تطبیق جهانبینی مولانا و فلوطین

محورهای موضوعی : اسطوره

حمیدرضا خوارزمی ¹

1 - استادیار دانشگاه شهید باهنر کرمان

تاریخ دریافت : 1395/12/03 تاریخ پذیرش : 1395/12/03 تاریخ انتشار : 1395/12/01

کلید واژه: مولانا, فلوطین, هستی‌شناسی, جهان‌بینی,

چکیده مقاله :

جهان بینى نگر شکلّى انسان به هستى وخویش است که پاسخگوى سؤال‌های اساسى وی نیز هست؛این پرسش‌ها شامل جهان و چگونگی پدیدآمدن آن تا جایگاه موجودات و چگونگی هست شدن آنها و به‌ویژه نگاه به انسان و جایگاه او در هستی، تا تشریح جهان بعد از مرگ و در نهایت نگاه به پایان هستی است. فلوطین از اندیشمندان قرن دوم میلادی و از شاگردان افلاطون، با اندیشۀ خاص خود راه جدیدی در فلسفه گشود. مولانا جلال الدین بلخی، شاعر و عارف بزرگ فارسی‌زبان قرن هفتم هجری قمری نیز با عرفان عاشقانۀ خود نگاه خاصی به هستی داشته است. پرسش اصلی که این پژوهش در پی پاسخ به آن است، چگونگی نگاه این دو اندیشمند به هستی است. برای یافتن پاسخ با توجّه به روش تطبیقی، به تحلیل تطبیقی شاخصه‌های جهان‌نگری در آثار فلوطین و مولانا پرداخته‌ایم و با بررسیوتجزیهوتحلیل،ارتباطهاوشباهت‌هایو تفاوت‌ها بین جهان‌شناسی آنان مشخص گردیده است. نتیجۀ کلام آنکه هستی‌شناسی مولانا و فلوطین به هم نزدیک است؛ با این حال تفاوت هایی هم در این مورد دیده می‌شود.

چکیده انگلیسی:

Outlook, as the human view to world and himself/herself, provides answers to the fundamental questions of man about the world, the creation of world, the situation of creatures in the world, the position of man in the world, the afterlife world and the end of existence. Plotinus, one of the thinkers of the 2th century, has opened a new way in philosophy. Mulānā Jalāl-al Din Rumī, the Persian poet and mystic of the 12th century, based on his mystical outlook, has a special view regarding being and world. The main question of the present article is about how these two thinkers view existence and being. For answering the question, at first, we analyze their ideas about world-view and then study the similarities and differences of them.  

منابع و مأخذ:

کتاب مقدس، عهد عتیق. 1393. بر اساس کتاب مقدس اورشلیم. ترجمه پیروز سیار. تهران: هرمس.

ابن سینا، حسین بن علی. 1376. الالهیات من کتاب الشفا. به تحقیق حسن‌زادۀ آملی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

ـــــــــــــــــــــ .1385. فصوص الحکم. برگردان متن و توضیح از محمدعلی موحد و صمد موحد. تهران: کارنامه.

افلاطون.1380.مجموعه آثار (چهار جلد). ترجمۀ محمدحسن لطفی. تهران: خوارزمی.

باقری خلیلی،علی‌اکبر. 1386. «همانندی‌های فلسفه نوافلاطونی و عرفان مولوی»،نشریه شناخت، ش 54.

جابری، ناصر. 1392. «رابطۀ شناخت و بینش با عین و ذهن در مثنوی»،فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب،س9، ش30.

جعفری، محمد تقی. 1379.مولوی و جهان‌بینی‌ها. چ سوم. تهران: مؤسسۀ نشر و تدوین آثار علامه جعفری.

سهروردی شیخ شهاب الدین. 1348.مجموعه مصنفات. ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌ و ت‍ح‍ش‍ی‍ه‌ و م‍ق‍دم‍ه‌ ح‍س‍ی‍ن‌ ن‍ص‍ر؛ م‍ق‍دم‍ه‌ و ت‍ج‍زی‍ه‌ و ت‍ح‍ل‍ی‍ل‌ ف‍ران‍س‍وی‌: ه‍ن‍ری‌ ک‍رب‍ی‍ن‌ ج3.تهران: انستیتو ایران و فرانسه.

شرکت مقدم،صدیقه. 1388. « مکتب‌های ادبیات تطبیقی»،نشریه مطالعات ادبیات تطبیقی، ش 12.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1353. «روزنه‌ای خرد بر جهانی بزرگ»، مجله دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران، اردیبهشت، ش 83.

طب‍ری‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ج‍ری‍ر. 1339.ت‍رج‍م‍ه‌ ت‍ف‍س‍ی‍ر طب‍ری. ب‍ه‌ ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌ و اه‍ت‍م‍ام‌ ح‍ب‍ی‍ب‌ی‍غ‍م‍ائ‍ی.تهران: دانشگاه تهران.

عزالدین محمود بن علی کاشانی. 1381.مصباح‌الهدایه. با تصحیح و مقدمۀ جلال‌الدین همایی. چ ششم. تهران: هما.

