انتقال گاز طبیعی حوزه خزر به بازار های شرقی، رویکرد نظریه بازی
محورهای موضوعی : جامعه شناسی سیاسی
محمد شاهون وند
1
(
کارشناس ارشد علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
)
کلید واژه: اقتصاد انرژی, گاز طبیعی, بازی های همکارانه, ژئوپلتیک انرژی, حوزه خزر,
چکیده مقاله :
در سه دهه گذشته، روابط چین با ترکمنستان و قزاقستان بر پایه همکاری‌های راهبردی و دوجانبه توسعه یافته و چین به‌عنوان شریک اقتصادی اصلی قزاقستان، نقشی کلیدی در منطقه ایفا کرده است. این پژوهش به بررسی سناریوهای احتمالی انتقال گاز طبیعی از کشورهای آسیای مرکزی و حوزه خزر به چین با استفاده از نظریه بازی‌های همکارانه می‌پردازد. ابتدا بیان مسئله، چارچوب نظری، پیشینه و روش پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. در مرحله دوم، ارزیابی اقتصادی زیرساخت‌های موجود و سناریوهای محتمل در ۳۰ سال آینده انجام شده است. سپس در مرحله سوم، قدرت چانه‌زنی هر کشور با استفاده از ارزش شپلی در سناریوهای مختلف محاسبه شده است. نتایج نشان می‌دهد که قزاقستان به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، بیشترین قدرت چانه‌زنی را در میان کشورهای آسیای مرکزی داراست. همچنین، ظرفیت تولید و صادرات گاز به‌عنوان دومین عامل مهم قدرت چانه‌زنی شناسایی شده است. پژوهش نشان می‌دهد که ائتلاف بدون حضور یک کشور کلیدی امکان‌پذیر نیست و موقعیت جغرافیایی و منابع طبیعی هر دو به‌عنوان منابع قدرت ملی در ژئوپلیتیک انرژی نقش دارند. مدل تحقیق نشان می‌دهد که در صورت افزایش ظرفیت تولید و اتصال زیرساخت‌های خط لوله ایران به ترکمنستان، ایران می‌تواند نقش مهمی در تأمین گاز طبیعی چین ایفا کند. این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که اجرای همزمان تمامی پروژه‌ها به نفع قزاقستان است و بهترین سناریو برای ایران همکاری با آذربایجان است. این پژوهش به پرسش‌های مهمی درباره توزیع قدرت چانه‌زنی بین کشورها و تأثیرات اقتصادی و سیاسی سناریوهای مختلف در تجارت نفت و گاز بین آسیای میانه و چین پاسخ می‌دهد.
Over the past three decades, relations between China and Turkmenistan and Kazakhstan have developed based on strategic and bilateral cooperation, with China playing a pivotal role in the region as Kazakhstan's primary economic partner. This research investigates the potential scenarios for the transportation of natural gas from Central Asian and Caspian Sea countries to China using cooperative game theory. The study begins by addressing the problem statement, theoretical framework, literature review, and research methodology. In the second phase, the economic evaluation of existing infrastructure and the most likely scenarios for the next 30 years are conducted. In the final phase, the bargaining power of each country is calculated using the Shapley value in various scenarios. The findings indicate that Kazakhstan, due to its geographical location, holds the highest bargaining power among Central Asian countries. Additionally, production capacity and gas exports are identified as the second most important factors in determining bargaining power. The research shows that an alliance is not feasible without the presence of a key country, and both geographical location and natural resources are identified as sources of national power in the geopolitics of energy. The model further reveals that if Iran's production capacity increases and its pipeline infrastructure connects to Turkmenistan, Iran could play a significant role in supplying natural gas to China. This study also demonstrates that the simultaneous implementation of all projects benefits Kazakhstan, while the best scenario for Iran involves cooperation with Azerbaijan. This research addresses critical questions regarding the distribution of bargaining power among countries and the economic and political impacts of various scenarios in the oil and gas trade between Central Asia and China.
• اگبریان، رضا) 1382 (، "بررسی وضعیت ژئوپلتیک ایران در زمینه نفت و گاز" ، تهران پژوهشنامه اقتصادی، شماره 10، ص 25-44.
• جعفرزاده، امیر ؛ شاکری، عباس؛ مومنی، فرشاد و عبدلی، قهرمان (1393)، "همکاری بین صادر کنندگان گاز منطقه خزر در صادرات گاز به اروپا با نگاه بر ملاحظات محیط زیستی در چارچوب نظریه بازی ها"، پژوهشنامه اقتصادی، سال چهارم، شماره 55.
• جعفرزاده، امیر ؛ عبدلی، قهرمان و جوان، افشین(1399)، "قدرت چانه‌زنی گزینه‌های صادرات گاز از کریدور جنوبی به اروپا "، پژوهشهای اقتصادی ایران، سال دوازدهم، شماره چهارم، ص 29-53.
• خرمی، مسعود و شیخ محمدی، مجید(1394)، "مدلسازی و تحلیل استراتژیک نبرد انرژی بین روسیه و اروپا بر اساس نظریه بازی ها"، فصلنامه ژئوپلتیک، سال یازدهم، شماره سوم، ص 19-38.
• رضائی، علیرضا و ترابی، قاسم (1390)، "اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ در ﺗﺌﻮری و ﻋﻤﻞ: ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی ﺗﻌﺎﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ﭼﻴﻦ و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜا " فصلنامه مطالعات سیاسی، سال دهم، شماره چهارم، ص 1-32.
• سریع القلم، محمود(1395) - مصاحبه با دنیای سرمایه گذاری، نهم شهریور، ص 8.
