شناسایی عوامل کلیدی موفقیت همکاری های R&D با رویکردی به آینده در زنجیره تامین گروه مپنا
محورهای موضوعی : آینده پژوهیعباس خمسه 1 , مریم گودرزی 2 , مریم اصغری 3
1 - عباس خمسه (مسئول مکاتبات)
استادیار گروه مدیریت صنعتی،واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
Abbas.khamseh@kiau.ac.ir
2 - دانشجوی دکتری، گروه مدیریت تکنولوژی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشجوی دکتری، گروه مدیریت تکنولوژی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: همکاری های تحقیق و توسعه, تحقیق و توسعه, زنجیره تامین, صنعت نیروگاهی, گروه مپنا,
چکیده مقاله :
صنایع نیروگاهی از جمله صنایع مادر می باشند که انجام R&D با دیدگاه آینده نگر بدلیل تغییرات سریع تکنولوژی های آن، امری حیاتی است. از طرفی به دلیل تنوع و حجم بالای R&D، بخشی از R&D در داخل زنجیره تامین این صنایع صورت می گیرد. در نهایت موفقیت محصولات نیروگاهی به شدت وابسته به همکاری های موجود و آتی موفق R&D در زنجیره تامین می باشد. گروه مپنا به عنوان تولید کننده محصولات نیروگاهی، در راستای کسب مزیت رقابتی و حضور در بازارهای جهانی نیازمند توسعه همکاری های R&D در زنجیره تامین خود با رویکردی آینده نگر می باشد. از آنجا که پژوهشی در این خصوص صورت نگرفته است، هدف این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر موفقیت همکاری های R&D در زنجیره تامین گروه مپنا می باشد.. این پژوهش از حیث هدف کاربردی و از نوع روش توصیفی پیمایشی می باشد. عوامل موثر بر همکاری های تحقیق و توسعه در زنجیره تامین از مرورادبیات و نظر خبرگان زنجیره تامین استخراج شده و پرسشنامه تایید شده در جامعه خبرگان گروه مپنا توزیع و نتایج با روش های تحلیل عاملی تاییدی با معادلات ساختاری و نرم افزار PLS مورد بررسی قرار گرفته اند. در این پژوهش8 عامل کلیدی موفقیت در همکاری های R&D به همراه 25 شاخص شناسایی و تاییدگردید. بر اساس فرآیند تحلیل شبکه ای(ANP)، الویت اول عامل راهبری یکپارچه زنجیره تامین ، الویت دوم هوشمندی تکنولوژی و عوامل ویژگی شرکا، مدیریت تامین کنندگان، مدیریت مالی، مدیریت R&D ، تعهدات قانونی و مدیریت IT به ترتیب در الویتهای بعدی قرار گرفته اند.
Power plant industries are among the mother industries that research and development with the forward-looking perspective are crucial in which due to the rapid changes in technology. On the other hand, part of R&D is done within the supply chain of these industries. Finally, the power plant products success is strongly dependent on existing and future successful R&D collaborations in the supply chain. Mapna Group, as a manufacturer of power plant products, needs to develop research and development collaboration in its supply chain with a forward-looking approach in order to gain competitive advantage and to be present in the global markets. Since no research has been done in this regard, the purpose of this study is to identify the factors influencing the success of R&D collaborations in MAPNA Group Supply Chain. This research is a descriptive survey in terms of method, and is applied in terms of purpose. Factors affecting the R&D collaborations in the supply chain are extracted from overviewing the literature and the supply chain experts' viewpoints, and the questionnaire approved by the MAPNA Group’s Experts was distributed and results were analyzed by the confirmatory factor analysis with structural equations and PLS software. In this study, 8 key success factors in R&D collaboration were identified and wereconfirmed together with 25 indicators. According to the Network Analysis Process (ANP), the first priority is the integrated supply chain leadership, the second priority is the technology intelligence, and the next priorities respectively are the partner specificity factors, suppliers management, financial management, research and development management, legal obligations and IT management.
_||_
شناسایی و الویت بندی عوامل موثر بر تجاریسازی دستاوردهای R&D با رویکردی آینده نگر
در شرکتهای دانش‌بنیان صنعت الکترونیک-قدرت
چکیده:
این پژوهش به‌منظور شناسایی و الویت بندی عوامل مؤثر بر تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه در شرکتهای دانش‌بنیان فعال در حوزه الکترونیک-قدرت ایران شکل گرفته است. با مطالعه ادبیات موضوع و جمع‌بندی پژوهش‌های انجام‌شده و نظرات خبرگان، تعداد 71 شاخص مؤثر در تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه در صنعت الکترونیک- قدرت شناسایی و با طراحی پرسشنامه‌ای با طیف لیکرت، میزان مؤثر بودن این شاخص‌ها از خبرگان صنعت و دانشگاه نظرسنجی شد. در این مرحله و پس از تصمیم گیری و غربالگری، تعداد 55 شاخص پذیرفته شد. این شاخص‌ها در قالب 2 عامل و 8 بعد، دسته‌بندی و پرسشنامه نهایی بر اساس آن طراحی شده و بین 36 نفر از مدیران و کارشناسان چند شرکت دانش‌بنیان حوزه الکترونیک-قدرت توزیع و جمع‌آوری گردید و با استفاده از معادلات ساختاری و نرم‌افزار PLS Smart ، مدل پژوهش مورد برازش قرار گرفت. در نهایت 47 شاخص برای مدل طراحی‌شده پذیرفته شد. همچنین عوامل با تکنیک ANP الویت بندی شدند که نتایج نشان دهنده آن است که اولویت اول: عامل استراتژیک، اولویت دوم: عامل سرمایه‌های انسانی، اولویت سوم: عامل تکنولوژیکی، اولویت چهارم: عامل بازاریابی و فروش، اولویت پنجم: عامل مدیریتی، اولویت ششم: عامل شبکه تأمین، اولویت هفتم: شرایط رقابتی و بازار، اولویت هشتم: قوانین و مقررات و حمایت‌های دولتی، واقع شده است. بر اساس پژوهش انجام‌شده در تجاریسازی دستاوردهای دانش‌بنیان در صنعت الکترونیک-قدرت، توجه به همه 8 عامل فوق ضروری است و عدم توجه به برخی عوامل موجب نقصان در موفقیت تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه خواهد بود.
