آسیب شناسی سیاسی - اجتماعی گفتمان ناسیونالیسم در جامعه ایرانی معاصر در سایه خوانش آثار برخی از روشنفکران معاصر ایرانی
محورهای موضوعی : جامعه شناسی سیاسیپرویز نیک روش 1 , ادریس بهشتی نیا 2 * , سیروس محبی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
2 - استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
3 - استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
کلید واژه: ایران, مؤلفه‌ها, ناسیونالیسم, محمدرضاشاه, هویت ملی,
چکیده مقاله :
این پژوهش به مطالعه و بررسی تاریخ‌نویسی ناسیونالیستی در دوره‌ی رضاشاه اختصاص دارد. در این مقاله نشان داده شد که ناسیونالیسم یک جریان کاملاً غربی بوده و محل نشو و نمای آن نیز غرب بوده است. با شکل‌گیری و رشد ناسیونالیسم، تاریخ‌نویسی وابسته به آن نیز ظهور یافت. مشخص است که این جریان از تاریخ‌نویسی از اندیشه ملی‌گرایی ریشه می‌گرفت و در چارچوب آموزه‌های آن قرار می‌گرفت. جریان مزبور ابتدا در غرب پدیدار گردید و به دنبال گسترش نفوذ غرب به دیگر نقاط جهان، ایران هم تحت تأثیر این جریان از تاریخ‌نویسی قرار گرفت. در دوره قاجار افرادی که جزو طبقه تحصیلکرده جدید بودند و با علوم و دانش‌های غرب آشنایی داشتند، جذب اندیشه‌ها و جریان‌های فکری و سیاسی غرب شدند. در میان این تحصیلکردگان کسانی چون فتحعلی آخوندزاده، میرزا آفاخان کرمانی، ملکم خان جزو سرآمدان بودند. آنان نخستین کسانی بوند که به دفاع از غرب‌گرایی پرداختند و به ترویج اندیشه‌ها و باورهای غربگرایانه خود در جامعه ایران روی آوردند. این تحصیلکردگان، که در آن زمان منورالفکر خوانده می‌شدند، اغلب با جریان فراماسونری غرب ارتباط داشتند و در واقع ابزار تبلیغ باورها و آموزه‌های فراماسونری غرب در ایران بودند. آنان با پیروی از فراماسون‌ها به عنوان پدران معنوی خود به تبلیغ ایده‌های اسلام‌ستیزانه، تفرقه‌افکنانه و غربگرایانه می‌پرداختند. آنان از همان دوران قاجار به ترویج ملی‌گرایی از نوع غربی و باستان‌گرایی و زرتشتی‌گرایی در جامعه ایران می‌پرداختند. مشخص است که برای ترویج و تبلیغ این ایده‌ها، تاریخ بهترین ابزار و وسیله بود. به همین دلیل بود که اکثریت این روشنفکران به تاریخ‌نویسی روی آوردند و همین باعث شد که تاریخ‌نویسی ملی‌گرایانه در این دوران پدیدار شود. بنابراین باید گفت تاریخ‌نویسی ناسیونالیستی توسط جریان غربگرا در ایران ابداع گردید و توسط همین جریان بسط داده شد.
This research is dedicated to the study and investigation of nationalist historiography during the period of Reza Shah. In this article, it was shown that nationalism was a completely western movement, and the place of its emergence and appearance was also the west. With the formation and growth of nationalism, related historiography also appeared. It is clear that this stream of historiography was rooted in the idea of nationalism and was placed in the framework of its teachings. The mentioned movement first appeared in the West, and following the expansion of the influence of the West to other parts of the world, Iran was also affected by this movement of history writing. During the Qajar period, the people who were part of the new educated class and were familiar with Western science and knowledge, were attracted to Western thoughts and intellectual and political currents. Among these educated people, such as Fathali Akhundzadeh, Mirza Afakhan Kermani, Malkam Khan were among the leaders. They were the first to defend Westernism and promote their Westernist ideas and beliefs in Iranian society. These educated people, who were called Manor al-Fekr at that time, were often associated with the Western Freemasonry movement and were actually the means of propagating Western Freemasonry beliefs and teachings in Iran. Following the Freemasons as their spiritual fathers, they propagated anti-Islamic, divisive and Western ideas. Since the Qajar era, they have been promoting Western-style nationalism, archaism and Zoroastrianism in Iranian society. It is clear that history was the best tool to promote these ideas. It was for this reason that the majority of these intellectuals turned to writing history, and this caused the emergence of nationalist history writing in this era. Therefore, it should be said that nationalist historiography was invented by the western trend in Iran and expanded by this trend.
