طراحی مدل اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی
محورهای موضوعی : مدیریت دولتیمسعود سایانی 1 , زهرا شکوه 2 , امین نیک پور 3 , مهدی محمدباقری 4 , مسعود پورکیانی 5
1 - دانشجوی دکتری گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
2 - استادیار گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
3 - دانشیار گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
4 - استادیار گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
5 - استادیار، گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
کلید واژه: خطمشی, اجرای خطمشی, نظام ارزشی, وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات, تحلیل مضمون,
چکیده مقاله :
چکيده هدف از این تحقیق، طراحی مدل اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی است. این تحقیق، از نظر رویکرد، کیفی و از نظر هدف، توسعه¬ای- کاربردی است. ابزار گردآوري داده¬ها، مراجعه به اسناد و مصاحبه با خبرگان بوده است. جامعه آماری این تحقیق به منظور ساخت مدل، شامل 12 نفر از تحقیق اساتید دانشگاه در رشته مدیریت با تخصص¬های خط¬مش¬گذاری و رفتار سازمانی و مدیران ارشد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هستند که از تمامی آنان نظرخواهی شده است. در این تحقیق، به منظور تجزیه¬وتحیل داده¬ها از تکنیک تحلیل مضمون استفاده شده است. نتایج نشان داد که عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی شامل 38 مضمون پایه (عامل فرعی) و 7 مضمون سازمان¬دهنده (عامل اصلی) دینداری، آموزش و توسعه در چارچوب نظام ارزشی، مسئولیت¬پذیری، تعامل و ارتباطات، جو و فرهنگ سازمانی، عدالت¬محوری و شایسته¬سالاری هستند. واژگان کليدي: اجرای خط¬مشی، نظام ارزشی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
Abstract The current research was conducted with the purpose of designing a model for the implementation of the policy of the Ministry of Communications and Information Technology based on the value system. This research is qualitative in terms of approach, and developmental-applied in terms of purpose. The statistical population of this research included 12 University professors in the field of management with specializations in policy making and organizational behavior and senior managers of the Ministry of Communications and Information Technology who were counted all people. In this research, in order to analyze the data, were used thematic analysis. The results showed that the factors affecting the implementation of the policies of the Ministry of Communication and Information Technology based on the value system include 38 basic themes (sub-factors) and seven organizing themes (main factors) of religiosity, education and development in The framework of the value system, responsibility, interaction and communication, organizational atmosphere and culture, justice-oriented and meritocracy.
منابع
1- احدزاده، احد.، صیادشیرکش، سعید.، جمشیدی¬اوانکی، مینا. (1400). شناسایی عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای عمومی در وزارت نیرو. مجله سیاست‌گذاری عمومی، 7(1)، 79-96.
2- اشتریان، کیومرث.، جعفری¬هفتخوانی، نادر. (1386). تصمیم‌گیری در سیاست خارجی و نقش دیپلماسی عمومی در فرآیند تصمیم¬سازی. مجله اندیشه مدیریت راهبردی، 1(1)، 111-140.
3- امیری، فیروز. (1385). ماهیت ارزشهای انسانی و نظام‌های ارزشی. مجله رشد آموزش علوم اجتماعی، 30، 20-27.
4- ترکیان، مهدی.، دانش¬فرد، کرم¬الله.، ولی¬خانی، ماشاالله.، پیله‌وری، نازنین. (1401). ارائه مدل عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای مدیریت بحران ایران با رویکرد ساختاری- تفسیری. مجله مسکن و محیط روستا، 41(178)، 35-48.
5- حسینی، سیداحمد.، برومندی، علیرضا. (1400). بررسی تأثیر مؤلفههای خدامحوری در تدوین و اجرا خط¬مشی¬گذاری. دومین همایش ملی تحقیقات میان رشته¬ای در علوم مهندسی و مدیریت، تهران، ایران.
6- خلیفه، عبداللطیف‌محمد. (1378). بررسی روان‌شناختی تحول ارزشها. ترجمه: سیدحسن سیدی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
7- داورزنی، محمد.، جلالی، عبدالعلی. (1402). بررسی عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای ابلاغی بخش هوانوردی و حمل‌ونقل هوایی مبتنی بر قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه کشور. مجله مهندسی هوانوردی، 25(1)، 91-112.
8- زارعی¬متین، حسن. (1401). رفتار سازمانی پیشرفته. تهران: انتشارات آگاه، چاپ سیزدهم.
9- زمانی¬فروشانی، رسول.، حسین¬پور، داوود.، قربانی¬زاده، وجه¬الله. (1400). عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای محیط‌زیست (موردمطالعه: تالاب‌ها). مجله خطمشی¬گذاری عمومی در مدیریت، 12(4)، 59-77.
10- ضابط¬پورکردی، حسین.، امین¬بیدختی، علی‌اکبر.، محمدرضایی، علی.، صالحی¬عمران، ابراهیم. (1397). مطالعه عوامل مؤثر و زمینه‌ساز اجرای خطمشیهای آموزش عالی در ایران. مجله آموزش عالی ایران، ۱۰(۲)، ۴۶-۲۱.
11- ضرغام¬بروجنی، حمید.، بذرافشان، مرتضی. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر اجرای خط¬مشی¬های گردشگری جمهوری اسلامی ایران (از دیدگاه پژوهشگران دانشگاهی). مجله برنامه¬ريزي و توسعه گردشگري، 3(9)، 31-51.
12- قلی¬پور، رحمت¬اله.، دانایی‌فرد، حسن.، زارعی¬متین، حسن.، جندقی، غلامرضا.، فلاح، محمدرضا. (1390). ارائه مدلی برای اجرای خطمشیهای صنعتی در استان قم. مجله مدیریت فرهنگی سازمانی، 9(2)، 103-130.
13- محمدی، نازیلا.، معمارزادهطهران، غلامرضا.، طوطیان‌اصفهانی، صدیقه. (1401). طراحی مدل اجرای خطمشیهای کشور در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات؛ مورد مطالعه: قانون برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران (مواد 67 و 68). مجله حکمرانی و توسعه، 2(2)، 97-118.
14- معمارزاده¬طهران، غلامرضا.، طاهرپورکلانتری، حبیب¬اله. (1384). شرایط و عوامل مؤثر بر اجرای خط¬مشی¬های مالیاتی در ایران. مجله اقتصاد و مدیریت، 17(67)، 71-80.
15- Bolaji, S. D., Evans, G. C., & Cary, J. (2016). University basic education policy implementation in Nigeria. KEDI Journal of Educational Policy, 13)2), 137-158.
16- Brooks, C. (2015). Introductory Econometrics for Finance. Cambridge: Cambridge University Press.
17- Chompucot, M. C. (2011). Major factors affective educational policy implementation effectiveness for the three southernmost provinces of Thailand as perceived by school directors. Ph.D Thesis, National Institute of Development Administration, Bangkok, Thailand.
18- Cox, P., & Parlinson, A. (2002). Values and their impact on the changing employment relationship. In G. Hollinshead, S. Tailby, & P. Nicholls (Eds.), Employee Relations. Financial Times Press.
19- Craik, F .(2002). Levels of processing: Past, present... and future?. Memory, 10(5/6), 305-318.
20- Dose, J., & Klimoski, R. J. (1999). The diversity of diversity: Work values effects on formative team process. Human Resource Management Review, 9(1), 83-108.