واژگان کلیدی: تجاریسازی1، تحقیق و توسعه2، شرکتهای دانش‌بنیان3، صنعت الکترونیک - قدرت4،ANP
مقدمه:
مفهوم تجاریسازی با واژه‌های صنعتیسازی، به‌کارگیری و پیاده‌سازی در ادبیات موضوع مترادف است و در اوایل قرن ۱۹ در متون علمی بکار گرفته شد. همچنین مباحث مرتبط با تجاریسازی مانند قیمت‌گذاری فناوری، بازاریابی فناوری و... از اواسط قرن ۱۹ در محافل علمی رواج یافت (جلیلی، 2011). در جهان کنونی که رقابت فشرده‌ای در تسخیر بازارها وجود دارد و با ظهور کشورهایی که با نازل‌ترین قیمت محصولات مصرفی دنیا را تأمین می‌نمایند راه ورود به بازارهای جهانی، رو آوردن به محصولات جدید مبتنی بر دانش و تکنولوژی‌های جدید هست. موضوع تجاریسازی برای شرکتهای کوچک و متوسط که توان رقابت با محصولات انبوه و ارزان‌قیمت تولیدکنندگان بزرگ را ندارند از اهمیت بیشتری برخوردار است. (سلطانی گرد فرامرزی، 1390).
تجاریسازی در فرهنگ لغت هریتچ5 به معنای کاربرد روش‌های کسب و کار به‌منظور سودآوری آمده است. از دیدگاه چیه زا پیکالیچ6 (فکور، 1388) تجاریسازی فرآیند انتقال و تبدیل دانش تولید شده در مراکز تحقیقاتی به انواع فعالیت‌های تجاری به شمار می‌رود. فرآیند تبدیل چیزی به فعالیت تجاری و معرفی یک محصول یا خدمت در بازار برای کسب سود نیز از جمله تعاریف دیگری است که برای تجاریسازی ارائه شده است. ریمر7 و همکاران تجاریسازی را فرآیند تبدیل فناوری به محصولات موفق اقتصادی می‌داند. تجاریسازی، فرآیندی است که دانش تولید شده را به محصولات قابل‌عرضه در بازار تبدیل می‌کند (موسایی، 1389). اسپیلینگ8 تجاریسازی را فرآیند تبدیل و دگرگونی دانش نظری موجود در قالب برخی از فعالیت‌های اقتصادی تعریف کرده است (بندریان، 1388). برخی تجاریسازی را انتقال دانش فناوری از یک فرد یا گروه به فرد یا گروهی دیگر به‌منظور به‌کارگیری آن در سیستم، فرآیند، محصول و یا یک روش انجام کار، تعریف نموده‌اند (جاهد و همکاران، 1390).
تجاریسازی فناوری خلق محصول، خدمت یا فرآیندی جدید و مبتنی بر رفع تقاضای موجود یا ایجاد تقاضای جدید، مستلزم تلاش مستمر در راه تبدیل نتایج به محصولات و خدمات جدید و بازاریابی موفق آن‌هاست (میرغفوری، 1390).
برای تجاری شدن یک طرح، عوامل مختلفی از جمله علمی، فناوری، حقوقی، مالی و اقتصادی درگیر هستند که تنها با یک مدیریت متمرکز و شبکه‌سازی می‌توان این عوامل را به‌درستی باهم آمیخته کرد. از سوی دیگر، تجاریسازی یافته‌های تحقیقاتی مهمی که وجود دارد، حلقه مفقوده مهمی در راستای توسعه و تعالی کشور و تولید ثروت و درآمد و حل مشکلات اقتصادی میباشد. (موسایی،1387)
پژوهش حاضر به شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه در شرکتهای دانش‌بنیان حوزه الکترونیک-قدرت می‌پردازد تا بتواند راهگشای طراحی الگوی تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه در این حوزه و حوزههای مشابه دیگر صنعت کشورگردد. بنابراین اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر ناشی از اهمیت فزاینده‌ای است که فرآیند تجاریسازی دستاوردهای تحقیق‌وتوسعه در ارزش واقعی شرکتها و عملکرد مدیران آنها و به‌تبع آن در موفقیت و شکست آنها در محیط رقابتی و پیچیده امروزی دارد.