علاءالدولة سمنانی، احمدبن محمد. 1369.مصنفات فارسی. به اهتمام نجیب مایل هروی، تهران: علمی و فرهنگى.

علی پور، مهدی. 1385. «سیری در اندیشه خدا در دستگاه فلسفی فلوطین»،نشریه خردنامه صدرا، بهار - ش 43.

فارابی، ابونصر. 1354. آرای اهل مدینۀ الفاضله. ترجمه جعفر سجادی. تهران: رز.

فلوطین. 1366.دورۀ آثار، دو جلد، ترجمۀ محمد حسن لطفی.تهران: خوارزمی.

کاکایی، قاسم. 1386. «نیستی و کارکرد آن در الهیات در نگاه مولانا و اکهارت»، مجله پژوهش‌های فلسفه و دین. زمستان، ش ده.

کلابادی، ابوبکر محمد بن ابراهیم. ۱۳۱۵.التعرف لمذهب التصوف. ترجمه محمدجواد شریعت. تهران: اساطیر.

مجتبوی، جلال‌الدین. 1356. «جهان برین و جهان فرودین در فلسفۀ افلوطین»،ضمیمه مجله دانشکده علوم انسانی تهران، ش چهار.

مجلسی، محمدباقر. 1403ق.بحارالانوار، ج 84. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.

مرتضوی، منوچهر. 1390. جهان‌بینی و حکمت مولانا. تهران: توس.

مصطفوی، حسن. 1368. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم(14) جلد. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

مولوی، ج‍لال‌ال‍دی‍ن‌م‍ح‍م‍د. 1363.ک‍ل‍ی‍ات‌ ش‍م‍س ی‍ا دی‍وان‌ ک‍ب‍ی‍ر: م‍ش‍ت‍م‍ل‌ ب‍ر ق‍ص‍ائ‍د و غ‍زل‍ی‍ات‌ و م‍ق‍طع‍ات‌ ف‍ارس‍ی‌ و ع‍رب‍ی‌ و ت‍رج‍ی‍ع‍ات‌ و م‍ل‍م‍ع‍ات‌، ب‍ا ت‍ص‍ح‍ی‍ح‍ات‌ و ح‍واش‍ی‌ ب‍دی‍ع‌ال‍زم‍ان‌ ف‍روزان‍ف‍ر. تهران: امیرکبیر.

ــــــــــــــــــــ . ۱۳۹۲. م‍ث‍ن‍وی‌ م‍ع‍ن‍وی‌. ب‍راس‍اس‌ ن‍س‍خ‍ه‌ ن‍ی‍ک‍ل‍س‍ن‌. ب‍ه‌ک‍وش‍ش‌ س‍ع‍ی‍د ح‍م‍ی‍دی‍ان‌. ت‍ه‍ران‌: ق‍طره‌‏. چ ششم.

ناصر خسرو، اب‍وم‍ع‍ی‍ن‌. 1363. ج‍ام‍ع‌‌ال‍ح‍ک‍م‍ت‍ی‍ن‌. ب‍ه‌ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌ و م‍ق‍دم‍ۀ‌ ف‍ارس‍ی‌ و ف‍ران‍س‍وی‌ هانری‌ ک‍ربن‌ و م‍ح‍م‍د م‍ع‍ی‍ن. تهران: طهوری.

نجم‌الدین رازی، عبدالله. 1373.مرصادالعباد. به تصحیح محمدامین ریاحی. چ ششم. تهران: علمی و فرهنگی.

ندایی، محمد علی. 1384. «درآمدی بر معرفت شناسی فلوطین»،نشریه الهیات و حقوق، ش 18.

نیکزاد، عباس. 1382.معرفت نفس از دیدگاه حکیمان. قم: آیت عشق.

یثربی، سیدیحیی. 1392.عرفان نظری (تحقیقی در سیر تکاملی و اصول و مسائل تصوّف).چ هشتم. قم: مؤسسه بوستان کتاب.

 

References

The Holy Bible. (2014/1393SH). Based on The Holy Bible of Jerusalem. Tr. by Pirouz Sayyār. Tehran: Hermes.

'Alā'-oddoleh-ye Semnāni, Ahmad ibn-e Mohammad. (1990/1369SH). Mosannafāt-e Fārsi. With the effort of Najib Māyel Heravi. Tehrān: 'Elmi va Farhangi.

Ali-pour, Mehdi. (2006/1385SH). " Seyr-i dar andisheh-ye khodā dar dastgāh-e falsafi-ye Plotinus". Kheradnāmeh-ye sadrā. Spring. Year.43.

Bāgheri Khalili, 'Ali Akbar. (2006/1386SH). "Hamāndi-hā-ye falsafeh-ye aflātouni va 'erfān-e Mowlavi". Shenākht, summer. No.54.

'Ezz-eddin Mahmoud, Kāshāni. (2002/1381SH). Mesbāh-ol-hedāya.Ed. Byālāl-eddin Homāei. 6^th ed. Tehrān: Homā.