21- Feiock, R., Kassekert, A., Terman, J., & Yang, K. (2012). Walking in the shadow of Pressman and Wildavsky: Expanding fiscal federalism and goal congruence theories to single shot games. Review of Policy Research, 33(2), 124-139.
22- Howlett, M. (2017). The lessons of failure: Learning and blame avoidance in public policy-making. International Political Science Review, 33(5), 539-555.
23- International Telecommunications Union. (2019). International telecommunications union (ITU) statistics. Available at: http://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Pages/stat/default.aspx.
24- Jann, W., & Wegrich, K. (2006). Theories of the policy cycle. In F. Fischer & G. Miller (Eds.), Handbook of Public Policy Analysis: Theory, Politics, and Methods. CRC Press.
25- Kanjo, C. (2008). Going beyond diagnostics and planning in ICT initiatives: Limitations in the context of Malawi. Proceedings on the 5th Plato Community Informatics and Development Informatics Conference on ICTs for Social Inclusion: What is the reality?, Plato, Italy.
26- Marsh, D., & McConnel, A. (2010). Towards a framework for establishing policy success. Public Administration, 88(2), 564-583.
27- Merritt, T. (2021). Development and political challenge: A structural view for global problem solving. Ph.D Thesis, Portland State University, Portland, United States.
28- Miller, W. W. (1988). Durkheim and individualism. The Sociological Review, 36(4), 647-673.
فصلنامه تحقیقات و نظریههای نوین مدیریت دولتی
دوره 2، شماره 4، زمستان 1402، صفحات 30 - 16
طراحی مدل اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی
مسعود سایانی1، زهرا شکوه1، امین نیک پور3، مهدی محمد باقری4، مسعود پور کیانی5
1 دانشجوی دکتری گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
2 استادیار گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
3 دانشیار گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
4 استادیار گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
5 استادیار گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
چکيده
هدف از این تحقیق، طراحی مدل اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی است. این تحقیق، از نظر رویکرد، کیفی و از نظر هدف، توسعهای- کاربردی است. ابزار گردآوري دادهها، مراجعه به اسناد و مصاحبه با خبرگان بوده است. جامعه آماری این تحقیق به منظور ساخت مدل، شامل 12 نفر از تحقیق اساتید دانشگاه در رشته مدیریت با تخصصهای خطمشگذاری و رفتار سازمانی و مدیران ارشد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هستند که از تمامی آنان نظرخواهی شده است. در این تحقیق، به منظور تجزیهوتحیل دادهها از تکنیک تحلیل مضمون استفاده شده است. نتایج نشان داد که عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی شامل 38 مضمون پایه (عامل فرعی) و 7 مضمون سازماندهنده (عامل اصلی) دینداری، آموزش و توسعه در چارچوب نظام ارزشی، مسئولیتپذیری، تعامل و ارتباطات، جو و فرهنگ سازمانی، عدالتمحوری و شایستهسالاری هستند.
واژگان کليدي: اجرای خطمشی، نظام ارزشی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
1.مقدمه
در عصر حاضر، نـبود دسترسي به فناوری اطلاعات و ارتباطات و خدمات آنها، زیان‌های اجتماعي و اقتصادي در پي خواهد داشت. بيشتر اوقات کشورهاي در حال توسعهای که نمی‌توانند در بازار جهاني جديد رقابت کنند، از ايجاد تحول و به نوعي انقلاب در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات اسـتفاده می‌کنند. امروزه، هم‌زمان با عصر اطلاعات، دانش و به دنبال آن فناوري اطلاعات به عنوان مهمترین عـامل تـوسعه شناخته شده و سطح توسعه کشورها و جوامع با توجه به سطح دسترسي
بـه اين فناوري و ميزان استفاده و بهره‌مندی از آن سنجيده میشود. در واقع، کشورهايي در عصر حاضر توانسته‌اند رتبه‌های بـالاي تـوسعه اقتصادي و اجتماعي را در سطح جهاني کسب کنند که اين دو عامل مهم توسعه را بـه خـدمت گرفته و ضمن توليد سخت‌افزارها و نرم‌افزارها، نـهاد‌افـزارهاي مورد نياز آن را نيز ايجاد کرده باشند. اما امروزه بسياري از کشورهاي جهان سوم و از جـمله بـيشتر کشورهاي اسلامي از اين نظر در سطح ضـعيفي قـرار دارند و بـا مـشکل مـواجه هستند (محمدی و همکاران، 1401: 97). یکی از مهمترین دلایل این عقبماندگی، عدم اجرای درست و صحیح خطمشهای مربوطه در این زمینه است. در واقع، ناکامی در تبدیل اهداف خطمشی فناوری اطلاعات و ارتباطات به اقدامات عملی، یک نگرانی عمده است (هاولت2، 2012؛ مارش و مککانل3، 2010). همچنین، در کشورهای در حال توسعه در برخی موارد، نهادهای اجرا کننده خطمشیهای فناوری اطلاعات و ارتباطات به دلیل مختلف قادر به اجرای موفق خطمشیها نیستند (کانجو4، 2008). همین مسئله موجب شده است که مرحله اجرای خطمشیهای فناوری اطلاعات و ارتباطات، به عنوان یک مرحله بحرانی تلقی میشود (جان و گریچ5، 2006). بنابراین، نیاز به درک صحیح و درست راجع به عوامل مؤثر بر اجرای موفق خطمشیهای فناوری اطلاعات و ارتباطات وجود دارد تا کشورهای در حال توسعه بتوانند به اهداف خطمشی در این زمینه دست یابند.
از سوی دیگر، آخـرين بررسي «شاخص توسعه فـناوري اطلاعات کشورها6»، نشان میدهد کـه تـا پايان سـال ٢٠17 میلادی، ايران در مـيان ١٦٧ کشور دنيا جـايگاه ٨١ را در زمینه رشد و توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات بـه خود اختصاص داده و امتياز ٥.٥٨ را از ١٠ دريافت کرده است (اتحاديه بین‌المللی مخابرات، ٢٠١7). همچنین، بررسي شاخص توسعه فناوري اطـلاعات در داخـل کشور نيز، نشان از وجود شکاف ديجيتالي در استان‌های مـختلف دارد. بـررسي شـاخص توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در استان‌های ايران که مربوط به پايان سال 1399 میباشد و توسط سازمان فناوري اطلاعات ايران منتشر شده است، نشان میدهد استان تهران داراي وضعيت مطلوبي در زمینه رشد و توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات است و استان‌های سمنان، يزد، البرز و اصفهان پس از تهران در بالاي جدول توسعه يافتگي قرار دارند و استان سيستان و بلوچستان از وضعيت خوبي برخوردار نيست و در قعر اين رتبه‌بندی ديده میشود (محمدی و همکاران، 1401: 98).
با توجه به مطالب ذکر شده و با هـدف کـاهش شکاف ديجيتالي در مناطق مختلف کشور و کمک به ارتقاي جايگاه جهاني ايران در حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات -از آنجا که در دسته‌بندی کشورها، ايران در دسته مبتدی‌ها قرار دارد و فاصله زيادي با کـشورهاي پيشـتاز در اين زمينه دارد- اجرای موفق خطمشیهای ملی فناوري اطلاعات و ارتباطات ضرورتي انکارناپذير است و از آنجا که قانون برنامه ششم توسعه به عنوان يکي از اسناد بالادستي کشور، خطمشیهای کـلي حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات را مـشخص کـرده است، متولی اجرای این خطمشها یعنی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، نيازمند الگويي جامع، کامل و منحصر به فرد است که بر اساس آن در جهت اجراي هرچه بهتر اين خطمشیها گام بردارد.