ازآنجایی‌که این پژوهش با هدف ارزیابی عوامل مؤثر بر تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه در شرکتهای فعال در صنعت الکترونیک-قدرت ایران شکل گرفته است و تاکنون در این شرکتها چنین پژوهشی انجام نشده است و از طرفی چون ارزیابی تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه با یک مدل بومی صورت می‌گیرد، لذا این پژوهش دارای نوآوری میباشد.
مرور ادبیات:
مطالعات نشان می‌دهد از حدود 1000 ایده خام تنها 1 یا 2 ایده در بازار به موفقیت می‌رسد (میربلوک و صفری، 1387). ایدهها برای تبدیل‌شدن به یک کسب‌وکار موفق و سودآور باید تجاریسازی گردند و تجاریسازی به‌عنوان یک فرآیند غیرخطی و پیچیده مستلزم ایفای نقش بازیگران مختلف با توانمندی‌های متفاوت میباشد. در کشور ما روش‌های تجاریسازی به‌خوبی شناسایی و تدوین نشده است و در عمل این فرآیند که نیازمند مهارت‌های مختلف میباشد به تجربه، ذوق و سلیقه و ابتکار شخص کارآفرین بستگی دارد. اتکاء به قابلیت‌های فردی و نبود روش‌های مدون در جهت تجاری کردن ایدهها، مانع رشد کارآفرینی شده و تنها درصد کمی از ایده‌های جدید که پتانسیل تبدیل به محصولی سودآور را دارند، به مرحله تولید و تجاری شدن خواهند رسید. (نصیری، 2014). تجاریسازی به انتقال فناوری نزدیک است؛ به‌عبارت‌دیگر فرآیند تجاریسازی، همان فرآیند انتقال دانش و فناوری از مراکز تحقیقاتی مانند مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری به صنایع موجود یا کسب و کارهای جدید است (لیبارس و همکاران، 2010).
به نظر کارل دیچر9 تجاریسازی تحقیق، فرآیندی است که از تمام فرصت‌های ممکن استفاده می‌کند تا بتواند فواید ایجاد شده توسط نوآوری‌شان را به دست آورد. در این تعریف تجاریسازی چند نکته قابل توجه وجود دارد: نخست اینکه عمل تجاریسازی یک فرآیند است، به‌عبارتی‌دیگر تجاریسازی دارای یک ورودی معین است که مسیری را برای رسیدن به یک خروجی طی نموده و در این مسیر در هر ایستگاه، ارزش افزوده‌ای برای آن ایجاد می‌شود. دوم، در این فرآیند از تمامی پتانسیل‌های ممکن استفاده می‌شود، به عبارتیدیگر نیروی کار، ساختار سازمانی، قوانین و مقررات، فناوری و هر آنچه به‌عنوان پتانسیل مطرح می‌شود به‌نوعی درگیر در موضوع تجاریسازی خواهد بود.سوم، تجاریسازی فناوری بخشی از نوآوری فناورانه است و اگر نوآوری را از پرداختن به ایده تا ورود به بازار در نظر بگیریم، بدون تجاریسازی قطعاً چیزی به نام نوآوری و فناوری وجود نخواهد داشت. چهارم، هدف از اجرای این فرآیند، سود رسانی معنوی و مادی به سرمایه‌گذاران نوآوری فناورانه و نیز کل جامعه است (جهاندیده، 1384).
گائو و همکاران (2016)، به بررسی شاخص‌های حمایت‌های مالی دولت، قوانین و مقررات دولتی و تسهیل امکان همکاری مراکز تحقیقاتی در رابطه با تجاریسازی پرداخته‌اند، همچنین یاور زاده و آزاده (1394)، در مورد رابطه شاخص‌های حمایت‌های مالی دولت، سیاست توسعه صادرات، توجه به فعالیت‌های تحقیق و توسعه در سازمان، قابلیت‌های مدیریت سازمان، تسهیل امکان همکاری مراکز تحقیقاتی، دسترسی به بازار با تجاریسازی مطالعه کرده‌اند. دلاور و همکاران (1391)، شاخص‌های حمایت‌های مالی دولت، قوانین و مقررات دولتی، رانت‌های دولتی، حمایت دولت از تشکیل شرکتهای زایشی، تشکیل نهادهای میانجی لازم، تعامل مؤثر با مشتری، کاهش هزینه‌های تحقیق و توسعه، توانایی برون‌سپاری، توانایی انجام همکاری‌های تحقیقاتی، توانایی سرمایه‌گذاری مشترک، توانایی انگیزش کارکنان، قوانین مالکیت معنوی، ارتباط با مراکز تحقیقاتی را از عوامل مؤثر در تجاریسازی برشمرده‌اند. مقیمی و همکاران (1389)، به بررسی رابطه شاخص‌های حمایت‌های مالی دولت، راهبرد تجاری سازمان، تعامل مناسب با تیم پژوهشی و ارزیابی طرح‌های تحقیقاتی با تجاریسازی پرداخته‌اند. قاسم شربیانی (1389) در رابطه با تجاریسازی، شاخص‌های حمایت‌های متنوع دولتی و چرخه حیات تکنولوژی را مورد بررسی قرار داد. جکسون و همکاران (2015) در رابطه با تجاریسازی، به بررسی شاخص‌های حمایت‌های متنوع