ملایی توانی، علیرضا (۱۳۹۵): گفتمان رسمی تاریخ‌نگاری دوره پهلوی پیرامون رضاشاه، تهران، پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
ملايي توانی، علیرضا (۱۳۸۱): مجله آینده و تاريخ‌نگاري مبتني بر هویت ملي، فصلنامه مطالعات ملی، سال چهارم
میرافضلی، علی. (1380). «صادق هدایت و ترانه‌های خیام». نشر دانش. ش 88 صص 39-27
میرزای قمی، جلال‌الدین (۱۳۸۵)، نامة خسروان، طهران، چاپ سنگی، ج اول
مینویی، مجتبی (۱۳۴۴): «اولین کاروان معرفت» چهار بخش از مرداد ۱۳۳۲ تا آبان ۱۳۳۲، شماره ۶۲ تا ۶۵، محمد طرفداری، علی (۱۳۸۹)، «در جستجوی خدمت و خیانت در تاریخ، بررسی تأثیر ناسیونالیسم بر تاریخ‌نگاری ایران در دوره قاجاریه تا پایان حکومت پهلوی آن» تحقیقات تاریخ اجتماعی، سال اول، سرشمارۀ اول،
نظری، علی اشرف. (۱۳۸۶). «ناسیونالیسم و هویت ایرانی مطالعه‌ی موردی دوره‌ی پهلوی اول». پژوهش حقوق و سیاست. س 9. ش 22. بهار و تابستان. صص ١٧٠-١٤١
نفیسی، آذر. (۱۳۸۰). «معضل بوف کور». یاد صادق هدایت. به کوشش علی دهباشی. تهران: ثالث. صص ٦٤-٦٤٩
نیچه، فردریش ویلهلم. (۱۳۷۷). تبارشناسی اخلاق. ترجمه‌ی داریوش آشوری. تهران: آگاه
والری رادو، پاستور. (۱۳۸۰). «یک نویسنده‌ی نومید». ترجمه‌ی حسن قائمیان. یاد صادق هدایت. به کوشش علی دهباشی. تهران: ثالث. صص ٥٥-٣٤٥
وزكريملي، اوموت (۱۳۸۳): نظریه‌های ناسیونالیسم. ترجمه محمدعلي قاسمي. تهران: انتشارات تمدن ايراني وینسنت، اندرو (۱۳۸۹): ایدئولوژي‌هاي مدرن سياسي، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران، ققنوس
هدایت، صادق. (۱۳۸۱). «اشک تمساح». نگاه نو. ش ۹ دوره‌ی جدید. مرداد. صص ٧-٤٣
هدایت، صادق، بوف کور، انتشارات صادق هدایت، تهران: ۱۳۸۳.
هدایت، صادق، ترانه‌های خیام، کتاب‌های پرستو، چاپ ششم، تهران: ۱۳۵۳.
هدایت، صادق، حاجی آقا، انتشارات جاویدان، تهران: ۱۳۳۰.
هدایت، صادق، زنده بگور، انتشارات جاویدان، تهران: ۱۳۰۹ و انتشارات جامه‌داران.
هدایت، صادق، سایه روشن، انتشارات جاویدان، تهران: ۱۳۱۲.
هدایت، صادق، سه قطره خون، انشارات جاویدان، تهران: ۱۳۱۱ و انتشارات جامه‌داران، تهران: ۱۳۸۳.
هدایت، صادق، وغ وغ ساهاب، انتشارات سپهر ادب، تهران: ۱۳۸۴.
هرولد، جان (۱۳۷۷): مرگ گذشته، ترجمه عباس امانت، تهران، اختران
همایون کاتوزیان، محمدعلی. (۱۳۷۲). صادق هدایت از افسانه تا واقعیت. ترجمه‌ی فیروزه مهاجر. تهران: طرح نو
الهى‌تبار، على والویری، محسن، ۱۳۹۵: تحلیل ناکامی و بحران‌سازی ملی‌گرایی عربی و بازتاب‌های کنونی آن در جهان اسلام، دو فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات تاریخی جهان اسلام، سال چهارم، شماره هشتم، پاییز و زمستان، صص ۳۳-۵۰
یاوری، حورا. (۱۳۸۵). «یک رویا دو روایت: صادق هدایت و گذشته‌ی آرمانی ایران». نگاه نو. ش 69. اردی‌بهشت. صص ۲۸-۱۸
یرواند، آبراهامیان (۱۳۸۳)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه‌ي احمد گل‌محمدي و حمد ابراهيم فتاحي، تهران، نشر ني.