• سریع القلم، محمود، (1395)، "نظام بین الملل و ژئوپلیتیک جدید خاورمیانه " پژوهشنامه علوم سیاسی سال دوازدهم، شماره اول، ص 101-140.
• شیرخانی، محمد علی و محمد شریفی، مجید (1396)، "ژئوپلتیک انرژی، روسیه و دیپلماسی خط لوله ترکیه، مطالعات اوراسیای مرکزی "، شماره 1، ص 117 تا 133.
• صدقی، ابوالفضل (1384)، "بررسی مسیرهای انتقال نفت و گاز حوزه دریای خزر"، ماهنامه ایراس، شماره 5، ص 24-42.
• طاهر خانی، ستاره(1390)، "درآمدی بر نظریه بازی ها "، سیاست خارجی، شماره 1، بهار و تابستان، ص 117 تا 133.
• طاهری، ابولقاسم و صحرانورد، بهنام(1391)، "استراتژی انرژی ایالات متحده در قرن 21 "، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال پنجم، شماره 17، ص 71-89.
• عبدلی، قهرمان(1391)، نظریه بازی ها و کاربرد های آن، تهران : انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها، چاپ دوم.
• فرجی راد، عبدارضا ؛ شیراوند، صارم و دیانسایی، بهزاد(1393)، "ژئوپلیتیک انتقال انرژی در حوزه دریای خزر و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران" فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ص 95 تا 123.
• محمد خانی، علیرضا(1388)، "تبیین رویکرد نو واقع گرایی در روابط بین الملل"، فصلنامه مطالعات سیاسی، دوره 1، شماره 5، ص 83 – 100.
• مهدیان، حسین و فخری، سیروس(1391)، "ژئوپلتیک انرژی ایران و امنیت انرژی غرب"، پژوهش های جغرافیای انسانی، دوره 44، شماره 4، ص 45-61.
• نجار زاده، رضا و محمودی، حیدر(1396)، "رقابت ایران، روسیه و قطر برای دستیابی به بازار گاز هندوستان" ، پژوهش های رشد و توسعه پایدار، دوره 1، شماره 5، ص 45-59.
• نصری، قدیر(1386)، "روش شناخت در مکتب نئورئالیسم، فصلنامه مطالعات راهبردی"، سال دهم، شماره دوم، ص 42-63.
• نوریان، اردشیر(1388)، "منازعه و همکاری در روابط بین الملل" : مفصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و سوم، شماره 1، ص 62-79.
• ولی زاده، اکبر، هوشی سادات، سید محمد(1392) "ژئوپلتیک انرژی بریکس و جایگاه ایران" ، فصلنامه سیاست، ص 99-120.
• یوسفی، حسن و منظور، داوود(1393)، "ترانزیت گاز ایران به اروپا: رویکرد نظریه بازی"، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، شماره 10، ص 21-45.
• Ahmad, A. (2012). Concept of national power. Strategic Studies, 32(2/3), 83-101.
• Caldara, D., Cavallo, M., & Iacoviello, M. (2019). Oil price elasticities and oil price fluctuations. Journal of Monetary Economics, 103, 1-20.
• Cobanli. O. (2014). Central Asian gas in Eurasian power game. Energy Policy. 68. 348–370. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2013.12.027
• Desilver, D. (2020, July 27). The most – and least – energy-intensive nations. Pew Research Center. https://www.pewresearch.org/fact-tank/2015/10/29/the-most-and-least-energy-intensive-nations/
• Edition. S. (2020). SUMMARY - The Structure of Scientific Revolutions by Thomas S. Kuhn. Independently published.
• Global Energy Monitor. (2021. September 24). Central Asia–China Gas Pipeline. https://www.gem.wiki/Central_Asia%E2%80%93China_Gas_Pipeline
• International Energy Agency (2021), World Energy Outlook 2021, IEA, License: Creative Commons Attribution CC BY-NC-SA 3.0 IGO
• Kazakhstan Trade | WITS Data. (2020). World Bank. https://wits.worldbank.org/CountrySnapshot/en/KAZ
• Krey. V. & Minullin. Y. (2010). Modelling competition between natural gas pipeline projects to China. International Journal of Global Environmental Issues. 10(1/2). 143. https://doi.org/10.1504/ijgenvi.2010.030571
• Leyton-Brown. K. & Shoham. Y. (2008). Essentials of Game Theory: A Concise Multidisciplinary Introduction. Synthesis Lectures on Artificial Intelligence and Machine Learning. 2(1). 1–88. https://doi.org/10.2200/s00108ed1v01y200802aim003
• Maschler. M. Solan. E. & Zamir. S. (2020). Game Theory (2nd ed.). Cambridge University Press.
• OBOReurope. (2019. December 16). Turkmenistan’s strategic corridors. https://www.oboreurope.com/en/turkmenistan-strategic-corridors/
• Pop, I. I. (2010). China's Energy Strategy in Central Asia: Interactions with Russia, India and Japan. Revista UNISCI, (24), 197-220.
• Peters. H. (2015). Game Theory: A Multi-Leveled Approach (Springer Texts in Business and Economics) (2nd ed. 2015 ed.). Springer.
• Ravenhill. J. (2017). Global Political Economy (5th ed.). Oxford University Press.
• Smith Stegen. K. & Kusznir. J. (2015). Outcomes and strategies in the ‘New Great Game’: China and the Caspian states emerge as winners. Journal of Eurasian Studies. 6(2). 91–106. https://doi.org/10.1016/j.euras.2015.03.002
• Stack Path. (2016). Ogj.Com. https://www.ogj.com/pipelines-transportation/article/17209510/natural-gas-pipeline-profits-construction-both-up