بررسی تطبیقی ارجمندی آیین مَیَ‌زد در شاهنامۀ فردوسی و متون پهلوی ساسانی
محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)فرزاد دولتخواه 1 , رامین صادقی نژاد 2 , رسول عبادی 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر – ایران
3 - استادیار زبان و ادبیات عربی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.
کلید واژه: شاهنامه فردوسی, باژّ, بَرسَم, زمزم, مَیَ‌زد,
چکیده مقاله :
مهمان نوازی و پذیرایی از میهمان از ویژگی های مشخّص و نشانگر هویّت فردی و اجتماعی ایرانیان است. مَیَ زد (myazad) به معنای سور و سفرۀ پذیرایی از میهمان یا همان آیین خوان نهادن است. ارجمندی خوان گستردن برای میهمان، یکی از بارزترین نمودهای مهمان نوازی در میان ایرانیان باستان می باشد که در متون پهلوی ساسانی، بدان اشاره و در مورد چند و چون و ارجمندی آن، موضوعاتی عنوان شده است. از طرفی شاهنامۀ فردوسی، اثری گران‌سنگ است که می توان در آن، بازتاب آیین های کهن و باستانی زرتشتیان از جمله خوان نهادن را به مطالعه نشست. در این نوشته، سعی کرده ایم با بررسی تطبیقی سنّت باستانی مَیَ زد در متون پهلوی و شاهنامۀ فردوسی، وجوه ارج داشت میهمان و ارجمندی این آیین باستانی را نشان دهیم. گُشاده رویی میزبان، قربانی کردن حیوان به‌ویژه گوسفند و برّه برای میهمان، پُختن دانه های گیاهی با شیر در هَرَکاره، انداختن نان بر سفره، آوردن شیر و سرکه بر سرخوان؛ فراخواندن مهمان بر سر خوان و همراهی با میهمان برای غذا خوردن، مهربانی کردن با میهمان، گرفتن بَرسَم به دست و خواندن باج (=واژ: باژ) یا همان نیایش در کنار آتش مقدّس، هنگام غذا خوردن، بستن دهان هنگام غذا خوردن و شُستن دست ها و خواندن زمزم بعد از خوردن غذا از نشانه های بارز بزرگ داشت مهمان در آیین باستانی مَیَ زد می باشد که در جای جای شاهنامه و متون پهلوی ساسانی بدان‌ها اشاره شده است.
Hospitality and welcoming a guest is one of the most distinguished characteristics of Iranians, showing their personal and social identity. The term Myazad means hospitality and setting table for the guest with specific traditions. Honor of setting table for the guest is one of the most distinguished symbols of hospitality among ancient Iranians. This has been mentioned in the Sasanid and Pahlavi writings and some chapters of most writings of those eras have been dedicated to such tradition and honor. On the other hand, Ferdowsi’s Shah Nameh is a highly valuable work in which one can study old and ancient traditions of Zoroastrians including setting table. The aim of the present study is to show valuable aspects of guest and honor of the tradition thorugh comparative study of Mayzad ancient tradition in the Pahlavi writings and Ferdowsi’s Shah Nameh. Happy face of the host with the guest, sacrificing animals specially lamb and sheep to the guest, boiling vegetable seeds in milk with the aid of Harkareh stone, spreading bread in table, respecting the guest, taking Barsam at hand and chanting Baj or praying next to the sacred fire, eating food with closed mouth, washing hands thanking God after having meal (Zamzam) are among the main symbols of honoring the guest in Mayazad ancient tradition, shown in different parts of Shah Nameh and Pahlavi Sasanid writings.
_||_