از طرفی دیگر، از آنجا که نظام جمهوری اسلامی ایران بر اساس ارزشهای اسلامی و اخلاقی بنا شده است، بنابراین ارائه الگوهای مبتنی بر نظام ارزشی از آرمانهای این نظام محسوب میشود. در واقع، جست‌و‌جوي راهكارهاي ارزشي در نظام جمهوری اسلامی ایران از این جهت حائز اهميت است كه جامعه ایران، جامعه‌اي اسلامي است و در چنين جامعه‌اي، الگوها و
راه‌حل‌هايي مي‌توانند پاسخ‌گو باشند كه با فرهنگ حاكم بر آن تناسب و سازگاري داشته باشند. به عبارت بهتر، از ارزش‌هاي اخلاقی و ديني نشأت گرفته باشند.
خلاء دیگر جهت انجام این تحقیق، آن است که علیرغم مطالعات و تحقیقات انجام گرفته در زمینه خطمشیگذاری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، این تحقیق سعی دارد این مطالعات را تکمیل نموده و با تأکید بر ارزشها، عوامل مؤثر بر اجرای موفق خطمشی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را استخراج کرده و یک مدل جامع و کامل که قابل استفاده برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باشد را ارائه دهد. در همین راستا، سؤال اصلی تحقیق به صورت ذیل مطرح میشود:
مدل اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی کدام است؟
2.مبانی نظری و پیشینه تحقیق
خطمشی، بیانیه قصد و خواسته‌ای است که سازمان در نظر دارد به آن دست یابد (کرایک7، 2003: 107). خطمشی، مجموعه‌ای از اقدامات نسبتاً ثابت و پایدار و هدفمند دولت به قصد حل معضلات یا دغدغه‌های عمومی جامعه است (اشتریان و جعفریهفتخوانی، 1386: 9). اجرای خطمشی، یکی از مهمترین و پُرچالشترین مراحل فرایند خط‌مشی‌گذاري میباشد؛ زیـرا این مرحله، نقطه آغازین تـحقق اهداف است و پس از آن در مرحله ارزیابی، میزان دستیابی به اهداف مورد ارزیابی قرار میگیرد و در نتیجه این ارزیابی‌ها اسـت کـه نـشان میدهد تـا چـه قدر اجراي خط‌مشی‌هاي تدوین شده موفقتآمیز و یا با شکست همراه بوده است (قلیپور و همکاران، 1390: 105). ساباتیر و مـازمانیان8، اجـرای خطمشی را انجام تصمیمات خطمشی که عـموماً بـه صورت بیانیه رسمی میباشد، تعریف نموده‌اند (ساباتیر و مازمانیان، 1979). بروکز9، معتقد است که اجراي خطمشی شـامل فعالیت‌هایی همچون به‌کارگیری قوانین، تفسیر آنها و اجراي قوانین و تصورات و ارائه خدمات به مردم میباشد. از نظر وی، اجراي خطمشی مـوضوع بسیار پیچیده‌ای میباشد که نیازمند تکنیک‌ها و آیین‌نامه‌های مناسب است (بروکز، 2015). مریت10، اجرای خطمشی را فرایند اجرای تصمیم‌گیریهای و سیاست‌گذاریهای عمومی میداند که در راستای منافع عمومی است (مریت، 2021: 139). اجرای خطمشی، مرحلهای در فرآیند خطمشی است که در طی آن خطمشی عملیاتی میشود. اجرای خطمشی، فرآیندی است که در آن، خطمشیها به اجرا گذاشته میشوند (معمارزادهطهران و طاهرپورکلانتری، 1384: 73).
نظام ارزشی
ارزش، از نظر لغوی به معنای ارزیدن و به معنای قدر، مرتبه، استحقاق، لیاقت است. ارزش، می‌تواند به عنوان يک مفهوم صريح يا ضمني از چیزي در نظر گرفته شود که يک شخص يا گروه به عنوان يک (امر) مطلوب به آن توجه میکند و چیزي که برحسب آن، او يا آنها از بین شیوه‌های جايگزين در دسترس، ابزارها و غایت‌های کنش را برمی‌گزینند (میلر11، 1988: 36). ارزشها، از باورهای اساسی نشأت می‌گیرند و بر نگرش و رفتار فردی تأثیرگذار هستند (زارعیمتین، 1401: 302). ارزشها، شامل ارزشهای اعتقادی، ارزشهای اخلاقی و ارزشهای شایستگی هستند (امیری، 1385: 22-23). ارزشها، طیفی از ارزشهای کاری توافق جمعی تا ارزشهای کاری شخصی هستند (داس و کلیموسکی12، 1999: 86-87). ارزشها، مجموعه بایدها و نبایدهایی هستند که اعمال افراد را هدایت می‌کنند و همچنین مرجع قضاوت‌هایی هستند که افراد درباره خود و
دیگران می‌کنند. ارزشها، مبنای نگرش‌ها، انگیزش و رفتار و همچنین مبنای فرضیات اساسی یک جامعه هستند (کاکس و همکاران13، 2002: 54). نظام ارزشی، مجموعه ارزشهای مرتبط به هم می‌باشند که رفتار و کارهای فرد را نظم می‌بخشد و غالباً بدون آگاهی فرد شکل میگیرد (خلیفه، 1378: 75).
