مختصری از امثال و تمثیلات مشترک در مثنوی و ولدنامه

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

امیدوار مالملی ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی، ایذه، ایران

تاریخ دریافت : 1396/03/19 تاریخ پذیرش : 1396/03/19 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: مثنوی, تمثیل, مولوی, سلطان ولد, ولدنامه, Allegory, Masnavi, Waladname, ethico-mystical,

چکیده مقاله :

عنوان این مقاله مختصری از امثال و تمثیلات مشترک در مثنوی و ولدنامه است. ولدنامه، اثری است که در قالب مثنوی سروده شده است. این منظومه به تقلید از مثنوی مولوی در تفسیر دقایق عرفانی و اخلاقی همراه با تمثیلات دلکش است، که سلطان ولد تصویری درست از زندگی جسمانی و روحانی مولانا و حالات و مقامات مریدان و مصاحبان او را منعکس می‌کند. از مقایسه مثنوی معنوی با ولدنامه، چنین استنباط می‌شود که شاید سلطان ولد (623-712) اوّلین شاعر صوفی باشد که بعد از مولوی توانست در شعر تمثیلی صوفیانه، روش پدر را سرمشق خود قرار دهد. پس حل بسیاری از مشکلات مثنوی ولدنامه، بویژه تمثیلات آن، به دلالت و هدایت مثنوی مولوی وابسته است و فهم اسرار کلمات و عبارات پسر، جز به وسیله‌ی اطلاعات راه‌گشای پدر، میسّر نیست، به طوری که سایه‌ی پدر را بر تمامی آثار او می‌توان احساس کرد. نگارنده‌ی مقاله کوشیده است این تأثیرپذیری و جلوه‌های مشترک را در تمثیلات این دو اثر معرفی کند. یافته‌های پژوهش نشان‌‌ می‌دهد که تمثیلات مثنوی تجلی گسترده‌ای در ولدنامه یافته است افزون بر اینکه طریقت هر دو صاحب اثر در حوزة ادبیات تمثیلی صریح و منطبق با حقیقت حیات و با استناد به قرآن، احادیث و اقوال پیشینیان است.

چکیده انگلیسی:

 A comparative study of common allegories in Molavi's Masnavi and Waladname. Waladname is a work in Masnavi form and an emulation of Molavi's Masnavi. This work which is in verse contains ethico-mystical intricacies and beautiful allegories and reflects a thorough image of physical and spiritual life of Molavi, his pupils and colleagues. Comparing these two works shows that Solatan Walad (623-712) is probably the first poet who could model his father's skill in composing mystical poems with allegories. The results show that a full understanding of Waladname especially its allegories depends heavily on understanding Masnavi and that decoding enigmatic phrases in the son's poems needs a full account of the father's work. This article is an attempt to introduce the influence and common aspects in creating allegories.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

1. ‌ابومحبوب، احمد، بهار،1372، «در تمثیل و ارسال مثل»، رشد آموزش ادب فارسی، شماره 32.


2. ثعابی، عبدالملک محمد بن اسماعیل، 1961، التمثیل و المحاضره، مصر: بی‌نا.


3. خاتمی، احمد، 1380، شرح مکشلات تاریخ جهانگشای جوینی، تهران: پایا، چ دوم.


4. ‌دهخدا، علی‌اکبر ، 1377، لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.


5. -----------، 1370، امثال‌ وحکم، تهران: سپهر، چ هفتم.


6. ذوالفقاری، حسن، بهار 1386، «بررسی ساختار ارسال مثل»، فصل­نامة پژوهش­های ادبی، شماره 15، صص 62-31.


7. رامپوری، محمد، 1890 م، غیاث اللّغات، لکهنو.


8. زمانی، کریم، 1374، شرح جامع مثنوی معنوی، تهران: اطلاعات.


9. سلطان ولد، 1376، ولدنامه، به تصحیح جلال‌الدین همایی، قم: هما.


10. صفا، ذبیح‌الله، 1366، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس، ج سوم، چ چهارم.


11. عطار، 1346، تذکره الاولیاء، به تصحیح محمّد قزوینی، تهران: زوّار.


12. ---، 1338، اسرارنامه، به تصحیح صادق گوهرین، تهران: زوّار.


13. فروزانفر، بدیع الزّمان، 1370، احادیث مثنوی، تهران: امیر کبیر، چ پنجم.


14. فؤاد عبدالباقی، محمد، 1378، المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، تهران: حرّ.


15. گوهرین، صادق، 1390، فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوی، تهران: زوّار.


16. مولوی، 1368، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد. الّین، نیکلسن. تهران: مولا.


17. همایی، جلال الدّین ، 1389، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: اهورا.

--------------، 1376، مولوی نامه، قم: نشر هما