دولتی، سیاست‌های دولتی و قوانین مالکیت معنوی پرداخته‌اند. میونگ و همکاران (2015)، به بررسی شاخص‌های حمایت‌های متنوع دولتی، استراتژی سازمان، برقراری ارتباطات مناسب، همکاری‌های مشترک، توانایی بازاریابی سازمان، سطح تجربه سازمان، سطح تجربه سازمان، شبکه‌سازی، قابلیت‌های مدیریت سازمان، تجهیزات و امکانات فنی، پیچیدگی تکنولوژی، انعطاف‌پذیری تکنولوژی، قابلیت‌های نوآورانه، طبیعت تکنولوژی، نوع تکنولوژی، پیچیدگی تکنولوژی، انعطاف‌پذیری تکنولوژی، قابلیت‌های نوآورانه، منابع مالی، ویژگی‌ها و طبیعت صنعت، سطح رقابتی سازمان، زمان‌بندی مناسب، وضعیت بازار، شرایط قیمت‌گذاری و شرایط فروش پرداخته‌اند. پورعزت و همکاران (1390) در رابطه با تجاریسازی، شاخص‌های توجه دولت به تجاریسازی، تشکیل پارک‌های فناوری و مراکز رشد، رقابت مناسب در صنعت، فضای حاکم بر صنعت، نظام آموزشی عمومی را مورد بررسی قرار داده‌اند. نیکنام و همکاران (1389) به مطالعه رابطه شاخص‌های تشکیل پارک‌های فناوری و مراکز رشد، ایجاد نظام ملی نوآوری، ایجاد بازار مناسب توسط دولت، مشتری مداری، منابع اطلاعاتی، ارزیابی طرح‌های تحقیقاتی، ایده‌های سودآور، هدف‌گذاری، مدل‌سازی، توانایی تأمین مالی، انعطاف‌پذیری مدیران، توانایی بازاریابی سازمان انعطاف‌پذیری محققان، فرصت‌های تکنولوژیک برای محصول مورد نظر، منابع مالی، امکان تعامل با مراکز صنعتی دیگر، وجود سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر، وضعیت اقتصادی کشور، وجود مزیت‌های رقابتی، کشش مناسب بازار، مشتریان انعطاف‌پذیر، با تجاریسازی پرداخته‌اند. سلطانی گرد فرامرزی (1390)، به بررسی شاخص‌های تسهیل ارتباطات بین‌المللی، شبکه مدیریت سازمان، اهمیت به نوآوری در سازمان، ترکیب تیم تحقیق و توسعه، تخصیص منابع بر اساس اولویت‌ها، اهداف سازمان، انعطاف‌پذیری سازمان، بهرهگیری از فناوری خارجی، استفاده از متخصصان بازار، چشم‌انداز مدیریت، راهبرد مدیریت، پشتیبانی مدیریت، انگیزه مدیریت، مهارت و تجربه کارکنان، انگیزه کارکنان، سطح درک کارکنان از محصولات جدید و سطح درک عمومی از محصول جدید، در رابطه با تجاریسازی پرداخته است.
ماناجینزکی (2011)، شاخص‌های توانایی ارزیابی رقبا، توانایی ارزیابی بازار، فرهنگ سازمانی، تعامل مؤثر با مشتری، ارزیابی طرح‌های تحقیقاتی، ارزیابی ایده‌های جدید، قابلیت‌های مدیریت سازمان، مهارت و تجربه کارکنان، انطباق محصول با قابلیت‌های محوری، انطباق ارزش‌های سازمانی با محصول، منابع مالی، توانایی ارزیابی اقتصادی طرحها، زمان‌بندی مناسب و ارتباط با تأمین‌کنندگان، در ارتباط با تجاریسازی پرداخته است. گودرزی و همکاران (1392)، شاخص‌های توانایی ارزیابی بازار، مستندسازی، توانایی مذاکره با ذینفعان، برقراری ارتباطات مناسب، مسؤولیت پذیری کارکنان، حمایت مدیر ارشد، تجهیزات و امکانات فنی، توانمندی‌های فنی، سطح دانش سازمان را در خصوص تجاریسازی مورد مطالعه قرار دادند. کلانتری و همکاران (1394) در رابطه با تجاریسازی، به بررسی شاخص‌های ساختار سازمانی، استراتژی سازمان، زیرساخت‌های سازمان، میزان منابع انسانی سازمان، ماهیت پژوهش برای محصول مورد نظر پرداخته‌اند. رادفر و همکاران (1388)، به مطالعه شاخص‌های فرهنگ سازمانی و سطح تجربه سازمان، در رابطه با تجاریسازی پرداخته‌اند. سروو (2008) در خصوص تجاریسازی شاخص‌های طرح کسب و کار، نحوه مدیریت سازمان، اهداف سازمان، توان ریسک‌پذیری سازمان، مأموریت سازمان، چشم‌انداز سازمان، وضعیت رقبا، وضعیت سازمان در مقابل رقبا را مطرح و مطالعه کرده است. محمدی (1393) در رابطه با تجاریسازی، به مطالعه شاخص‌های آموزش کارکنان و وضعیت رقبا پرداخته است. جائمین و جائهو (2013) در رابطه با تجاریسازی، شاخص‌های کاهش هزینه‌های تحقیق و توسعه، ارتباط با مراکز تحقیقاتی، نهادهای تأثیرگذار را مورد مطالعه قرار داده‌اند. نورکاماریا و سمسودین (2013)، رابطه شاخص‌های ایده‌های سودآور، قوانین انتقال تکنولوژی کشور و همکاری‌های متقابل کارکردی را با تجاریسازی بررسی کرده‌اند.
