مولفه های حکمرانی مطلوب در نظام اسلامی: با تأکید بر اندیشه و کنش آیت‌الله شهید بهشتی
محورهای موضوعی : حکمرانی اسلامیمحمدرضا عبداله نسب 1 , فرامرز میرزازاده 2
1 - گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، قم، ایران
2 - گروه علوم سیاسی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، تهران
کلید واژه: "ایران", " اسلام", " حکمرانی خوب", "آیت‌الله بهشتی", "نظام امت و امامت",
چکیده مقاله :
گرچه نظریه‌های مربوط به حکمرانی خوب، محصول دوران مدرن است، اما اسلام دارای آموزه‌هایی است که شاخص‌های حکمرانی مطلوب را ترسیم می‌کند. هر یک از متفکران اسلامی، متناسب با شاخص‌های حکمرانی خوب را از منابع اسلامی، استخراج و برای طراحی زیست شایسته مسلمانان ارائه کرده‌اند. این تحقیق به منظور بررسی تطبیقی شاخصه‌های خوب از منظر اندیشمندان غربی و اسلامی به بررسی آرای آیت‌الله بهشتی پرداخته است زیرا که آیت‌الله بهشتی به دلیل دانش توأمان فقهی و فلسفی، و تجربه زندگی در جهان اسلام و غرب، فهم درست‌تری از این شاخصه‌ها داشته باشد. نظریه وی تحت عنوان نظام سیاسی امت و امامت دارای شاخصه‌های متعدد حکمرانی خوب است که ما در این تحقیق به بررسی تحلیلی - تطبیقی شاخص‌های حق اظهار نظر و پاسخگویی، حاکمیت قانون، اثربخشی دولت، کیفیت مقررات و مبارزه با فساد از منظر بهشتی پرداخته و رد پای نهادینه شدن آنها را در تلاش وی برای طرح و تصویب آنها در مجلس خبرگان قانون اساسی جست‌وجو کرده‌ایم. در نهایت، این تحقیق به این نتیجه رسیده است که این شاخص‌ها به دلیل طرح شدنشان در چارچوب نظام سیاسی امت و امامت، ضمن انطباق شکلی و ساختاری با نظریه‌های مدرن، از لحاظ محتوای دارای تعابیر و موازین اسلامی است.
Although theories of good governance are the product of modern times, Islam has doctrines that outline the characteristics of good governance. Each of the Islamic thinkers, in accordance with the characteristics of good governance, has extracted it from Islamic sources and presented it for designing a decent life for Muslims. This study has comparatively examined the views of Ayatollah Beheshti from the perspective of Western and Islamic thinkers in order to comparatively evaluate good characteristics, because Ayatollah Beheshti has a more correct understanding of these characteristics due to his combined jurisprudential and philosophical knowledge and life experience in the Islamic and Western worlds. His theory under the title of political system "Ummah and Imamate" has several characteristics of good governance. And we have dealt with the "fight against corruption" from Beheshti's perspective, and we have sought traces of their institutionalization in his attempt to propose and approve them in the Assembly of Constitutional Experts. Finally, this study has concluded that these indicators, due to their design in the framework of the political system of the ummah and Imamate, while adapting formally and structurally to modern theories, in terms of content have Islamic interpretations and standards.
_|1) اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی(1364). صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. جلدهای 1-3. تهران: مجلس شورای اسلامی.
2) برادران‌شركا، حميدرضا و سعيد ملك‌الساداتي( 1387). حكمراني خوب كليد توسعه آسياي جنوب‌غربی. فصلنامه راهبرد، (شماره 48): صص 359-384.
3) بردبار، غلامرضا، ضرابی‌زاده، شیما و صالحی، طاهر(1394). «ارائه الگوی حکمرانی خدامحور»، مدیریت اسلامی، سال بیست‌وسه، (شماره 2): صص 9-41.
4) بهشتی، محمدحسین(1357). مجموعه مقالات. قم: انتشارات جهان‌آرا.