3.پیشینه تحقیق
داورزنی و غلامی (1402) تحقیقی با عنوان «بررسی عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای ابلاغی بخش هوانوردی و حمل‌ونقل هوایی مبتنی بر قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه کشور» را انجام دادند. یافتههای تحقیق نشان داد که عوامل اثرگذار بر اجرای خطمشیهای به ترتیب اولویت شامل سازمان مجری خطمشیها، مجریان خطمشیها، انواع کنش‌ها در اجرای خطمشیها، ماهیت خطمشیها، محیط اجرایی خطمشیها و تدوین خطمشیها است. ترکیان و همکاران (1401) تحقیقی با عنوان «ارائه مدل عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای مدیریت بحران ایران با رویکرد ساختاری- تفسیری» را انجام دادند. یافتهها نشان داد که ۴۹ عامل در قالب ۱۲ مؤلفه بر اجرای موفق خطمشیهای مدیریت بحران اثرگذار است و مؤلفه‌ها در پنج سطح قرار گرفتند. عوامل توانمندی منابع انسانی و مهارت مجریان، منابع مالی و تجهیزاتی و عوامل مدیریتی و سازمانی در سطح زیربنایی مدل و مدیریت یکپارچه و وحدت رویه در فرایند اجرای خطمشیها در رأس مدل قرار گرفتند. حسینی و برومندی (1400) تحقیقی با عنوان «بررسی تأثیر مؤلفههای خدامحوری در تدوین و اجرا خطمشیگذاری» را انجام دادند. نتایج تحقیق نشان داد که خدامحوری از مهمترین اصولی است که باید در تدوین و اجرای خطمشتیها به آن توجه کرد. در واقع، افرادی که در تدوین و اجرای خطمشتیگذاری نقش دارند، اگر به توحیدباوری و تقواپیشگی رسیده باشند، در هنگام تدوین خطمشیها، قوانینی را که از سوی خداوند وضع شده را مد نظر قرار میدهند و در هنگام اجرای آن، خود را در محضر خداوند متعال میبینند که باعث میشوند جامعه به سوی کمال نهایی حرکت کند. زمانیفروشانی و همکاران (1400) تحقیقی با عنوان «عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای محیط‌زیست (مورد مطالعه: تالاب‌ها)» را انجام دادند. نتایج تحقیق نشان داد که تحلیل دادهها در فرآیند کدگذاری باز منجر به ظهور 383 کد در قالب 6 بخش اصلی گردید که شامل عوامل حقوقی، هدف‌گذاری و تعیین خطمشی، گروههای هدف و ذینفعان، ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری مجریان، منابع و مهارتهای مجریان و عوامل محیطی میباشد. احدزاده و همکاران (1400) تحقیقی با عنوان «شناسایی عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای عمومی در وزارت نیرو» را انجام دادند. یافتههای این تحقیق، شناسایی 105 عامل مؤثر در قالب 6 مضمون فراگیر شامل خطمشی، جامعه هدف، ویژگی‌های مجریان، بروکراسی و نظام اداری و عوامل محیطی و نظارت و ارزیابی و همچنین در چارچوب نظریه اقتضایی، کشف 17 عامل مؤثر جدید بود که با کاربست آن ضریب موفقیت اجرا در وزارت نیرو افزایش مییابد. ضابطپورکردی و همکاران (1397) تحقیقی با عنوان «مطالعه عوامل مؤثر و زمینه‌ساز اجرای خطمشیهای آموزش عالی در ایران» را انجام دادند. یافتههای تحقیق نشان داد که عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای آموزش عالی شامل
عوامل مربوط به تدوین خطمشی، عوامل اداری، ساختاری و بوروکراتیک، عوامل حمایتی، عوامل مربوط به نهادهای اجرایی، تجارب و مهارتهای مجری، عوامل پشتیبانی، انتخاب ابزار مناسب اجرای خطمشی، عوامل محیطی و جغرافیایی است. بولاجی و همکاران14 (2016) تحقیقی با عنوان «اجرای سیاستهای آموزش در نیجریه » را انجام دادند. نتایج تحقیق نشان داد که فقدان درک مشترک، ناتوانی در تشخیص موانع روشن و واضح، مکانیزمهای ضعیف نظارت و پایش، رفتارهای مبهم مجریان، مشکل ارتباطات درونسازمانی، ساختار بروکراتیک، فقدان الزام مسئولیتپذیری مجریان از عوامل عمده اثرگذار بر اجرای خطمشی است. ضرغامبروجنی و بذرافشان (1393) تحقیقی با عنوان «بررسی عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای گردشگری جمهوری اسلامی ایران» را انجام دادند. نتایج نشان داد که توجه به ويژگيهاي رفتاري و شخصيتي مجريان، نظام اداري و بوروكراسي، هدفگذاري و تدوين صحيح خطمشي، تخصص و مهارت مجريان، گروههاي هدف و استفاده كنندگان، حمايت از
سوي مراجع قانوني- حقوقي و انتخاب ابزار مناسب و منابع لازم براي اجراي خطمشي از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای گردشگری ایران هستند. فیوک و همکاران15 (2012) تحقیقی با عنوان «قدم زدن در سایه پرسمن و ویلداوسکی» را انجام داند. نتایج تحقیق نشان داد که عوامل مؤثر بر اجرای خطمشها متعدد و متنوع هستند؛ به طوری که تجربه کارکنان از مهمترین عوامل مؤثر بر اجرای موفق خطمشها است. چامپوکوت16 (2011) تحقیقی با عنوان «عوامل اصلی مؤثر بر اثربخشی اجرای سیاستها» را انجام داد. نتایج تحقیق نشان داد اجرای موفق خطمشها، مستلزم آن است که رهبران، سازمانها را به گونهای رهبری نمایند که بستر مناسب کار تیمی برای اعضای سازمان فراهم شود. معمارزادهطهران و طاهرپورکلانتری (1384) تحقیقی با عنوان «شرایط و عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای مالیاتی در ایران» را انجام دادند. نتایج نشان داد که شفافیت سیاستها و قوانین مالیاتی، رهبری سـازمانی و توجـه بـه فرهنـگ جامعـه و مـشارکت در امـر قانونگـذاری، شرایط اجتماعی و سیاسی و حمایت مردمی، اهمیت سازمان مجری برای سایر سـازمانها و نهادهـا، تعهـد سـازمان مجـری و مسئولینشان به اجرا، گرایش مجریان به اجرا و منطقی بودن آن از نظر آنها، جو همدلی و همکـاری در سـازمان، انگیـزش و تمایلات کارکنان سازمان مجری، گوناگونی و تنوع مؤدیان و سازمانهای وابسته، محدودیت زمانی و ضمانت اجرا، شـرایط اقتصادی و دانش و آگاهی های کارکنان سازمانهای مجری سیاستها و قوانین مالیـاتی از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای مالیاتی است.
4.روش تحقیق
تحقیق حاضر از نظر هدف، توسعهای- کاربردی و از نظر رویکرد، کیفی است که از میان راهبردهای تحقیقات کیفی، از تکنیک تحلیل مضمون17 استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق، شامل اساتید دانشگاه در رشته مدیریت با تخصصهای خطمشگذاری و رفتار سازمانی که برخی از آنها آشنا به مباحث مسائل مذهبی و ارزشی بودند و همچنین مدیران ارشد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هستند. نمونهگیری در این تحقیق، از نوع نمونه‌برداری هدفمند است؛ به طوری که نمونهگیری تا زمانی ادامه پیدا کرد که فرایند اکتشاف و تجزیه‌وتحلیل به نقطه اشباع نظری18 رسید. ابزار گردآوری دادهها، مصاحبه نیمهساختاریافته است که با توجه به هدف تحقیق، ابتدا متن هر مصاحبه بررسی، سپس با توجه به جملات و نکات کلیدی در مصاحبه برچسب‌های مفهومی برای آنها انتخاب میشود. محقق پس از کدگذاری اولیه، کدها را با هم ترکیب
میکند و آن‌هایی را که مشابه هستند در طبقات انتزاعی به نام مفاهیم قرار میدهد، در نهایت نیز با قرار دادن مفاهیم مشابه در یک سطح مقوله شناسایی میکند. نحوه اجرای مصاحبه بدین صورت بود که محقق بر اساس روش «استراوس و کوربین19» تمامی مصاحبهها را هدایت نمود. اتخاذ این رویه باعث شد تا محقق بتواند اطلاعات حاصل از مصاحبههای پیشین را در مصاحبههای بَعدی به کار بندد. هدف از انجام مصاحبهها فهم و تبیین مدل اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی بود. اکثر مصاحبهها در دفتر کار افراد ترتیب داده شد. بیشتر زمان مصاحبهها به شناسایی عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی آن اختصاص یافت. محقق در هر واحد سازمانی به انجام مصاحبه، مشاهده رفتارها و وقایع و در مواردی مطالعه برخی از مستندات پرداخت. در این مطالعه، جمع‌آوری دادهها تا مرحله اشباع نظری مقوله‌ها به بیان واضح‌تر تا جایی که امکان دستیابی به دادههای جدید دیگر فراهم نبود، ادامه یافت. مصاحبهها به صورت فردی، رودررو، عمیق و با طرح سؤالهای باز و بسته انجام شده و زمان هر مصاحبه بین 45 دقیقه (حداقل) تا 2 ساعت (حداکثر) متغیر بوده است. تمامی مصاحبهها ضبط و جهت کدگذاری، اصلاح و اخذ بازخورد،
مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند. مصاحبه نیمه ساختاریافته ضمن ایجاد انعطاف لازم با ارائه سؤالهای باز به منظور کشف و استخراج حقایقی از زمینه مطالعه، نوعی نظم و توالی در جمع‌آوری اطلاعات ایجاد میکند.
