سنجش و ارزیابی مناطق کلان شهر تهران از لحاظ تنوع و اختلاط کاربری‌های شهري
محورهای موضوعی : برنامه ریزی فضایی
وحید بوستان احمدی
1
( دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
مجید اکبری
2
(دانشگاه پیام نور)
سیمین ارمغان
3
(استادیار گروه جغرافیا دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری)
آرش قاسم پور
4
(دانشجوی دکتری تخصصی رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر)
کلید واژه: کاربری, کاربری اراضی, تنوع, غالبیت, کلان شهر تهران.,
چکیده مقاله :
طی سال های اخير، اختلاط کاربری اراضی و توسعه ترکيبی کاربری ها به يکی از حوزه¬های مهم پژوهش در مطالعات شهری تبديل شده است. يکی از مباحث مهم در ارتباط با اختلاط کاربری، چگونگی سنجش آن در مناطق شهری است. با توجه به اينکه در بسياری از پژوهش ها، اختلاط کاربری به عنوان يک متغير مستقل فرض گرديده که بر ساير ابعاد زيست شهری تأثير می¬گذارد، لذا چگونگی سنجش آن برای دستيابی به نتايج قابل اعتماد بسيار مهم است. این پژوهش در جهت سنجش و ارزیابی مناطق کلان شهر تهران از لحاظ تنوع و اختلاط کاربری‌های شهري صورت گرفته است. این پژوهش از نظر روش، توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی است. روش جمع آوری اطلاعات و داده‌ها به‌صورت اسنادی (آمارنامه شهرداری و طرح تفصیلی) است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات به‌دست‌آمده از مدل¬های آنتروپی شانون، تحلیل رابطه خاکستری، شانون وینر و غالبیت سیمپسون در نرم¬افزار ARC/GIS استفاده گردیده است. منطقه 3 با میزان شاخص تنوع (496/0) و شاخص غالبیت سیمپسون (059487/0) در جایگاه اول قرار دارد. مناطق 20 و 19 هم به ترتیب با میزان شاخص تنوع (395/0) و (304/0) و شاخص غالبیت سیمپسون (019127/0) و (007362/0) در جایگاه دوم و سوم قرارگرفته‌اند. در سوی دیگر منطقه 8 با کمترین میزان شاخص تنوع (022/0) و شاخص غالبیت سیمپسون (000006/0) در جایگاه آخر قرارگرفته است. نتایج نشان داد که دو منطقه (4 و 1) در وضعیت خیلی زیاد، دو منطقه (5 و 2) در وضعیت زیاد، هفت منطقه (3، 9، 6، 22، 18، 16 و 15) در وضعیت متوسط، پنج منطقه (12، 11، 7، 19 و 20) در وضعیت کم و شش منطقه (14، 13، 21، 10، 8، کم و 17) در وضعیت خیلی کم قرار دارد. با دید آماری، 9 درصد مناطق در وضعیت خیلی زیاد، 9 درصد در وضعیت زیاد، 32 درصد در وضعیت متوسط، 23 درصد در وضعیت کم و 27 درصد در وضعیت خیلی کم قرار دارند.
In recent years, mixing of land use and mixed development has become one of the important areas of research in urban studies. One of the important topics related to the mix of uses is how to measure it in urban areas. Due to the fact that in many researches, the mix of uses is assumed as an independent variable that affects other aspects of the urban environment, so how to measure it is very important to achieve reliable results. This research has been carried out in order to measure and evaluate the areas of Tehran metropolis in terms of diversity and mix of urban uses. This research is descriptive-analytical and practical in terms of targeting. The methods of collecting information and data are in the form of documents (municipal statistics and detailed plan). Shannon's entropy, Gray's relationship analysis, Shannon-Wiener and Simpson's dominance models were used to analyze the data and information obtained in ARC/GIS software. Region 3 ranks first with diversity index (0.496) and Simpson dominance index (0.059487). Regions 20 and 19 are ranked second and third respectively with diversity index (0.395) and (0.304) and Simpson dominance index (0.019127) and (0.007362). On the other hand, region 8 with the lowest diversity index (0.022) and Simpson dominance index (0.000006) is ranked last. It shows that 2 regions (4 and 1) are in very high condition, 2 regions (5 and 2) are in high condition, 7 regions (3, 9, 6, 22, 18, 16 and 15) are in medium condition. 5 regions (12, 11, 7, 19 and 20) are in low status and 6 regions (14, 13, 21, 10, 8, low and 17) are in very low status. Statistically, %9 of the regions are in a very high condition, %9 in a high condition, %32 in an average condition, %23 in a low condition, and %27 in a very low condition.
