بررسی و تحلیل «بافت زبانی» و «ساخت جمله» در غزلیات مولوی با رویکرد به آراء پالمر

محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

زهرا ضیافتی باقرزاده ¹ , حمیدرضا سلیمانیان ^{2 *} , رضا اشرف زاده ³ , محمد فقیری ⁴

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فردوس، دانشگاه آزاد اسلامی، فردوس، ایران.
2 - گروه آموزشی زبان وادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فردوس، فردوس، ایران
3 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
4 - گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، پردیس شهید مفتح شهر ری، دانشگاه فرهنگیان

تاریخ دریافت : 1403/01/23 تاریخ پذیرش : 1403/05/05 تاریخ انتشار : 1403/11/02

کلید واژه: غزلیات مولوی, معناشناسی, جمله, واژه, بافت زبانی,

چکیده مقاله :

معناشناسی در جستجوی کشف و پیدایی معناهایی است که در سخن گوینده وجود دارد. برای رسیدن به این معنا و مفهوم، لایه¬های گوناگونی مورد نظر قرار می¬گیرد که در این بین، واژه، جمله و بافت زبانی از اهمیت بالایی برخوردار است. مولوی در غزلیات شمس، معانی بسیاری را در سروده¬های خود انعکاس داده است. با بهره¬گیری از ظرفیت¬های معناشناسی می¬توان این معناها را استخراج کرد و اصلی¬ترین شگردهای مولوی در تشریح معنا را مورد بررسی قرار داد. این پژوهش با استناد به منابع کنابخانه¬ای و روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده است. برای ارائۀ تحلیل¬های دقیق¬تر از غزلیات مولوی، از نظریۀ معناشناسی با تأکید بر آراء پالمر استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می¬دهد که معنا در غزلیات شمس در حوزۀ جمله، مؤلفه¬های «قواعد ترکیب¬پذیری معنایی؛ منطق گزاره¬ای؛ واقعیت تحلیلی و ترکیبی» در غزلیات شاعر برجسته بوده است. همچنین مشخص شد که واقعیت از نگاه مولوی، از نوع ترکیبی بوده و این امر با توجه به رویکردهای او در غزلیات مبنی بر ستایش افراطی معشوق، بدیهی به نظر می¬رسد. از دید بافت زبانی، مقولۀ همنشینی و باهم¬آیی واژه¬ها در غزلیات بررسی از مؤلفه¬های دیگر برجسته¬تر بوده است.

چکیده انگلیسی:

Semantics is in the search of discovering and finding the meanings that exist in the speaker. To reach this meaning and concept, various layers are considered, among which words, sentences and linguistic context are of great importance. Molavi has reflected many meanings in Shams's poems. By using the capacities of semantics, these meanings can be extracted and the main methods of Molvi in explaining the meaning can be examined. This research has been written based on library sources and descriptive-analytical method. In order to present a more detailed analysis of Molvi's lyrical poetry, the theory of semantics has been used with an emphasis on Palmer's opinions. The results of the research show that the meaning in Shams's poetry in the field of sentence, the components of "rules of semantic composability; propositional logic; Analytical and composite reality" has been prominent in the poet's sonnets. It was also found that the reality from Molavi's point of view is of a mixed type and this seems obvious considering his approaches in his lyrical poems about the extreme praise of the beloved. From the point of view of the linguistic context, the category of co-occurrence of words has been more prominent than other components in the Ghazalyat of the study

منابع و مأخذ:

1. احمدی، بابک، (1388)، از نشانه¬های تصویری تا متن (به سوی نشانه¬شناسی ارتباط دیداری)، چاپ دهم، تهران: مرکز.
2. اختیار، منصور، (1348)، معنی¬شناسی: گنجینۀ زبان¬آموزی و زبان¬شناسی، تهران: دانشگاه تهران.
3. باطنی، محمدرضا، (1371)، توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی، تهران: امیرکبیر.
4. پالمر، فرانک، (1385)، نگاهی تازه به معنی¬شناسی، ترجمۀ کوروش صفوی، چاپ چهارم، تهران: مرکز.
5. دیرک، گیررتس، (1393)، نظریه¬های معنی¬شناسی واژگانی، ترجمۀ کوروش صفوی، تهران: مهارت (دانشگاه علامه طباطبایی).
6. رحیمی، سیما، (1399)، معنای تمثیلی در مثنوی مولوی: معناشناسی شناختی تمثیل¬های مثنوی بر اساس نظریۀ ذهن، تهران: بید.
7. صفوی، کوروش، (1379)، درآمدی بر معناشناسی، تهران: سورۀ مهر.
8. فتوحی، محمود، (1391)، سبک¬شناسی نظریه¬ها، رویکردها؛ روش¬ها، تهران: سخن.
9. فضیلت، محمود، (1385)، معناشناسی و معنا در زبان و ادبیات، کرمانشاه: انتشارات طاق بستان.
10. مولوی، جلال¬الدین محمد، (1363)، کلیات شمس (دیوان کبیر)، با تصحیحات و حواشی بدیع الزمان فروزانفر، چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
ب) مقالات
11. آل¬بویه لنگرودی، عبدالعلی و نظری، علیرضا، (1391)، «هم¬آیی واژگان و نقش آن در انسجام خطبه¬های نهج-البلاغه»، مجلۀ ادبیات دینی، سال 1، شمارۀ 3، صص 46-25.
12. رسولی، پگاه و اوجاق علیزاده، شهین و امامی، فاطمه، (1401)، «تحلیل نشانه- معناشناختی حکایت طوطی و بازرگان از مثنوی معنوی مولانا»، فصل¬نامۀ تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی، دورۀ 14، شمارۀ 53، صص 313-294.
13. روانبخش، مهناز و اوجاق علیزاده، شهین و امامی، فاطمه، (1402)، «واکاوی نشانه معناشناسی مثنوی معنوی در حکایت مرد بغدادی»، ادبیات عرفانی و اسطوره¬شناختی، سال 19، شمارۀ 73، صص 131-109.
14. محمدی، یدالله و گرجی، مصطفی و پارسا، احمد، (1394)، «نشانه¬شناسی غزلی از مولانا»، مجلۀ مطالعات عرفانی، شمارۀ 21، صص 180-147.