روایی مصاحبه
در این تحقیق، روایی مصاحبه از طریق ارائه نتایج به دست آمده به آزمون شوندگان (خبرگان تحقیق) بررسی گردید؛ به طوری که اگر آنها نیز یافتهها را مورد تائید قرار دهند، میتوان نسبت به روایی تحقیق بیشتر مطمئن گردید. از این‌رو، به منظور افزایش روایی داخلی، پس از انجام مطالعات کتابخانه‌ای و مصاحبه، مدل به دست آمده از آن مرحله به افراد ارائه شد تا توسط ایشان تائید شود. در زمینه روایی بیرونی یا انتقال‌پذیری نیز، سعی شد با توجه به تخصص و جایگاه سازمانی هر یک از مصاحبه شوندگان و لحاظ کردن این موضوع در انتخاب آنها، احتمال انتقال مفاهیم به سایر محیط‌ها افزایش داده شود.
پایایی مصاحبه
برای سنجش پایایی مصاحبه، از روش پایایی بازآزمون20 استفاده شد. بدین ترتیب که از میان مصاحبههای انجام گرفته، چند مصاحبه به عنوان نمونه انتخاب شد و هرکدام از آنها در یک فاصله زمانی کوتاه و مشخص دوباره کدگذاری شدند. سپس کدهای مشخص شده در دو فاصله زمانی برای هرکدام از مصاحبهها با هم مقایسه شدند و از طریق میزان توافقات و عدم توافقات موجود در دو مرحله کدگذاری، شاخص ثبات برای آن محاسبه گردید. به عبارتی، در هر کدام از مصاحبهها، کدهایی که در دو فاصله زمانی با هم مشابه بودند با عنوان توافق و کدهای غیرمشابه با عنوان عدم توافق مشخص شدند. به طور خلاصه از طریق رابطه ذیل میزان پایایی مصاحبه تعیین گردید.
(تعداد کل کدها)/(2× تعداد توافقات) = پایایی
جدول 1- سنجش پایایی مصاحبه
ردیف | شماره مصاحبه | تعداد کل کدها | تعداد توافق‌ها | تعداد عدم توافق‌ها | پایایی بازآزمون |
1 | سوم | 65 | 27 | 11 | 0.935 |
2 | ششم | 77 | 32 | 9 | |
3 | نهم | 76 | 43 | 13 | |
| 218 | 102 | 33 | ||
با توجه به جدول 1، مقدار پایایی 935/0 محاسبه شد. از آنجا که پایایی بین دو کدگذاری برای متن مصاحبهها بالاتر از 7/0 است، بنابراین میزان پایایی مصاحبه مناسب است.
5.یافتههای تحقیق
توصیف خبرگان
مشخصات جمعیت‌شناختی خبرگان تحقیق که تعداد آنان 12 نفر میباشد، به صورت خلاصه در جدول 2 آورده شده است:
جدول 2- مشخصات جمعیت‌شناختی خبرگان
مورد | جنسیت | سن | مدرک تحصیلی | سابقه شغلی | حوزه تخصصی | محل فعالیت |
خبره 1 | مرد | 56 | دکتری | 15 سال | علوم ارتباطات | وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات |
خبره 2 | مرد | 50 | کارشناسی ارشد | 22 سال | مدیریت | وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات |
خبره 3 | مرد | 51 | کارشناسی ارشد | 18 سال | فناوری اطلاعات | وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات |
خبره 4 | مرد | 47 | کارشناسی ارشد | 17 سال | حسابداری | وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات |
خبره 5 | مرد | 46 | دکتری | 15 سال | مدیریت | استاد دانشگاه |
خبره 6 | مرد | 49 | دکتری | 13 سال | مدیریت | استاد دانشگاه |
خبره 7 | مرد | 47 | کارشناسی ارشد | 19 سال | مدیریت | وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات |
خبره 8 | مرد | 46 | کارشناسی ارشد | 20 سال | علوم سیاسی | وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات |
خبره 9 | مرد | 49 | دکتری | 13 سال | فناوری اطلاعات | وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات |
خبره 10 | زن | 46 | دکتری | 16 سال | مدیریت | استاد دانشگاه |
خبره 11 | مرد | 55 | دکتری | 23 سال | مدیریت | استاد دانشگاه |
خبره 12 | زن | 50 | دکتری | 19 سال | مدیریت | استاد دانشگاه |
تحلیل مضمون
در این تحقیق، برای مصاحبهها جدولی ترسیم و کدهای مرتبط با متن مصاحبه درون آن نوشته شده است. مضامین مربوط به هر مصاحبه نیز با حروف انگلیسی و شماره محتوا تعیین شده است. فرآیند تحلیل مضمون در این تحقیق به شرح ذیل انجام گرفت:
1- اقدامات و نتایج مرحله اول تحلیل دادهها
در مرحله اول، متن مصاحبهها اسناد به دقت مورد بررسی قرار گرفت و برای هر یک از مصاحبهها و اسناد جدولی ترسیم شد که در آن تکههایی از متن مصاحبه که مرتبط با مدل اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی بود در سمت چپ جدول و کد تخصیص داده شده به آن در سمت راست جدول نوشته شده است. مرحله اول، در روش تحلیل مضمون، گردآوری دادهها و پیادهسازی آنها میباشد. تحلیل دادهها و تعیین گروههای گوناگون اولین کاری بود که به منظور انجام روش تحلیل مضمون انجام شد. بَعد از اینکه دادهها و اطلاعات به دست آمدند، محقق کدگذاری را انجام داد. در این مرحله، با مطالعه متن مورد نظر و تأمل و تفکر بر روی آن، برچسبها و مضامین اولیه از متنها استخراج شد. عمل کدگذاری در این مرحله با محوریت محقق انجام میپذیرد که مهمترین و وقت‌گیرترین بخش تحلیل مضمون محسوب میشود. در این بخش از فرآیند، محقق شخصاً تعیین عبارات و کلیدواژه‌ها و الصاق کدها و توصیفگرها را بر عهده میگیرد در ادامه کلیه کدهای استخراج شده مورد بحث و بررسی قرار گرفت. این بحث و بررسی منتج به «کشف مضامین جدید و غنیتر و از دادههای مورد مطالعه و تحلیل» و «تصحیح کدهای کشف شده» شده است. با مطالعه دادهها و اطلاعات به دست آمده، در
مرحله اول 177 مفهوم اولیه یا محتوای پایه شناسایی شدند. این مضامین و مفاهیم از مصاحبهها به دست آمدند که جدول 3 خلاصه کدهای استخراج شده از هر مصاحبه را نشان میدهد:
جدول 3- خلاصه کدهای استخراج شده از هر مصاحبه
ردیف | کد | تعداد کد استخراج شده |
1 | A | 20 |
2 | B | 14 |
3 | C | 6 |
4 | D | 11 |
5 | E | 16 |
6 | F | 13 |
7 | G | 19 |
8 | H | 20 |
9 | I | 13 |
10 | J | 11 |
11 | K | 15 |
12 | L | 19 |