نورلیزاواتی و همکاران (2015)، توان ریسک‌پذیری سازمان را به‌عنوان شاخص مهم در تجاریسازی مورد مطالعه قرار داده است. جی هنگ و مینگ یئو (2015)، به بررسی دارایی‌های مکمل سازمان و فرصت‌های نوآوری در رابطه با تجاریسازی پرداخته است. آریکا و سندبرگ (2012)، به بررسی رابطه شاخص‌های فرهنگ تجاریسازی در سازمان و شبکه‌های نوآوری با تجاریسازی پرداخته‌اند. نوراین و همکاران (2015) در خصوص تجاریسازی شاخص‌های مهارت و تجربه کارکنان، ویژگی‌های روان‌شناختی کارکنان، تجربه و دانش کارکنان، ایده‌های نوآورانه، وضعیت فرآیندهای تجاری کشور، وضعیت شرکای تجاری، همکاری‌های مشترک تجاری، ارتباطات مناسب، وجود مزیت‌های رقابتی را مورد مطالعه قرار داده‌اند. پال کور و همکاران (2014)، به مطالعه شاخص‌های قوانین مالکیت معنوی، قوانین و مقررات سازمان، پذیرش تکنولوژی توسط عموم در رابطه با تجاریسازی پرداخته‌اند.
در جدول 1 نتایج و مقایسه مطالعات پیشین آورده شده است:
روش پژوهش
این پژوهش بر اساس نحوه گردآوری داده‌ها که با حضور در سازمان و به‌وسیله پرسشنامه انجام شده است، تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی بوده و از آنجا که پژوهش به شناسایی و ارزیابی عوامل مؤثر بر تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه در صنعت الکترونیک-قدرت می‌پردازد و در آن صنعت بکار گرفته می‌شود، پژوهش از نوع کاربردی میباشد. با توجه به محدود بودن جامعه آماری که بتوانند به پرسشنامه تحقیق پاسخ دهند، از روش کل شماری استفاده شده است. روش گردآوری داده‌ها، با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه با خبرگان صورت گرفته است و با استفاده از آلفای کرونباخ، پایایی پرسشنامه بررسی شده است. آلفای کرونباخ بدست آمده توسط نرم‌افزار SPSS برابر 0.892 بوده که حاکی از همبستگی درونی بین سؤالات و در نتیجه وجود پرسش‌های همگن است. روایی پرسشنامه‌ها نیز با قضاوت خبرگان مورد تائید قرار گرفته است.
در این پژوهش با مطالعه ادبیات موضوع و جمع‌بندی پژوهش‌های انجام‌شده و نظرات خبرگان، تعداد 55 شاخص مؤثر در تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه در صنعت الکترونیک -قدرت شناسایی و با طراحی پرسشنامه‌ای با طیف لیکرت میزان مؤثر بودن این شاخص‌ها از خبرگان نظرسنجی شده است. این شاخص‌ها در قالب 2 عامل و 8 بعد دسته‌بندی شده که ابعاد اصلی شناسایی‌شده شامل محیط داخلی و محیط خارجی می‌باشند و آنها نیز دربرگیرنده ابعاد استراتژی، بازاریابی و فروش، تکنولوژیکی، سرمایه‌های انسانی و مدیریتی، شبکه تأمین، شرایط رقابتی و بازار، قوانین و مقررات و حمایت‌های هستند. همچنین پرسشنامه نهایی بر اساس ابعاد مذکور طراحی و بین 36 نفر از مدیران و کارشناسان چند شرکت دانش‌بنیان حوزه الکترونیک-قدرت که دارای تحصیلات کارشناسی و بالاتر و با سابقه کار حداقل 5 سال بودند، توزیع و جمع‌آوری شد و با استفاده از معادلات ساختاری و نرم‌افزار PLS Smart، مدل پژوهش مورد برازش قرار گرفت. همچنین الویت بندی عوامل موثر بر تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه با تکنیک ANP و نرم افزار Super Decisions انجام گرفته است. با توجه به هدف، عنوان و مدل مفهومی پژوهش، سؤالات و فرضیات پژوهش عبارت‌اند از:
سوالات:
1- عوامل و شاخص‌ها مؤثر بر تجاریسازی دستاوردهای R&D با رویکردی به آینده در شرکتهای دانش‌بنیان حوزه الکترونیک-قدرت کدم‌اند؟
2- الویت بندی عوامل مؤثر بر تجاریسازی دستاوردهای R&D در شرکتهای دانش‌بنیان حوزه الکترونیک-قدرت به چه ترتیب می باشد؟
فرضیه:
هر یک از عوامل شناسایی شده بر تجاری سازی دستاوردهای تحقیق و توسعه در شرکتهای دانش‌بنیان حوزه الکترونیک-قدرت تاثیر معناداری دارند.