اسمعیل پور، نجما، کارآموز، الهام و فخارزاده، زهرا. (1394). ارزیابی اختلاط کاربری در فضای شهری خیابان و راهکارهای ارتقای آن (مورد نمونه: خیابان کاشانی در بافت میانی شهر یزد)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 30(3)، 24-1.
پورمحمدی، محمدرضا، صدر موسوی، میر ستار و حسین آبادی، سعید. (1394). ارزیابی الگوی اختلاط کاربری زمین در محلات شهر سبزوار، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 6(22)، 53-34.
حسینی، سیدهادی. (1399). بررسی تطبیقی نتایج روش‌های مختلف در سنجش اختلاط کاربری اراضی در شهر مشهد، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 11(40)، 20-1.
خاکساری، علی، عظیمی، میترا و خاکی، ادریس. (1397). بررسی تأثیر اختلاط کاربری ها بر تولید سفر در محله های شهری ( نمونه موردی: محله های 5 و 6 شهر بانه)، فصلنامه برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای، 3(5)، 27-1.
عزت‌پناه، بختیار، سبحانی، نوبخت و رشیدی ابراهیم حصاری، اصغر. (1394). بررسی نحوه توزیع عوامل کاربری اراضی شهری در طرح‌های توسعه شهری از منظر عدالت اجتماعی (مطالعه موردی: شهر شاهین‌دژ )، فصلنامه علمی پژوهش های بوم شناسی شهری، 6(12)، 64-49.
قنبری، ابوالفضل و واعظی، موسی. (1402). ارزیابی تأثیر اختلاط کاربری اراضی شهری بر مصرف انرژی با تأکید بر حمل و نقل (مطالعه موردی: شهر تبریز)، مجله مهندسی جغرافیای سرزمین، 7(3)، 588-569.
قهرمانی، مریم، پورجعفر، محمدرضا و سعیدی رضوانی، نوید. (1399). توسعه مدل آنتروپی شانون- وینر بر مبنای پارادایم‌های توسعه شهری مبتنی بر اختلاط کاربری زمین شهری، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری، 11(43)، 192-179.
کریمی، محمد، طالعی، محمد و جوادی، قاسم. (1392). ارزیابی کاربرد شاخص‌های تعیین تنوع در اختلاط کاربری‌های شهری (مطالعه موردی: نواحی و محلات منطقه هفت شهرداری تهران)، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 4(16)،46-23.
کنعانپور، عبداله، معصومی، محمدتقی و نظم فر؛ حسین. (1400). کاربست شاخص‌های سنجش اختلاط کاربری اراضی شهری و تکنیک‌های آمار فضایی در برنامه‌ریزی توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر اردبیل)، مطالعات محیطی هفت حصار، 10(37)، 136-121.
References
Esmaeelpour, N., karamooz, E., Fakharzadeh, Z. (2015). Assessment of Mixed Use Status in Urban Street and Strategies for It's Promote (Case Study: Kashani Street in Middle Texture of Yazd City). Geographical Researches, 30(3), 1-24. (in Persian)
evidence from Beijing. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 57, 224-236.
Ezzatpanah, B., Sobhani, N., Rashidi Ebrahimhesari, A. (2015). Investigating the Distribution of Urban Land Use in Urban Development Projects in Terms of Social Justice, Case Study: Shahindezh City. Journal of Urban Ecology Researches, 6(12), 49-64. (in Persian)
Gehrke, S. R., Clifton, K. J. (2016). Toward a spatial-temporal measure of land-use mix. The Journal of Transport and Land Use, 9(1), 171-186.