جمع مؤلفههای استخراج شده | 177 | |
در این مرحله، نکات کلیدی استخراج شده در مرحله قبل را ذیل عناوین مشترک، مفهومسازی میکنیم. نکته حائز اهمیت، آنکه از میان نکات کلیدی استخراج شده از مصاحبهها، بسیاری از نکات، هم‌زمان ذیل چند مفهوم گوناگون طبقهبندی شدهاند. در جدول 4 مضامین پایهای مبتنی بر متن مصاحبهها، نکات کلیدی و کدهای باز مصاحبهها ارائه شده است:
جدول 4- مضامین پایه مصاحبهها
ردیف | محتوای به دست آمده از کدگذاری | فراوانی |
|---|---|---|
1 | صداقت و راستی | 5 |
2 | سعه صدر | 4 |
3 | عفو و گذشت | 6 |
4 | پرهیز از حرص و طمع | 5 |
5 | تواضع و فروتنی | 4 |
6 | داشتن روحیه جهادی | 4 |
7 | دوری از غرور و تکبر | 5 |
8 | بصیرت | 4 |
9 | تقوا | 5 |
10 | ارزیابی عملکرد با در نظر گرفتن معیارهای اخلاقی و ارزشی | 5 |
11 | آموزش در چارچوب نظام ارزشی | 6 |
12 | یادگیری مستمر | 5 |
13 | توانمندسازی (رویکرد پایین به بالا) | 4 |
14 | وفاداری | 6 |
15 | نداشتن حس ریاستطلبی | 5 |
16 | پاسخگویی | 6 |
17 | تعهد به اجرای نقشها | 4 |
18 | تعهد به انجام وظایف | 5 |
19 | خوشرویی | 4 |
20 | داشتن روحیه انتقادپذیری | 3 |
21 | همدلی | 6 |
22 | هماندیشی | 5 |
23 | اتحاد و انسجام | 6 |
24 | مشارکت و کار گروهی | 4 |
25 | تأکید بر ضوابط اخلاقی و ارزشی | 5 |
26 | عدم گرایشات سیاسی | 4 |
27 | اعتمادبخشی | 5 |
28 | حمایت و پشتیبانی | 4 |
29 | جو و محیط مثبت | 5 |
30 | عدالت در حقوق و مزایا | 4 |
31 | عدالت در رفتارها | 5 |
32 | عدم اتلاف وقت و منابع | 4 |
33 | عدم اعمال نظرات شخصی | 5 |
34 | شفافیت وظایف، مسئولیتها و نقشها | 3 |
35 | در نظر گرفتن منافع (منافع ذینفعان، کارکنان و مشتریان) | 3 |
36 | انتخاب و استخدام مبتنی بر لیاقت و شایستگی | 3 |
37 | ارتقاء مبتنی بر لیاقت و شایستگی | 4 |
38 | تناسب شغل با تخصص و شخصیت | 3 |
جمع کل فراوانی | 177 | |
بر اساس نتایج به دست آمده از جدول 4، خلاصه یافتههای استخراج شده از هر مصاحبه را میتوان به صورت جدول 5 نشان داد:
جدول 5- خلاصه یافتههای استخراج شده
کد مصاحبه | تعداد کدهای اولیه استخراج شده | کد پایه | کد جدید |
|---|---|---|---|
A | 20 | 9 | 6 |
B | 14 | 8 | 5 |
C | 7 | 5 | 2 |
D | 11 | 6 | 2 |
E | 16 | 9 | 5 |
F | 13 | 8 | 3 |
G | 19 | 11 | 4 |
H | 20 | 13 | 5 |
I | 13 | 7 | 2 |
J | 9 | 4 | 1 |
K | 15 | 7 | 1 |
L | 19 | 9 | 2 |
پس از مقایسه کدگذاری یافتههای استخراج شده از مصاحبه دوازدهم (آخر) و یازدهم و مقایسه آن با یافتههای استخراج شده قبلی، در دو مصاحبه یازدهم و دوازدهم هیچ محتوای جدیدی یافت نشد و با توجه به اینکه در مصاحبههای آخر، استخراج مضامین جدید، به صفر میل کرده‌اند، پس به اشباع نظری رسیده شده است و مصاحبه دیگری انجام نپذیرفت. در مجموع 38 کد استخراج گردید.
2- اقدامات و نتایج مرحله دوم تحلیل دادهها
در مرحله دوم یعنی ساختن مضامین اصلی، مجموع کدهای توصیفی حاصل از مرحله اول در دستههای مرتبط به هم قرار گرفتند. در مجموع 38 محتوای پایه در این مرحله به دست آمد. پس از این شناسایی کدهای نخست، سعی محقق بر این است این کدها با رویکرد استقرایی و در سلسله‌ای از روابط مبتنی بر دانش محقق و ادبیات نظری به هم ارتباط دهد و به واسطه آن دریابیم که چه مضامین از دل مصاحبه استخراج می‌گردد که در ادامه و قسمتهای بَعدی با استفاده از آنها به ساختن مدل اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی اقدام خواهد شد. نتایج حاصل از تحلیل مضمون در جدول 6 ارائه شده است:
جدول 6- محتوای مدل طراحی شده
مضامین پایه | مضامین سازمان دهنده | مضمون فراگیر |
|---|---|---|
صداقت و راستی | دینداری | عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی |
سعه صدر | ||
عفو و گذشت | ||
پرهیز از حرص و طمع | ||
تواضع و فروتنی | ||
داشتن روحیه جهادی | ||
دوری از غرور و تکبر | ||
بصیرت | ||
تقوا | ||
ارزیابی عملکرد با در نظر گرفتن معیارهای اخلاقی و ارزشی | آموزش و توسعه در چارچوب نظام ارزشی | |
آموزش در چارچوب نظام ارزشی | ||
یادگیری مستمر | ||
توانمندسازی (رویکرد پایین به بالا) | ||
وفاداری | مسئولیتپذیری | |
نداشتن حس ریاستطلبی | ||
پاسخگویی | ||
تعهد به اجرای نقشها | ||
تعهد به انجام وظایف | ||
خوشرویی | تعامل و ارتباطات | |
داشتن روحیه انتقادپذیری | ||
همدلی | ||
هماندیشی | ||
اتحاد و انسجام | ||
مشارکت و کار گروهی | ||
تأکید بر ضوابط اخلاقی و ارزشی | جو و فرهنگ سازمانی | |
عدم گرایشات سیاسی | ||
اعتمادبخشی | ||
حمایت و پشتیبانی | ||
جو و محیط مثبت | ||
عدالت در حقوق و مزایا | عدالتمحوری | |
عدالت در رفتارها | ||
عدم اتلاف وقت و منابع | ||
عدم اعمال نظرات شخصی | ||
شفافیت وظایف، مسئولیتها و نقشها | ||
در نظر گرفتن منافع (منافع ذینفعان، کارکنان و مشتریان) | ||
انتخاب و استخدام مبتنی بر لیاقت و شایستگی | شایستهسالاری | |
ارتقاء مبتنی بر لیاقت و شایستگی | ||
تناسب شغل با تخصص و شخصیت |
3- اقدامات و نتایج مرحله سوم تحلیل دادهها
در مرحله سوم تحلیل دادهها، به محتوایی که در مرحله قبل به دست آمدند و با توجه به ادبیات موضوع و حساسیت نظری، یک کد فراگیر تخصیص داده شده و سپس شبکه محتوایی ترسیم شد. با مطالعه دادهها و اطلاعات و استخراج محتوای پایه، این کدها بارها توسط محقق بازبینی و اصلاح شد و مقوله‌های مشابه و یکسان در یک دسته قرار گرفتند. در تحقیق حاضر با مرور و بازبینی مضامین و انجام طبقه‌بندی‌های گوناگون، سرانجام محقق به شبکه محتوایی شامل 38 مضمون پایه و 7 مضمون سازمان دهنده دست یافت.