یافته‌های حاصل از سؤال اول پژوهش:
برای پاسخ به این سؤال از پرسشنامه اصلی مشتمل به 55 پرسش استفاده شد. نتایج جهت اعتبارسنجی مدل پژوهش با Smart PLS مورد تحلیل قرار گرفت و در نهایت مدل پژوهش به‌صورت شکل 1 که نشان‌دهنده مدل معادلات ساختاری اولیه پژوهش همراه با ضرایب بارهای عاملی و شکل 2 که نشان‌دهنده مدل اندازه‌گیری پژوهش بعد از برازش همراه با ضرایب معناداری Z است، بهدست آمد. کلیه سؤالاتی که دارای بار عاملی کمتر از 0.7 هستند از مدل پژوهش حذف می‌شوند (Hair,2006) که با توجه به شکل 1 برای همگن بودن مدل پژوهش 8 شاخص حذف شد.
شکل 1: مدل معادلات ساختاری اولیه پژوهش همراه با ضرایب بارهای عاملی
شکل 2: مدل اندازه‌گیری پژوهش بعد از برازش همراه با ضرایب معناداری Z
نتایج کلیه آزمون‌های مدل‌های اندازه‌گیری انعکاسی، مدل ساختاری و مدل کلی در جدول 2 آمده است. شکل 3 مدل ساختاری در حالت تخمین ضرایب مسیر و شکل 4 مدل ساختاری در حالت معناداری ضرایب مسیر را نشان می‌دهد.
شکل 3: مدل ساختاری در حالت تخمین ضرایب مسیر (استاندارد) شکل 4: مدل ساختاری در حالت معناداری ضرایب مسیر
جدول 2 : نتایج آزمون‌های برازش مدل پژوهش
نتیجه آزمون | معیار پذیرش | نوع آزمون | مدل | ||
حذف 8 شاخص با بار عاملی زیر 0.7 | بارهای عاملی کلیه شاخص‌ها بزرگتر از 0.7 باشد | آزمون همگن بودن |
تحلیل مدل اندازه‌گیری انعکاسی | ||
تائید برای کلیه عوامل | بزرگتر از 0.7 | آلفای کرونباخ | آزمون پایایی
| ||
تائید برای کلیه عوامل | بزرگتر از 0.7 | پایایی ترکیبی | |||
تائید برای کلیه عوامل | بزرگتر از 0.5 | پایایی اشتراکی | |||
تائید برای کلیه شاخص‌ها | مقدار t.value بزرگتر از قدر مطلق 1.96 باشد | معناداری |
روایی همگرا
|
آزمون روایی
| |
تائید برای کلیه شاخص‌ها | کلیه بارهای عاملی بعد از برازش بزرگتر از 0.7 باشند | همگن بودن | |||
تائید برای کلیه عوامل | بزرگتر از 0.5 | AVE | |||
تائید برای کلیه عوامل | مقدار پایایی ترکیبی برای کلیه عوامل بزرگتر از AVE باشد | CR>AVE | |||
تائید برای کلیه شاخص‌ها | بار عاملی تمامی متغیرهای مشاهده‌پذیر بر روی متغیر پنهان متناظرش حداقل 0.1 بیشتر بوده است | تست بارهای عرضی |
روایی واگرا | ||
تائید برای کلیه عوامل | جذر AVE برای هر عامل بیشتر از همبستگی آن عامل با سایر عامل‌های انعکاسی در مدل بوده است | تست فورنل لارکر | |||
کیفیت مدل اندازه‌گیری برای کلیه عوامل قوی است. | ضریب تغییرات شاخص اشتراکی با سه مقدار 0.02 ضعیف، 0.15 متوسط 0.35 قوی | تست کیفیت مدل اندازه‌گیری | |||
تائید برای کلیه روابط پژوهش | مقادیر t.value برای کلیه روابط میان متغیرهای مستقل و وابسته بزرگتر از قدر مطلق 1.96 باشد | ضریب معناداری | تحلیل مدل ساختاری | ||
پیش‌بینی رفتار متغیر عوامل تکنولوژیکی به‌وسیله متغیرهای مستقل آن بسیار ضعیف بوده، برای متغیر شرایط رقابتی و بازار متوسط و برای سایر متغیرهای پژوهش قابل توجه است. | مقادیر ضریب تعیین: 0.67 قوی، 0.33 متوسط، 0.19 ضعیف | ضریب تعیین R2 | |||
قدرت پیش‌بینی مدل برای متغیرهای محیط داخلی، تکنولوژیکی، قوانین و مقررات و حمایت‌های دولتی، استراتژی و شبکه تأمین، متوسط و برای سایر متغیرها قدرت پیش‌بینی قوی است. | مقدار Q2 با قدرت پیش‌بینی: 0.35 قوی، 0.15 متوسط، 0.02 ضعیف | ارتباط پیش‌بین Q2 | |||
GOF=0.63 برازش بسیار مناسب مدل کلی تائید می‌شود. | مقدار این شاخص با سه مقدار: 0.35 قوی، 0.15 متوسط، 0.02 ضعیف | GOF | تحلیل مدل کلی | ||
با توجه به نتایج جدول 2، در نهایت شاخص‌ها و عوامل مؤثر در تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه، در جدول 3 آمده است.
