بررسی چگونگی حضور و شخصیّت پردازی زنان در تراژدی های شاهنامه ی فردوسی و تراژدی های اوریپید

محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

خدیجه اولادی قادیکلایی ¹ , رضا فرصتی جویباری ² , حسین منصوریان سرخگریه ³

1 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قائمشهر
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قائمشهر، قائمشهر، ایران.
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران

تاریخ دریافت : 1402/12/27 تاریخ پذیرش : 1403/02/05 تاریخ انتشار : 1403/09/01

کلید واژه: اوریپید, داستان, تراژدي, زنان, شاهنامه, شخصيّت پردازی.,

چکیده مقاله :

بررسي شخصيّت زن در ادبيّات جهان همواره موردنظر پژوهشگران بوده است. نويسندگان و شاعران به فراخور فرهنگ و محيط اجتماعي - سياسي سرزمين خود، از كاركرد شخصيّت زن در داستان‌ها بهره برده‌اند؛ به گونه‌اي كه در داستان‌هاي ادبي ملل، حضور و نقش‌هاي متفاوت و متنوع از زنان ديده مي‌شود. ‌جستار حاضر به شيوة توصيفي- تحليلي، فارغ از جنبه‌هاي بحث برانگيز نگرش فردوسي نسبت به زنان، مقايسه و تطبيقي از چگونگي شخصيّت پردازی این قشر از افراد جامعه از منظر ساختار داستان پردازي، در چهار تراژدي بخش حماسي شاهنامه و چهار نمايش نامة تراژيك اوريپيد، ارائه مي‌دهد تا از این رهگذر ميزان تشابه و تفاوت شخصيّت پردازي را در اين آثار نشان دهد و بتواند گریزی به چگونگی نگاه مردمان به زنان در دوران پیشین باشد. نتايج از پژوهش نشان داد زنان به سبب نشان داده شدن موجودیّت، شخصیّت اصلي و قهرمان اغلب تراژدي‌هاي اوريپيد هستند و در تراژدي هاي فردوسي به فراخور داستان و موقعيّت، ‌نقش پذيرفته اند.

چکیده انگلیسی:

Researching the personality of women in world literature has always been desired by researchers. Writers and poets have benefited from the function of the female character in the stories based on their country's culture and socio-political environment. In such a way, in the literary stories of the nations, the presence and roles of women can be seen. This study is descriptive-analytical, apart from the controversial aspects of Ferdowsi's attitude towards women, a comparison comparison of how this class of society is characterized from the point of view of the structure of storytelling, in the four tragedies of the epic part of the Shahnameh and the four tragic plays of Euripides. This is presented in this way to show the similarity and difference of characterization in these works and to be able to avoid how people looked at women in the previous era. The results indicate that women are the main characters and heroes of most of Euripide's tragedies since their existence is shown, and they have taken a role in Ferdowsi's tragedies according to the story and situation.

منابع و مأخذ:

1. اسلامی ندوشن، محمدعلي. (1396). آواها و ایماها. چاپ هفتم، تهران: انتشارات قطره.
2. اکبری، منوچهر. (1380). «شایست و ناشایست زنان در شاهنامه». مجله داشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. 46(159)، 61-81.
3. اوريپيد. . (1396). مده آ. ترجمه و تحليل اميرحسين ندايي. چاپ نهم، تهران: انتشارات افراز.
4. ـــــــ . (1395 الف). الكترا. ترجمه‌ي غلامرضا شهبازي. تهران: انتشارات بيدگل.
5. ـــــــ . (1395 ب). پنج نمايشنامه . ترجمه‌ي عبدالله كوثري. تهران: انتشارات ني.
6. ـــــــ (1394). هلن و سه نمايش نامة ديگر. ترجمه‌ي محمد سعيدي. چاپ دوم، تهران: علمي و فرهنگي.
7. براهنی، رضا. (1399). تاریخ مذکّر ایران. چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات البرز.
8. بصاری، طلعت. (1396). زنان شاهنامه. بابل: انتشارات کتاب سرا.
9. بهار، مهرداد. (1386). جستاري چند در فرهنگ ايران. چاپ دوم. تهران: انتشارات آگاه.
10. پاک‌نیا، محمود. (1385). «خوانشی از زن در شاهنامه». مجله مطالعات زنان، 4(2)، 111-141.
11. حریری، ناصر. (1399). فردوسی، زن و تراژدی. چاپ نهم، تهران: انتشارات قطره.
12. حمیدی، بهمن. (1399). مسيحاي پارسي. (مجموعه مقالات منتخب همايش بين المللي هزارمين سال سرايش شاهنامه فردوسي). گردآوري و تدوين الهام رضازاده. چاپ سوم، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهي.
13. دبیرسیاقی، محمد. (1394). زندگينامه فردوسي و سرگذشت شاهنامه. تهران: انتشارات قطره.
14. دورانت، ویل. (1401). تاریخ تمدن (دوره ۱۳ جلدی)، چاپ شانزدهم، ترجمة مجموعه نویسندگان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
15. رحیمی، مصطفي. (1401). تراژدي قدرت در شاهنامه. چاپ پنجم. تهران: انتشارات نيلوفر.
16. زرین كوب، عبدالحسين. (1402). نه شرقي و نه غربي- انساني. چاپ هشتم، تهران: انتشارات اميركبير.
17. ستاری، جلال. (1398). سیمای زن در فرهنگ ایران. چاپ هشتم، تهران: انتشارات مرکز.
18. سرامی، قدمعلي. (1392). از رنگ گل تا رنج خار. چاپ ششم، تهران: انتشارات علمي و فرهنگي.
19. سلیمانی، محسن. (1401). تأملی دیگر در باب داستان. چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
20. عباسی، حجت و قبادی، حسینعلی. (1389). «مقایسه جایگاه زن در شاهنامه فردوسی با ایلیاد و اودیسه هومر». ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. 6(19)، 109-138.
21. فردوسي، ابوالقاسم. (1402). شاهنامه فردوسي. به كوشش سعيد حميديان. چاپ نوزدهم. تهران: انتشارات قطره.
22. کات، يان. (1386). تفسيري بر تراژدي‌هاي يونان باستان (تناول خدايان). ترجمة داود دانشور و منصور براهيمي. چاپ سوم. تهران: انتشارات سمت.
23. کریمی، فرزاد. (1398). تحلیل سوژه در ادبیات داستانی پسامدرن ایران. تهران: انتشارات روزنه.
24. محرمیان معلم، حميد. (1398). تراژدي (مجموعه مقالات). چاپ چهارم، تهران: انتشارات سروش.
25. مکی، ابراهیم. (1395). شناخت عوامل نمایش. چاپ یازدهم، تهران: انتشارات سروش.
26. موسوی، سیدکاظم و اشرف خسروی. (1387). «آنیما و راز اسارت خواهران همراه در شاهنامه». مجله زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان). 6(3)، 133-153.
27. ميرصادقي، جمال. (1401). ادبیات داستانی. چاپ دهم، تهران: انتشارات سخن.
28. ميرصادقي، جمال. (1394). عناصر داستان. چاپ نهم، تهران: انتشارات سخن.
29. میرعابدینی، حسن. (1400). تاریخ ادبیات داستانی ایران. چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.
30. نولدکه، تئودور. (1399). حماسه ملّی ایرانیان. ترجمة مجتبی بزرگ علوی. تهران: انتشارات نگاه معاصر.
31. هایت، گيلبرت. (1394). ادبيات و سنت‌هاي كلاسيك (تأثير يونان و روم بر ادبيات غرب). ترجمة محمد كلباسي و مهين دانشور. چاپ دوم. تهران: انتشارات آگاه.
32. یزدانی، زینب. (1396). زن در شعر فارسی. چاپ سوم، تهران: انتشارات فردوس.