،70-62.

رشیدی، ف. (1386)، بررسی رابطة باورهای غیرمنطقی و کم‌رویی با سلامت روان دانش‌‌آموزان دختر پایه سوم دوره دبیرستان شهر تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد واحد رودهن.

غضنفری، ف و قدم پور، ع. (1387). بررسی رابطة راهبردهای مقابله‌ای و سلامت روانی در ساکنین شهر خرم‌آباد، فصلنامة اصول بهداشت روانی،10 (37)،54-47.

غلامی، ع و بشلیده، ک.(1390)، اثربخشی معنویت درمانی بر سلامت روان زنان مطلقه، فصلنامة مشاوره و روان‌درمانی خانواده،1 (3)،348-331.

قربانی، ن. (1373). ارتباط سخت‌رویی، الگوی رفتاری تیپ A و رفتار مستعد بیماری‌های کرونری (تیپ 2)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدارس.

کاملی، م.ج. (1385). بررسی علل و عوامل مؤثر در بروز آسیب اجتماعی طلاق در جامعة ایران با توجه به آمار و اسناد، مجلة دانش اجتماعی، 9(3)، 198-180.

علیزاده. ح. (1383). اختلال نارسایی توجه / بیش‌فعالی: ویژگی‌ها، ارزیابی و درمان، تهران: رشد.

محمدی، م. (1384). بررسی عوامل مؤثر برتاب آوری در افراد در معرض خطر سوءمصرف مواد، رساله دکتری تخصصی روان‌شناسی بالینی، تهران، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی.

ملک خسروی، غ. (1382). کارکرد خانواده در کودکان مبتلابه اختلال بیش‌فعالی / کمبود توجه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی.

ملک‌زاده نقصانی، پ. (1379). مقایسة سخت‌رویی دانشجویان رشته علوم انسانی، فنی مهندسی و علوم پایه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.

میلانی فر، ب. (1382)، بهداشت روانی، تهران: نشر قومس.

ویسی، م؛ عاطف وحید، م.ک و رضایی، م. (1379). تأثیر استرس شغلی بر خشنودی و سلامت روان: اثر تعدیل‌کننده سرسختی و حمایت اجتماعی، مجلة روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران،6(2 و 3)،79-70.

یعقوبی، ن؛ نصر اصفهانی، م و شاه‌محمدی، د. (1374)، بررسی همه‌گیرشناسی اختلالات روانی در مناطق شهری و روستایی شهرستان صومعه‌سرا گیلان، مجلة اندیشه و رفتار، 1(4)،64-55.

Anthony, L.G. Anthony, B.J. Glanville, D.N. Naiman, D.Q. Waanders. C. & Shaffer, S. (2005). The Relationships between Parenting Stress, Parenting Behaviour and Preschoolers’ Social Competence and Behaviour Problems in the Classroom. Infant andChild Development. 14.133–154.

 Bartone, P. Ursano, R. J. Wright, K. M. &. Ingraham, L. H. (1989). The impact of a Military Air Disaster on the Health of Assistance Workers. Journal of Nervous and Mental Disease. 177.317-328.

Baumeister, R. & Kathleen D. U. (2004). Handbook of self- regulationresearch, theory and applications. New York: The Guilford press.

Brooks M.V. (2003). Health-related hardiness and chronic illness. Nursing Forum.38. 11-20.

Campbell-Sills, L. Cohan, S. L. & Stein, M. B. (2006). Relationship of resilience to personality, coping, and pshchiatric symptoms in young adults. Behaviour Research and Therapy.44.585-599.

Carle, A. C. & chassion, L. (2004). Resilience in a community sample of children of alcoholies: its prevalence and relation internalizing symptomatology and positive affect. Journal of applied development psychology.25. 577-596.

Connor, M. K, & Davidson, J. R. T. (2003). Development of a new resilience scale: The connor-davidson resilience scale (CD-RISK).Depression and Anxiety. 18. 76-82.

Friborg, O. Hjemdal, O. Rosenvinge, O. H. Martinussen, M. Aslaksen, M. & Flaten, M. A. (2006). Resilience as a moderator of pain and stress. Journal of Psychosomatic Research. 61. 213-219.

Goldberg, D. P. Gater, R. & Sartorius, N. (1997). The validity of two version of GHQ in the study of mental illness.Psychological Medicine. 27. 191-197.

Goldberg, D. P. & Hillier, V. (1979). A scaled version of General Health Questionnaire. Psychological Medicine. 9. 131-145.

