شناسایی خواص دارویی – صنعتی گونه‌های جنگلی استان کهگیلویه و بویراحمد

محورهای موضوعی : جنگلداری

وحید کریمیان ¹ , مژده صفایی ² , سیدحمید متین‏ خواه ³

1 - گروه کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه پیام‌نور، واحد یاسوج؛ ایران
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرکرد .باشگاه پژوهشگران جوان. شهرکرد .ایران.
3 - گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران.

تاریخ دریافت : 1390/03/19 تاریخ پذیرش : 1390/10/20 تاریخ انتشار : 1391/02/01

کلید واژه: زیست‏بوم جنگل, استان کهگیلویه و بویراحمد, درختان و درختچه‌ها, استفاده‌های دارویی و صنعتی,

چکیده مقاله :

جنگل های زاگرس با وسعت 6 میلیون هکتار از گسترده ترین زیست بوم های جنگلی در حال تخریب ایران است. این جنگل‌ها از لحاظ حفاظت آب و خاک و مسایل اقتصادی و اجتماعی اهمیت بالایی دارند. شرایط کوهستانی استان کهگیلویه و بویراحمد باعث تنوع بوم شناختی و زیستی گیاهان و جانوران مختلف شده است. اختلاف ارتقاع 100 تا 4000 متر از سطح دریا و اختلاف دمای 10- تا 45 درجه سانتی‌گراد مبین طیف وسیع بردباری گونه های گیاهی و جانوری برای ادامه حیات در این منطقه است. گونه های گیاهی موجود علاوه بر تامین بخشی از چوب مورد نیاز روستاییان و تعلیف دام ها از نظر تولید محصولات فرعی شامل صمغ، رزین، گل، میوه، مغزیجات، دانه، ریشه و برگ با مصارف اغلب دارویی و صنعتی نیز حائز اهمیت می‌باشند. پژوهش حاضر جهت شناسایی گونه‌های درختی و درختچه ای در استان از طریق بازدیدهای میدانی انجام گرفت، به این صورت که به کمک نقشه‌های توپوگرافی با مقیاس 1:50000 و 1:25000 به عنوان نقشه‌های پایه به مناطق مختلف استان مراجعه و با بررسی نقشه و بازدید صحرایی، اقدام به شناسایی گونه های درختی و درختچه ای شد. نمونه‎ها پس از هر نوبت شناسایی و جمع‎آوری با استفاده از وسایل لازم پرس و خشک شدند و برای نگهداری در هرباریوم آماده گردیدند. نتایج این بررسی وجود 41 گونه از 23 خانواده را با کاربردهای مفید اثبات کرد که 16 گونه از این تعداد دارای فرم رویش درختی و 25 گونه فرم رویش درختچه‌ای داشتند. تعداد 10 گونه شناسایی شده متعلق به خانواده Rosaceae بود، در حالی که خانواده Rhamnaceae با سه گونه و خانواده های Myrtaceae، Mimosaceae، Fabaceae، Salicaceae، Oleaceae و Ulmaceae با دو گونه درختی و درختچه‌ای دارای بیشترین تعداد و کاربرد در زمینه های دارویی و صنعتی بین مردم استان کهگیلویه و بویراحمد بودند.

منابع و مأخذ:

اکبرزاده، م. (1390). بررسی فلور، شکل زیستی به کوروتیپ‌های گیاهان مراتع ییلاقی، دومین همایش منطقه‏ای توسعه پایدار منابع طبیعی در حاشیه جنوب دریای خزر، نور. آذر:1-10.

امیدبیگی، ر. (1376) تولید و فرآوری گیاهان دارویی. انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد. 347 صفحه.

ثابتی، ح. (1377) درختان و درختچه‌های ایران. سازمان تحقیقات کشاورزی. تهران، 810 صفحه.

حمزه­پور، م.، ثاقب­طالبی، خ.، بردبار، ک.، جوکار، ل.، پاک­پرور، م. و عباسی، ع. (1389) عوامل محیطی موثر بر گسترش گلابی وحشی(Pyrus glabra Boiss.) در منطقه سپیدان استان فارس. فصلنامه علمی­پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران. 18(4): 448-516.