5) ــــــــــ(1358). کتاب مواضع ما. تهران: حزب جمهوری اسلامی.
6) ــــــــــ(1361)، سخنرانی‌هاي شهید مظلوم دکتر بهشتی، چاپ اول، تهران: سید جمال.
7) ــــــــــ(1362). اقتصاد اسلامی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
8) ــــــــــ(1362). درباره آزادي در جامعه¬اسلامی، روزنامه¬جمهوري¬اسلامی تاریخ دوم فروردین ماه.
9) ــــــــــ(1378)، مبانی نظری قانون اساسی، تهران بقعه.
10) ــــــــ(1379). باید‌ها و نبایدها، تهران: بقعه
11) ــــــــ(1380)، نقش آزادی در تربیت کودک، تهران: بقعه.
12) ــــــــ(1381). آزادی، هرج و مرج، زورمداری، تهران: بقعه.
13) ــــــــ(1387). بانکداری، رباوقوانین¬مالی¬اسلام. تهران: بنیاد نشر آثار و اندیشههاى شهید بهشتى.
14) ــــــــ(1389). سه گفتار، تهران: بقعه.
15) ــــــــ(1390الف). شناخت اسلام، تهران: بقعه.
16) ــــــــ( 1390ب). حق و باطل از دیدگاه قرآن. تهران: روزنه.
17) ــــــــ( 1390ج). حزب جمهوری اسلامی. تهران: روزنه.
18) ــــــــ(1390د). ولایت، رهبری و روحانیت. تهران: بقعه.
19) ــــــــ(1392). درس گفتارهای فلسفه دین، تهران: نشر روزنه.
20) ــــــــ(بی‌تا). لیبرالیسم از چه می‌گوید؟. مشهد: مرکز تبلیغات پیروان ولایت فقیه.
21) پیرسون، پل(1393). سیاست در بستر زمان، ترجمه محمد فاضلی، تهران: نی.
22) جاسبی، جواد و ندا نفری( 1388). «طراحی الگوی حکمرانی خوب برپایه نظریه سیستم های باز»، علوم مدیریت ایران، سال 16، (شماره 45): 85-117..
23) حشمت زاده، محمدباقر و حاجی‌یوسفی، امیر محمد( 1396). «بررسی موانع تحقق حکمرانی خوب در فرهنگ سیاسی ایران»، جستارهای سیاسی معاصر، (شماره 1): صص 1-24.
24) میدری، احمد(1383). حکمرانی¬خوب¬بنیان¬توسعه. تهران:¬ مرکز¬پژوهش¬های¬مجلس¬شورای¬اسلامی.
25) دباغ، سروش و نفري، ندا(1388). «تبيين مفهوم خوبي در حكمراني خوب»، مديريت دولتی. دوره 1/ سال 3، (شماره3): صص 3-18.
26) شاه‌آبادی، ابولفضل و جامه‌بزرگی، آمنه(1392). «نظریه حکمرانی خوبی از دیدگاه نهج‌البلاغه»، پژوهشنامه نهج‌البلاغه، سال اول، (شماره 2): صص 133-153.
27) رضایی، حسن و توحیدفام، محمد(1397). «نسبت‌سنجی الگوی حکمرانی خوب و مردم‌سالاری دینی (با تأکید بر شاخص‌های حاکمیت قانون، مشارکت و پاسخگویی). راهبرد، سال بیست و هفتم، (شماره 82): صص 35-65.
28) صفریان، روح‌الله و امام‌جمعه‌زاده، سیدجواد( 1396). «الگوی حکمرانی خوب؛ سرمایه‌ی اجتماعی و توسعه‌ی همه جانبه». فصلنامه دولت پژوهی، سال سوم، (شماره 3): صص 145-181.
29) عابدی‌اردکانی، محمد و نظری، محمدعلی(1394). «جامعه اسلامی و ماهیت رهبری در اندیشه سیاسی شهید بهشتی: با تأکید بر نظریه امامت و امت»، پژوهش¬های سیاست اسلامی. سال سوم، (شماره 7): صص 115-137.