6.بحث و بررسی
در تحقق حاضر، عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبتنی بر نظام ارزشی از طریق رویکرد کیفی تحلیل مضمون مورد شناسایی قرار گرفت. این عوامل، در هفت دسته اصلی دینداری، آموزش و توسعه در چارچوب نظام ارزشی، مسئولیتپذیری، تعامل و ارتباطات، جو و فرهنگ سازمانی، عدالتمحوری و شایستهسالاری طبقهبندی گردید. یافتهها حاصل از نتایج این تحقیق با نتایج تحقیقات مختلف مورد مقایسه و تحلیل قرار گرفت که به شرح ذیل است:
یافته تحقیق حاضر نشان داد که دینداری از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که این یافته با نتایج تحقیقات حسینی و برومند (1400) همخوانی دارد. حسینی و برومند، در مطالعات خود به این نتیجه رسیدند که مؤلفههای خدامحوری در تدوین و اجرا خطمشی تأثیرگذار هستند.
یافته دیگر تحقیق نشان داد که آموزش و توسعه در چارچوب نظام ارزشی از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که این یافته با نتایج تحقیقات داورزنی و همکاران (1402)، احدزاده و همکاران (1401)، ترکیان و همکاران (1401)، ضرغامبروجنی و بذرافشان (1393) هماهنگ است. داورزنی و همکاران، در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که نظام ارزیابی عملکرد از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای بخش هوانوردی و حمل‌ونقل هوایی است. احدزاده و همکاران، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که آموزش و توانمندسازی مجریان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای عمومی در وزارت نیرو است. ترکیان و همکاران، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که توانمندسازی منابع انسانی، اجرای خطمشیها را تسهیل میکند. ضرغامبروجنی و بذرافشان، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که وجود نظام ارزیابی عملکرد و آموزشهاي لازم به مجريان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای گردشگری است.
یافته دیگر تحقیق نشان داد که مسئولیتپذیری از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که این یافته با نتایج تحقیقات احدزاده و همکاران (1400)، ضابطپورکردی و همکاران (1397)، بولاجی و همکاران (2016)، ضرغامبروجنی و بذرافشان (1393) همسو است. احدزاده و همکاران، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که تعهد و مسئولیتپذیری مجریان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای عمومی در وزارت نیرو است. ضابطپورکردی و همکاران، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که احساس مسئولیت و تعهد در مجریان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای آموزش عالی در ایران است. بولاجی و همکاران، در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که فقدان الزام مسئولیتپذیری مجریان از عوامل عمده اثرگذار بر اجرای خطمشی است. ضرغامبروجنی و بذرافشان، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که احساس مسئوليت و تعهد در بين مجريان و خودداري مجريان از اعمال نظر شخصي در تصميمات مربوط به اجرا از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای گردشگری جمهوری اسلامی ایران است.
یافته دیگر تحقیق نشان داد که تعامل و ارتباطات از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که این یافته با نتایج تحقیقات داورزنی و همکاران (1402)، احدزاده و همکاران (1400)، بولاجی و همکاران (2016)، ضرغامبروجنی و بذرافشان (1393)، چامپوکوت (2011)، معمارزاده و طاهرپورکلانتری (1384) انطباق دارد. داورزنی و همکاران، در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که ارتباطات درون سازمان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای بخش هوانوردی و حمل‌ونقل هوایی است. احدزاده و همکاران، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که روحیه کار گروهی مجریان، مهارتهای ارتباطی مجریان و شبکه ارتباطی یکپارچه در سازمان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای عمومی در وزارت نیرو است. بولاجی و همکاران، در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که مشکل ارتباطات درون-سازمانی، از عوامل عمده اثرگذار بر اجرای خطمشی است. ضرغامبروجنی و بذرافشان، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که وجود نظام ارتباطي شفاف و منسجم بين مجريان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای گردشگری ایران است. چامپوکوت، در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که اجرای موفق خطمشها، مستلزم آن است که رهبران، سازمانها را به گونهای رهبری نمایند که بستر
مناسب کار تیمی برای اعضای سازمان فراهم شود. معمارزاده و طاهرپورکلانتری، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که وجود جو همدلی و همکاری در سازمان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای گردشگری جمهوری اسلامی ایران است.
یافته دیگر تحقیق نشان داد که جو و فرهنگ سازمانی از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که این یافته با نتایج تحقیقات احدزاده و همکاران (1400) همسو و هماهنگ است. احدزاده و همکاران، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که ارزشهای سازمانی از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای عمومی در وزارت نیرو است.
یافته دیگر تحقیق نشان داد که عدالتمحوری از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که این یافته با نتایج تحقیقات ضرغامبروجنی و بذرافشان (1393) همخوانی دارد. ضرغامبروجنی و بذرافشان، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که مشخص بودن وظايف و مسئوليتهاي بخشهاي اجرايي از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای گردشگری جمهوری اسلامی ایران است.
یافتههای دیگر تحقیق نشان داد که شایستهسالاری از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که این یافته با نتایج تحقیقات داورزنی و همکاران (1402)، احدزاده و همکاران (1400)، ضرغامبروجنی و بذرافشان (1393)، فیوک و همکاران (2012) انطباق دارد. داورزنی و همکاران، در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که تخصص و مهارت مجریان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای بخش هوانوردی و حمل‌ونقل هوایی است. احدزاده و همکاران، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که دانش، مهارت، تخصص، تجربه و معلومات مجریان و همچنین انتصاب مجریان بر اساس شایستگی از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای عمومی در وزارت نیرو است. ضرغامبروجنی و بذرافشان، در تحقیقاتشان نتیجه گرفتند که دانش بالا و به‌روز مجريان و سازگاري مسئوليتها با تخصص و دانش مجریان از جمله عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای گردشگری جمهوری اسلامی ایران است. فیوک و همکاران، در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که تجربه کارکنان از مهمترین عوامل مؤثر بر اجرای موفق خطمشها است.
منابع
1- احدزاده، احد.، صیادشیرکش، سعید.، جمشیدیاوانکی، مینا. (1400). شناسایی عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای عمومی در وزارت نیرو. مجله سیاست‌گذاری عمومی، 7(1)، 79-96.
2- اشتریان، کیومرث.، جعفریهفتخوانی، نادر. (1386). تصمیم‌گیری در سیاست خارجی و نقش دیپلماسی عمومی در فرآیند تصمیمسازی. مجله اندیشه مدیریت راهبردی، 1(1)، 111-140.
3- امیری، فیروز. (1385). ماهیت ارزشهای انسانی و نظام‌های ارزشی. مجله رشد آموزش علوم اجتماعی، 30، 20-27.
4- ترکیان، مهدی.، دانشفرد، کرمالله.، ولیخانی، ماشاالله.، پیله‌وری، نازنین. (1401). ارائه مدل عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای مدیریت بحران ایران با رویکرد ساختاری- تفسیری. مجله مسکن و محیط روستا، 41(178)، 35-48.