Fārābi, Abu-nasr. (1975/1354SH). Arāe ahl-e madinat-al-fazelah. Tr. by Ja'far Sajjādi. Tehran: Roz.

Ibn-e Sinā, Hossein ben 'Ali. (1997/1376 SH). AL-Ilāhiyyāt men kitāb al-shafā. Researched by Hasan-zadeh Āmoli. Qom: Daftar-e tablighāt-e eslāmi.

Ibn-Sinā, Hossein ben 'Ali. (2006/1385SH). Fusous-ol hekam. Translated and explained by Mohammad 'Ali Movahhed and Samad Movahhed. Tehrān: Kārnāmeh.

Jāberi, Nāser. (2013/1392SH). " Rābeteh-ye shenākht bā 'eyn va zehn dar Masnavi". Āzād University Quarterly Journal of  Mytho- mystic Literature. Year 9. No. 30.

Ja'fari, Mohammad Taghi. (2000/1379SH). Mowlavi va jahān-bini hā. 4^th ed. Tehrān: Moasseseh-ye nashr va tadvin-e āsār-e 'allāmeh Ja'fari.

Kākāei, Ghāsem. (2007 /1386SH). "Nisti va kārkard-e ān dar elāhiyyāt dar negāh-e Mowlānā va Eckhart".Pazhuhesh-hā-ye falsafeh va din. Winter. No.10.

Kalābādi, Abo-Bakr Mohammad ben Ebrāhim. (1934/1313SH). Al-ta'arrof le-mazhab al-tasavvof. Tr. by Mohammad Javād Shari'at. Tehrān: Asātir.

Majlesi, Mohammad Bāgher. (1982/1403AH). Behār-ol Anvār. Vol. 84. Beirut: Dār-ol-ahyā' al-torās Al-'arabi.

Mojtabavi, Jalāl-eddin. (1977/1356SH)."Jahān-e barin va foroudin dar falsafeh-ye Efloutin".Tehrān humanity faculty. No.4.

Mortazavi, Manouchehr. (2011/1390SH). Jahān-bini va hekmat-e Mowlānā. Tehrān: Tous.

Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (1984/1363SH). Kolliyyāt-e Shams yā divan-e Kabir: Moshtamel bar qasāed va qazaliyyāt va moghatta'āt va ghazaliyyāt-e Fārsi va 'arabi va tarji'āt va molamma'āt. Ed. by Badi'-ol-zamān-e Forouzānfar. Tehrān: Amirkabir.

Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (2013/1392SH).Masnavi-ye Ma'navi. Ed. ByNicholson. Withthe effort of Sa'id Hamidiyān. Tehrān: Ghatreh. 6^th ed.

Najm-oddin Rāzi, 'Abd-ollāh. (1994/1373SH). Mersād-ol-'ebād. Ed. by Mohammad Amin Riyāhi. 6^th ed. Tehrān: 'Elmi va Farhangi.

Nāser Khosrow, Abo-Mo'ein. (1984/1363SH). Jāme'-ol-hekmateyn. Ed. by Henry Corbin and Mohammad Mo'ein. Tehrān: Tahouri.

Nedāei, Mohammad 'Ali. (2005/1384SH). "Dar-āmadi bar ma'refat-shenāsi-ye Flotin". Elāhiyyāt va hoghough. No. 18.

Nikzād, 'Abbās. (2003/1382SH). Ma'refat az did-gāh-e hakimān. Qom: Ᾱyat-e 'Eshgh.

Plato. (2001/1380HS). Majmou'eh Āsār (Compelete Works). 4^th vol. Tr. by Mohammad HasanLotfi. Tehrān: Khārazmi.

Plotinus. (1987/1366SH). Doreh-ye Ᾱsār. 2 Vol. Tr. by mohammad Hossein Lotfi. Tehrān: Khārazmi.

Shafi'ei Kadkani, Mohammad Rezā. (1974/1353SH). "Rowzane-i khord bar jahāni bozorg". Journal of Faculty of Literature and Humanities of UT. No.83.

Sherkat Moghaddam, Seddigheh. (2009/1388SH). "Maktab-hā-ye adabiyyāt-e tatbighi".Motāle'āt-e adabiyyāt-e tatbighi. No.12^th.

Sohravardi, Shekh Shahāb- eddin. (1969/1348SH). Majmou'eh mosannafāt. Ed. And Tr. by Hossein Nasr. Ed. And France analyse by. HenryKurban. 3 vol. Tehrān: Anistitue Irān & France.

Tabari, Mohammad- ibn Jarir. (1960/1339SH). Tarjomeh-ye tafsir-e tabari. Ed. by Habib Yaghmāei. Tehrān: University of Tehran.

Yasrebi, Seyyed Yahyā. (2013/1392SH). 'Erfān-e nazari (tahghighi dar seyr-e takāmoli va osoul va masāel-e tasavvof). 8^th ed. Qom: Mo'asseseh-ye Boustān-e Ketāb.