تحلیل کارکردهای شهری در توسعه روستایی (مطالعه موردی: شهرستان رودبار)

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی روستایی و عشایری

منوچهر نصیری مقدم ¹ , تیمور آمار ² , پرویز رضائی ³

1 - دانش آموخته دکترای تخصصی ،رشته ی برنامه ریزی روستایی ،گروه جغرافیا ،واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی ، رشت ، ایران
2 - دانشیار برنامه ریزی روستایی ، گروه جغرافیا ، واحد رشت ، دانشگاه آزاد اسلامی ، رشت ، ایران
3 - دانشیار اقلیم شناسی ، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی ، رشت، ایران

تاریخ دریافت : 1400/04/04 تاریخ پذیرش : 1400/08/10 تاریخ انتشار : 1400/08/10

کلید واژه: شهرستان رودبار, توسعه روستا, کارکرد شهر, مدل‌ آنتروپی, مدل‌کشش‌پذیری,

چکیده مقاله :

چکیدهمقدمه: نقش شهرهای کوچک در حوزه‌های روستایی و توسعه این مناطق بر کسی پوشیده نیست. کارکرد شهرها در عرصه-هایی چون خدمات رسانی،تبادل عوامل تولید و ایفای نقش مکمل در توسعه مناطق روستایی بروز می یابد.در این راستا برنامه‌ریزان در کشورهای در حال توسعه به مسائلی چون تمرکززدایی فضایی، کاهش نابرابری‌های منطقه‌ای، دوگانگی شهری - روستایی توجه ویژه داشته و به دنبال اتخاذ راهبردهایی برای برون رفت از این مشکلات هستند. هدف پژوهش: تحلیل کارکردهای شهری در توسعه روستایی شهرستان رودبار است.روش شناسی تحقیق: داده‌های مورد استفاده در تحقیق شامل شاخص جمعیتی نظیر تعداد، خانوار و نرخ رشد در طول دوره ‌های سرشماری 1345 تا 1395 است . در این پژوهش با استفاده ازمدل‌های کمی آنتروپی و کشش‌پذیری به ارزیابی نقش7 شهر: رودبار، منجیل، لوشان، جیرنده، بره‌سر و توتکابن در توسعه روستاهای مجاور آن پرداخته شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه در این تحقیق شهرستان رودبار در استان گیلان است.نتایج: نتایج حاصل از تحلیل داده‌ها در این تحقیق نشان می دهد که شهر بره‌سر، توانسته است تاثیر مطلوبی در توزیع متعادل و متوازن جمعیت و استقرار سکونتگاه‌های روستایی حوزه نفوذ خود داشته باشد و حوزه نفوذ خود را به سوی تعادل در سلسله مراتب شهری و توزیع فضایی سوق دهد. شهر توتکابن و منجیل نیز تا حدودی توانسته است تعادل را در سلسله مراتب شهری بوجود آورد. ولی شهرهای رستم‌آباد، رودبار، لوشان و جیرنده عامل ایجاد تمرکز جمعیت شده‌اند. همچنین مشخص گردید که در شهرهای شهرستان، تمرکز جمعیت به واسطه وجود خدمات اقتصادی – اجتماعی بیشتر است. واژگان کلیدی: کارکرد شهر، توسعه روستا، شهرستان رودبار، مدل‌ آنتروپی، مدل‌کشش‌پذیری

چکیده انگلیسی:

AbstractThe role of small towns in development of rural areas is known to everyone. Urban functions manifest in areas such as services, exchange of factors of production and complementary role in rural development. In this regard, planners pay special attention to problems, such as spatial decentralization, reduced regional disparities, urban-rural dichotomy in developing countries, to adopt strategies to overcome these problems. The studied area is Rudbar County, Gilan province. The data used in the study included demographic indicators such as the number of households and the growth rate during 1966 to 2011. Using quantitative models, entropy and elasticity, this study evaluates the role of seven cities including Rudbar, Manjil, Lowshan, Jirandeh, Bareh Sar and Tutkabon in development of the surrounding villages. The results of data analysis show that Bareh Sar has a favorable effect on balanced distribution of population and rural settlements, leading to balanced urban hierarchy and spatial distribution. Tutkabon and Manjil are partly able to balance the urban hierarchy. However, Rostamabad, Rudbar, Lowshan and Jirandeh cause population density. It was found that population density is higher in cities due to the available economic and social services.. LQ of Roudbar County is >1 for agriculture and industry and export of manufactured products, while <1 for services, indicating a dependence on other towns. Based on the concentration index, levels of villages in Lowshan, Manjil, Rostamabad and Bareh Sar are regular, while the villages in Jirandeh and Tutkabon are irregular. In addition to administrative and political relationships which result in dependence of villages to cities, people of these towns are referred to other towns of the county for economic, social and cultural relations.Key words: urban function, rural development, Rudbar, entropy model, elasticity model