Ghahremani, M., Pourjafar, M., saeidi rezvani, N. (2021). Development of Shannon-Weaner Entropy Model Based on Urban Development Paradigm Based on Urban Mixed Land Use, Research and Urban Planning, 11(43), 179-192. (in Persian)
Ghanbari, A., Vaezi, M. (2023). An Evaluation of the Effect of Urban Land use Mixed on Energy Consumption Emphasizing Transportation (Case study: Tabriz city), Geographical Engineering of Territory, 7(3), 569-588. (in Persian)
Gray, R. (2002). The Social Accounting Project and Accounting Organization and Society Privileging Engagement, Imaginings, New Accounting and Pragmatism Over Critique?
Hirt, S. A. (2016). Rooting out mixed use: Revisiting the original rationales. Land Use Policy, 50, 134-147.
Hoppenbrouwer, E., E. Louw, E. (2005): Mixed-use Development: Theory and Practice in Amsterdam’s Eastern Docklands, European Planning Studies, 13(7), 967-983.
Hosseini, S. H. (2020). A comparative analysis on the results of different methods in assessment land use mix in Mashhad. Journal of Arid Regions Geographic Studies, 11(40), 1-20. (in Persian)
Iannillo A, Fasolino I. (2021). Land-Use Mix and Urban Sustainability: Benefits and Indicators Analysis. Sustainability. 13(23), 13460.
Kananpour A, Masoumi, M. T., Nazmfar, H. (2021). Using Urban Mixed Land use Measuring Indices And Spatial Statistics Techniques In Urban Sustainable Development Planning (Case Study: Ardabil City). Haft Hesar Journal of Environmental Studies, 10 (37), 121-136. (in Persian)
Karimi, M., Taleai, M., Javadi, G. (2013). Evaluating various criteria for determining diversity of urban Mixed Land Use via GIS (Case Study: neighborhoods and districts of Tehran Municipality No.7), Journal of Urban Regional Studies and Research, 4(16), 23-46. (in Persian)
Khaksari, A., Azimi, M., Khaki, E. (2020). The Impact of Land Use Mixing on Travel Production in Urban Neighborhoods (Case Study: Neighborhoods 1 and 2 of Baneh City), Quarterly Journals of Urban and Regional Development Planning, 3(5), 1-27. (in Persian)
Koster, H. R., Rouwendal, J. (2012). The impact of mixed land use on residential property values. Journal of Regional Science, 52(5), 733-761.
Lipst, S. (2002), Sociology groups and social inequalities, Javad. Afsharkohan translate, publish, Nika, Tehran.
Nabil, N. A., Eldayem, G. E. Abd. (2014). Influence of mixed land-use on realizingthe social capital, HBRC Journal, 52(2), 1-14.
Pour Mohammadi, M. R., Sadr Mousavi, M. S., Hossein Abadi, S. (2016). Evaluation of land use mixture in neighborhoods of Sabzevar city. Journal of Arid Regions Geographic Studies, 6(22), 34-53. (in Persian)
Rowley, A. (2010). Mixed-use Development: Ambiguous concept, simplistic analysis and wishful thinking? Planning Practice & Research, 11(1), 85-98.
Van Den Hoek, J. W. (2008). The MXI (Mixed-use Index) as tool for urban planning and analysis. Corporations and Cities: Envsioning Corporate Real Estate in the Urban Future, Brussels, Belgium.
Vreeker, R., De Groot, H. L. F., Verhoef, E .T. (2004). Urban Multifunctional Land Use: Theoretical and Empirical Insights on Economies of Scale, Scope and Diversity, Built Environment, 30(4), 289-30.
Zhang, M., Zhao, P. (2017). The impact of land-use mix on residents' travel energy consumption: New evidence from Beijing. Transportation Research Part D: Transport and Environment, vol 57, 224-236.