30) علویان، مرتضی و زارع پور، محمد( 1396). «شاخص حکمرانی خوب در اندیشه سیاسی آیت الله جوادی آملی»، سیاست های پژوهش اسلامی، (شماره 11): صص 37-60.
31) عیوضی، محمدرحیم، مرزبان، نازنین و صالحی، معصومه(1396). «از بررسی حکمرانی تا الگوی حکمرانی پایدار» فصلنامه راهبرد، سال بیست‌وشش/ پیاپی 37، (شماره 85): صص 33-67.
32) فیرحی،داود(1391). «رهبری و حکومت در اندیشه شهید بهشتی»، فصلنامه سیاست، دوره 42، (شماره 1): 287-310.
33) ــــــــــــ(1394). فقه و سیاست در ایران معاصر. جلد 2. تهران: نشر نی.
34) کریمی‌مله، علی(1391). «تأملی نظری در نسبت حکمرانی خوب و امنیت ملی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال پانزده، (شماره 4): صص 43-91.
35) مبارک، اصغر و آذرپیوند، زیبا( 1389). «نگاهی به شاخص‌های حکمرانی خوب از منظر اسلام و تاثیر آن بر رشد اقتصادی». اقتصاد اسلامی، (شماره 16): صص 178- 195.
36) مرشدی‌زاد، علی(1396). «حکمرانی خوب و حکمرانی مطلوب در تمدن نوین اسلامی». دوفصلنامه
آینده‌پژوهی ایران، سال دوم، (شماره 3): صص 125-140.
37) منتظری، محمد، بهمنی، اکبر و فتحی‌زاده، علیرضا(1397). «الگوی حکمرانی خوب از دیدگاه نهج‌البلاغه: گامی در جهت تبیین الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت»، دو فصلنامه الگوی پیشرفت اسلامی، دوره ششم، (شماره 11): صص 133-153.
38) نساج، حمید، پوررنجبر، مهدیه و نظری، نیما(1395). «جایگاه آزادی در منظومه فکری شهید بهشتی»، فصلنامه پژوهش¬های اسلامی. سال بیست‌ودو/پیاپی 109. (شماره 2): صص 103-130.
39) Elsenhans, H., (2001). "The Political Economy of Good Governance", Journal of Perspective on Global Development and Technology, No. 2. Pp 1-28.
40) Helliwell, John, Hang, Haifang, Grover, Shawn and Wang, Shun(2018). "Empirical Linkages between Good Governance and National Well-Being", Journal of Comparative Economics, httpp://doi.org/10.1016/j.jce.2018.01.004.
41) Johnston, Michael. (2013). "Good governance: Rule of low, Transparency and Accountability", Colgate University Available online at: http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/un/ unpan010193.pdf.
42) Kaufmann, D., Kraay, A. & Mastruzzi, M., (2010), "The World Wide Governance Indicators: Methodology and Analytical Issues", The World Bank Development Ressarch Group Macroeconomics and Growth Team September. pp 2-30.
43) Neueihed, Sarah E. (2010). Thesis the Paradox of Good Governance under Authoritarian Regimes, Lebanon: Lebanese American University Press.
44) Plumptre & Graham J., (2000). “Governance in the New Millennium”: Challenges for Canada Institution Governance 122, Downloaded from: www.Iog.ca.
45) Weiss, T. G., (2000). "Governance, Good Governance and Global Governance: Conceptual and Actual Challenge", Third World Quarterly, Vol. 21(5): pp 795-814.
46) World Bank. (1989). Sub-Saharan Africa: From Crisis to Sustainable Growth, Available online at: http://www-wds.worldbank. org/external/default/WDSContentServer /WDSP /IB/1999/12/02/ 000178830_98101901364149/Rendered/PDF/multi0page.pdf
|_