جدول 3- شاخص‌ها و عوامل مؤثر بر تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه با رویکردی به آینده
عامل | 0 | ضریب مسیر | r2 | شاخص | کد | بار عاملی | r2 |
محیط داخلی Internal environment
|
استراتژیک STE |
0.916
|
0.839
| ST1 | 0.716 | 0.512 | |
استراتژی تجاری سازمان | ST2 | 0.710 | 0.504 | ||||
رعایت استانداردها و اخذ تأییدیه‌های فنی لازم | ST4 | 0.740 | 0.547 | ||||
ST7 | 0.819 | 0.670 | |||||
ST8 | 0.726 | 0.527 | |||||
فرصت‌های تکنولوژیک موجود | ST9 | 0.781 | 0.609 | ||||
وجود قابلیت محوری مناسب در سازمان | ST11 | 0.722 | 0.521 | ||||
توان برون‌سپاری و شبکه‌سازی | ST12 | 0.752 | 0.565 | ||||
ST13 | 0.675 | 0.455 | |||||
بازاریابی و فروش M&S
| 0.677 | 0.458 | MS1 | 0.886 | 0.784 | ||
MS2 | 0.823 | 0.677 | |||||
MS3 | 0.786 | 0.617 | |||||
MS4 | 0.715 | 0.511 | |||||
تکنولوژیکی TECH
| 0.322 | 0.103 | سطح کیفی محصولات | TECH1 | 0.798 | 0.636 | |
TECH2 | 0.767 | 0.588 | |||||
پیچیدگی، سطح و نوع تکنولوژی | TECH3 | 0.861 | 0.741 | ||||
TECH4 | 0.795 | 0.632 | |||||
قابلیت اطمینان و عمر مفید محصولات | TECH6 | 0.787 | 0.619 | ||||
توانایی تحلیل تحولات دانش و تکنولوژی | TECH7 | 0.715 | 0.511 | ||||
سرمایه‌های انسانی HC
| 0.912 | 0.831 | انگیزش مؤثر کارکنان | HC1 | 0.815 | 0.664 | |
آموزش مناسب کارکنان | HC2 | 0.741 | 0.549 | ||||
سرمایه‌های انسانی سازمان | HC3 | 0.937 | 0.877 | ||||
سطح دانش کارکنان | HC4 | 0.806 | 0.649 | ||||
HC5 | 0.797 | 0.635 | |||||
مدیریتی M |
0.858 | 0.736 | M1 | 0.780 | 0.608 | ||
کاهش هزینه و زمان تحقیق و توسعه و تولید نمونه اولیه با روش‌های نوین | M2 | 0.762 | 0.580 | ||||
خصوصیات مدیران ارشد | M4 | 0.792 | 0.627 | ||||
وجود سیستم مدیریت دانش کارآمد در سازمان | M5 | 0.818 | 0.669 | ||||
ارزیابی ایدهها و طرح‌های تحقیقاتی | M6 | 0.848 | 0.719 | ||||
0.894 | 0.799 | ||||||
سیستم‌های مدیریتی سازمان | M8 | 0.843 | 0.710 | ||||
توانمندی جذب پروژه‌ها و مدیریت آنها | M9 | 0.706 | 0.498 | ||||
توانایی تأمین و جذب منابع مالی و سرمایه‌گذاری | M10 | 0.762 | 0.580 | ||||
محیط خارجی External environment
| شبکه تأمین NS
| 0.616 | 0.379 | تأمین منابع مالی | NS1 | 0.817 | 0.667 |
وجود شبکه‌های آزمایشگاهی | NS2 | 0.881 | 0.776 | ||||
دسترسی به مواد اولیه مرغوب | NS3 | 0.922 | 0.850 | ||||
|
COM
| 0.531 | 0.281 | تقاضا و کشش بازار | CO1 | 0.885 | 0.783 | |
شرایط فروش محصولات | CO2 | 0.808 | 0.652 | ||||
ارزش‌گذاری مناسب محصولات دانش‌بنیان | CO3 | 0.801 | 0.641 | ||||
جایگاه و اهمیت حوزه مورد نظر در صنعت | CO4 | 0.708 | 0.501 | ||||
قوانین، مقررات و حمایت‌های دولتی LRG
|
0.862 |
0.743 | LRG1 | 0.794 | 0.630 | ||
حمایت‌های مالی دولتی | LRG2 | 0.706 | 0.498 | ||||
معافیت‌ها و تسهیلات گمرکی برای واردات مواد اولیه و صادرات محصولات | LRG4 | 0.844 | 0.712 | ||||
اعطای وام‌های کم‌بهره | LRG5 | 0.818 | 0.669 | ||||
LRG6 | 0.838 | 0.702 | |||||
دسترسی به منابع اطلاعاتی و بانکهای اطلاعاتی جامع ملی | LRG7 | 0.903 | 0.815 | ||||
وجود صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر | LRG8 | 0.847 | 0.717 |
در نهایت با توجه به شاخص ها و عوامل تایید شده مطابق شکل 2 و جدول 2 و 3، الگوی تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه در شرکتهای دانش‌بنیان حوزه الکترونیک-قدرت به‌صورت شکل 5 حاصل گردید.