حیدری، م.، لارتی علیزاده، ب.، شانکی، پ. و قاسم پور، ص. (1388) درختان و درختچه­های استان آذربایجان غربی. همایش ملی تاثیر پسروی دریاچة ارومیه بر منابع خاک و آب. آذزبایجان غربی. آبان:1-12.

ذوالفقاری، ر. (۱۳۸۷) بررسی مقاومت به خشکی نهال بلوط ایرانی، (Quercus brantii Lindl.)  با استفاده از نشانگرهای مورفولوژی، فیزیولوژی، بیوشیمیایی و مولکولی. رساله دکتری جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس. 180 صفحه.

رشوند، س. (1390) معرفی درختان و درختچه‌های دارویی استان قزوین. مقالات کامل نخستین همایش باغ گیاهشناسی ملی ایران. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور.تهران. آبان ماه:1-15.

زاهدی‌پور. ح.، فتاحی، م.، میرداوودی، ح. و آزدو، ض. (1383). بررسی پراکنش، اکولوژی و فنولوژی پستة وحشی دراستان مرکزی مطالعة موردی: رویشگاه کوه نظر کرده - شهرستان ساوه. پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی. شماره 64. 97-103 صفحه.

صادقی، س.م. (1374) بررسی برخی از ویژگیهای اکولوژیک سه گونه از جنس Ziziphus. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران. 115 صفحه.

صالح نیا، ع. (1387) بررسی اهمیت دارویی و زیست‏محیطی گیاه مورد (Myrtus communis). "http://plant.mihanblog.com/post/348"

عسگری، ف. (1383) تعیین ارزش غذایی سرشاخه و میوه‌ی کهورایرانی و آکاسیا چتری. پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی، 68: 48-54.

فتاحی، م. (۱۳۷۳) بررسی جنگل‌های بلوط زاگرس و مهمترین عوامل تخریب آن. موسسه تحقیقات جنگل‏ها و مراتع. 63 صفحه.

فیروزان، ا.، فلاح چای، م.، یوسفی، م. و پناه‏پور، ح. (1388) بررسی برخی از خصوصیات رویشی گونه‌های شاخص درختان و درختچه‌های جنگلی استان کهگیلویه و بویر احمد. مجله علوم زیستی واحد لاهیجان، 3(1): 43-49.

قهرمان، ا. (1382-1357). فلور رنگی ایران، جلدهای 20-1، انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران.

کریمیان، و. (1391) بررسی خصوصیات فیتوشیمیایی و رویشگاهی گیاه گل­ماهور(Verbascum cheirantifolium Boiss) در دامنه‌های شمالی زاگرس مرکزی. پایان­نامه کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشگاه صنعتی اصفهان. 225 صفحه.

کریمیان، و.، وهابی، م.، تیموری، ج. و مرادی، ر. (1391) اهمیت گیاهان دارویی در احیاء مراتع تخریب شده. سومین همایش بین المللی تغییر اقلیم و گیاهشناسی درختی. ساری، اردیبهشت: 1-12صفحه.

مهندسین مشاور زومار (1378) سنتز طرح جامع توسعه و احیاء کشاورزی و منابع طبیعی استان کهکیلویه و بویراحمد، جلد چهارم، بخش مرتع. موسسه پژوهش‏های برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی. تهران، 85 صفحه.

Rasuli, J. (1998) Forest vegetation of Kohkiluye-va-Boyerahmad province, internal report. Natural resources Department of Kohkiluye-va-Boyerahmad, Yasuj, Iran. 38 p.

WHO (2012) WHO Drug Information. Volume 26, Number 4, 64.page.

Wondimu, T., Asfaw, Z. and Kelbessa, E. (2007) Ethno botanical Study of Medicinal Plants around, Ethiopia. Journal of Ethno pharmacology. 112(1): 152-161.