Harrisson M, Loiselle CG, Duquette yA, Semenic S.E. (2002).Hardiness, work support and psychological distress among nursing assistants and registered nurses in Quebec. Journal of Advanced Nursing.38 (6):584-91.

Hystad S.W, Eid J, Laberg J.C, Bartone P.T. (2009). Academic stress and health: exploring the moderating role of personality hardiness. Scandinavian Journal of Educational Research. 53.421-9.

 Izadian N, Amiri M, Jahromi R, Hamidi SH. (2010). A study of relationship between suicidal ideas, depression, resiliency, daily stresses and mental health among Tehran university students. Proscenia -Social and Behavioral Sciences. 5. 1515-19.

Janda, L. (2001). The psychologist’s book of personality tests. New York: Wiley.

Joseph, S. Williams, R. & Yule, W. (1997). Understandingpost-traumatic stress: A psychological perspective onPTSD and treatment. West Sussex: Wiley.

King, L. A. King, D. W. Keane, T. M. Faribank, J. F. & Adams, G. A. (1998). Resilience-recovery factors in posttraumatic stress disorder among female and male Vietnam veterans: Hardiness, postwar social support and additional stressful life events. Journal of Personality and Social Psychology. 74. 420–434.

 Kobasa, S.C. (1979). Stressful life events, personality, and health: An inquiry into hardiness. Journal of Personality and Social Psychology. 37(1). 1-11.

Kobasa SC, Maddi SR, Kahn S. (1982). Hardiness and health: a prospective study, Journal of Personality and Social Psychology.42 (1).168-77.

Lambert V.A, Lambert C.E, Petrini M, Li XM, Zhang Y.J. (2007).Workplace and personal factors associated with physical and mental health in hospital nurses in China. Nursing and Health Sciences Journal.9 (2).120-6.

Lewis A. (2007).Child and adolescent psychiatry: A comprehensive textbook. 3rd ed. Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins, 430-54.

Pinquart, M. (2009). Moderating effect of dispositional resilience on association between hassles and psychological distress. Journal of Applied Developmental Psychology.30.1-8.

Maddi, S. R. Khan, S. & Maddi, K. L. (1998). The effectiveness of hardiness training. ConsultingPsychology Journal: Practice and Research, 50. 78-86.

Mash, E.J. Johnston, C. (2001). Families of children with attention deficit / hyperactivity disorder: Review and recommendation for future research. Clinical Child and Family PsychologyReview. 4.183-207.

Mash, E.J. Johnston&Barkley. (2003). ChildPsychopathology. New York: The Guilford Press.

 Masten, A. (2001). Ordinary magic: resilience processes in development. American Psychologist.56. 227-238.

Peterson, C. (2006). A Primer in PositivePsychology. New York: Oxford University Press.

Sadock B.J& Sadock V.A. (2005). Kaplan and Sadock’s synopsis of psychiatry and behavioral sciences. 8th ed. Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins. 3183-98.

Smith, B.W, Tooley, E.M, Montague, E.Q Robinson, A.E Cosper, C.J and Paul G. M. (2009). The Role of Resilience and Purpose in Life in Habituation to Heat and Pain.The Journal or Pain.10.5.493-5.

Tartasky, D. S. (1993). Hardiness: Conceptual and methodological issues Image. 25. 225-229.

 Tugade, M. M. & fredrickson, B. L. (2004). Resilinet individuals use positive emotions to bounce back from negative emotional experiences. Journal of personality and social psychology.86. 320-333.

White, B. Driver, S. Warren, A.M. (2010). Resilience and indicators of adjustment during rehabilitation from a spinal cord injury. Department of kinesiology health promotion and recreation. University of north Texas. Rehabilitation psychology. 55.23-32.

Wiebe, D. J, (1991). Hardiness and stress moderation: a test of proposed mechanisms. Journal of Personality and Social Psychology.60. 89-99.

Vogt D.S, Rizvi S.L, Shipherd J.C& Resick P.A. (2008).Longitudinal investigation of reciprocal relationship between stress reactions and hardiness. Personality and Social Psychology Bulletin. 34(1).61-73.

Wolff S. (1995).The concept of resilience. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry.29.565-74.

Yoshizumi, T. Murase, S. Murakami, T. Takai, J. (2007).Dissociation as a mediator between perceived paternal rearing styles and depression in an adult community population using college students. Personality andIndividual Differences. 43(2). 353-364.