5- حسینی، سیداحمد.، برومندی، علیرضا. (1400). بررسی تأثیر مؤلفههای خدامحوری در تدوین و اجرا خطمشیگذاری. دومین همایش ملی تحقیقات میان رشتهای در علوم مهندسی و مدیریت، تهران، ایران.
6- خلیفه، عبداللطیف‌محمد. (1378). بررسی روان‌شناختی تحول ارزشها. ترجمه: سیدحسن سیدی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
7- داورزنی، محمد.، جلالی، عبدالعلی. (1402). بررسی عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای ابلاغی بخش هوانوردی و حمل‌ونقل هوایی مبتنی بر قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه کشور. مجله مهندسی هوانوردی، 25(1)، 91-112.
8- زارعیمتین، حسن. (1401). رفتار سازمانی پیشرفته. تهران: انتشارات آگاه، چاپ سیزدهم.
9- زمانیفروشانی، رسول.، حسینپور، داوود.، قربانیزاده، وجهالله. (1400). عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای محیط‌زیست (موردمطالعه: تالاب‌ها). مجله خطمشیگذاری عمومی در مدیریت، 12(4)، 59-77.
10- ضابطپورکردی، حسین.، امینبیدختی، علی‌اکبر.، محمدرضایی، علی.، صالحیعمران، ابراهیم. (1397). مطالعه عوامل مؤثر و زمینه‌ساز اجرای خطمشیهای آموزش عالی در ایران. مجله آموزش عالی ایران، ۱۰(۲)، ۴۶-۲۱.
11- ضرغامبروجنی، حمید.، بذرافشان، مرتضی. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای گردشگری جمهوری اسلامی ایران (از دیدگاه پژوهشگران دانشگاهی). مجله برنامهريزي و توسعه گردشگري، 3(9)، 31-51.
12- قلیپور، رحمتاله.، دانایی‌فرد، حسن.، زارعیمتین، حسن.، جندقی، غلامرضا.، فلاح، محمدرضا. (1390). ارائه مدلی برای اجرای خطمشیهای صنعتی در استان قم. مجله مدیریت فرهنگی سازمانی، 9(2)، 103-130.
13- محمدی، نازیلا.، معمارزادهطهران، غلامرضا.، طوطیان‌اصفهانی، صدیقه. (1401). طراحی مدل اجرای خطمشیهای کشور در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات؛ مورد مطالعه: قانون برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران (مواد 67 و 68). مجله حکمرانی و توسعه، 2(2)، 97-118.
14- معمارزادهطهران، غلامرضا.، طاهرپورکلانتری، حبیباله. (1384). شرایط و عوامل مؤثر بر اجرای خطمشیهای مالیاتی در ایران. مجله اقتصاد و مدیریت، 17(67)، 71-80.
15- Bolaji, S. D., Evans, G. C., & Cary, J. (2016). University basic education policy implementation in Nigeria. KEDI Journal of Educational Policy, 13)2), 137-158.
16- Brooks, C. (2015). Introductory Econometrics for Finance. Cambridge: Cambridge University Press.
17- Chompucot, M. C. (2011). Major factors affective educational policy implementation effectiveness for the three southernmost provinces of Thailand as perceived by school directors. Ph.D Thesis, National Institute of Development Administration, Bangkok, Thailand.
18- Cox, P., & Parlinson, A. (2002). Values and their impact on the changing employment relationship. In G. Hollinshead, S. Tailby, & P. Nicholls (Eds.), Employee Relations. Financial Times Press.
19- Craik, F .(2002). Levels of processing: Past, present... and future?. Memory, 10(5/6), 305-318.
20- Dose, J., & Klimoski, R. J. (1999). The diversity of diversity: Work values effects on formative team process. Human Resource Management Review, 9(1), 83-108.
21- Feiock, R., Kassekert, A., Terman, J., & Yang, K. (2012). Walking in the shadow of Pressman and Wildavsky: Expanding fiscal federalism and goal congruence theories to single shot games. Review of Policy Research, 33(2), 124-139.
22- Howlett, M. (2017). The lessons of failure: Learning and blame avoidance in public policy-making. International Political Science Review, 33(5), 539-555.
23- International Telecommunications Union. (2019). International telecommunications union (ITU) statistics. Available at: http://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Pages/stat/default.aspx.
24- Jann, W., & Wegrich, K. (2006). Theories of the policy cycle. In F. Fischer & G. Miller (Eds.), Handbook of Public Policy Analysis: Theory, Politics, and Methods. CRC Press.
25- Kanjo, C. (2008). Going beyond diagnostics and planning in ICT initiatives: Limitations in the context of Malawi. Proceedings on the 5th Plato Community Informatics and Development Informatics Conference on ICTs for Social Inclusion: What is the reality?, Plato, Italy.
26- Marsh, D., & McConnel, A. (2010). Towards a framework for establishing policy success. Public Administration, 88(2), 564-583.
27- Merritt, T. (2021). Development and political challenge: A structural view for global problem solving. Ph.D Thesis, Portland State University, Portland, United States.
28- Miller, W. W. (1988). Durkheim and individualism. The Sociological Review, 36(4), 647-673.
[1] نویسنده مسئول: زهرا شکوه shokoh.azaduniversity@gmail.com
[2] . Howlett
[3] . Marsh & McConnell
[4] . Kanjo
[5] 4. Jann & Wegrich
[6] . زماني که بـخواهيم سـطح تکامل توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات را بسنجيم يا شکاف ديجيتالي را اندازه بگيريم، مناسب‌ترین راه، اسـتفاده از شاخص توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات (ICT Development Index) است. شاخص توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات که همه ساله بر مبناي معيارهاي مورد توافق بین‌المللی کشورها در حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات از سوي اتحاديه بین‌المللی مخابرات (International Telecommunication Union) ارزيابـي میشود، ابـزاري بـراي محک زدن مهمترین مـعيارهاي اندازه‌گیری جامعه اطلاعاتي به شمار می‌رود. شاخص توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات، بر مبنای ١١ مـعيار فناوری اطلاعات و ارتباطات بـنا شده و در سه زيرشاخص دسترسي، کاربري و مـهارت گروه‌بندی شـده اسـت.
[7] . Craik
[8] . Sabatier & Mazmanian
[9] . Brooks
[10] . Merritt
[11] 4. Miller
[12] . Dose & Klimoski
[13] . Cox et al
[14] . Bolaji et al
[15] . Feiock et al
[16] . Chompucot
[17] 1. Thematic analysis
[18] . Theoretical saturation
[19] 3. Strauss & Corbin
[20] . Re-test reliability
Designing a model for the implementation of the policy of the Ministry of Communications and Information Technology based on the value system
Abstract
The current research was conducted with the purpose of designing a model for the implementation of the policy of the Ministry of Communications and Information Technology based on the value system. This research is qualitative in terms of approach, and developmental-applied in terms of purpose. The statistical population of this research included 12 University professors in the field of management with specializations in policy making and organizational behavior and senior managers of the Ministry of Communications and Information Technology who were counted all people. In this research, in order to analyze the data, were used thematic analysis. The results showed that the factors affecting the implementation of the policies of the Ministry of Communication and Information Technology based on the value system include 38 basic themes (sub-factors) and seven organizing themes (main factors) of religiosity, education and development in The framework of the value system, responsibility, interaction and communication, organizational atmosphere and culture, justice-oriented and meritocracy.
Keywords: Implementation of policy, Value system, Ministry of Communications and Information Technology