شکل 5: الگوی تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه در شرکتهای دانش‌بنیان حوزه الکترونیک-قدرت
یافته‌های حاصل از سؤال دوم پژوهش:
برای اولویتبندی عوامل از فرآیند تحلیل شبکه‌ای (ANP) و نرم‌افزار Super Decision استفاده نموده ایم. برای این کار از نظر 5 نفر از خبرگان شرکت استفاده و پس از تکمیل پرسشنامه های مقایسات زوجی توسط آنها برای تجمیع پرسشنامه ها از میانگین هندسی استفاده نمودیم. در نهایت نتایج را در نرم افزار Super Decisions وارد و مورد تجزیه و تحلیل قرار دادیم. روایی پرسشنامه های مقایسات زوجی با استفاده از قضاوت خبرگان تایید گرفته است و با توجه به اینکه در کلیه موارد خروجی نرم افزار ضریب ناسازگاری زیر 0.1 را نشان می دهد ، لذا پایایی نیز برقرار می باشد.
با استفاده از مدل مفهومي تحقيق و اهداف آن، خوشه‌های اصلي مدل را تشكيل داده و درون هر خوشه مجموعه‌ای از شاخص‌ها قرار دارند كه به‌عنوان گره داراي رابطه هستند و همچنين با گره‌های درون ساير خوشه‌ها نيز داراي رابطه می‌باشند. شكل 6 ساختار شبکه‌ای ANP و نوع رابطه ميان مؤلفه‌ها را در درون نرم‌افزار Super Decision نمايش می‌دهد.
در اين پژوهش، وزن دهي به معيارها و شاخص‌هاي مدل ANP بر اساس نتايج پرسشنامه خبرگان كه در تحلیل‌های شبکه‌ای و تصمیم‌گیری چند معياره استفاده می‌شود، انجام گرفته است. روش وزن دهي به معيارها در مدل ANP بر اساس دامنه عددي 1 تا 9 میباشد. در اين روش، شبكه را به شاخه‌های کوچک‌تر تقسيم كرده و تک‌تک عناصر هر شاخه مانند i را نسبت به يك عنصر در شاخه j ام مقايسه زوجي را تشكيل می‌دهیم (Faraj, and Badri, 2010).
بر اساس مقايسه زوجي كه در مرحله قبل انجام شد، سوپر ماتريس وزني تشكيل می‌شود و وزن هر معيار و شاخص بر اساس سيستم برداري تعريف شده و مشخص می‌گردد. در واقع هر ستون سوپر ماتريس از چند بردار ويژه تشكيل می‌شود كه جمع بردارها وزن نسبي معيارها و شاخص‌ها را مشخص می‌نماید (عزيزي و همکاران،1392). . در جدول 4 نتايج مربوط به وزن شاخص‌ها که در نرم‌افزار Super Decision به‌دست‌آمده، آورده شده است. همچنین بر اساس خروجی نرم افزار، اولویتبندی عوامل مدیریت تکنولوژی با تحليل شبكه ANP مطابق شكل 7 حاصل‌شده است.
شکل6- شبکه ANP جهت الویت بندی عوامل مؤثر بر تجاریسازی دستاوردهای R&D
جدول 4: اولویتبندی عوامل مؤثر بر تجاریسازی دستاوردهای R&D در شرکت دانش‌بنیان الکترونیک - قدرت
|
شکل 7- اولویتبندی عوامل مؤثر بر تجاریسازی دستاوردهای R&D |
نتایج حاصل از فرضیه پژوهش:
هر یک از عوامل شناسایی شده بر تجاری سازی دستاوردهای تحقیق و توسعه در شرکتهای دانش‌بنیان حوزه الکترونیک-قدرت تاثیر معناداری دارند.
با توجه به داده‌های پرسشنامه‌ها و با استفاده از خروجی حاصل از ضریب معناداری نرم‌افزار PLS، مطابق جدول 5 مشاهده می‌شود که تمامی ضرایب معناداری بین عوامل از قدر مطلق 1.96 بزرگتر بوده که نشان‌دهنده این است کلیه عوامل مدیریت تکنولوژی در شرکت های دانش بنیان صنعت الکترونیک - قدرت با سطح معناداری 95% مورد تائید قرار گرفته‌اند.
جدول 5 : ضرایب معناداری عوامل تجاریسازی در شرکت های دانش بنیان صنعت الکترونیک - قدرت
مسیر | نشان | معناداری | نتیجه آزمون فرض |
استراتژی Internal environment ST--- | ST | 49.62 | تائید |
بازاریابی و فروشMS--- Internal environment - | MS | 27.04 | تائید |
تکنولوژیکی- TECH--- Internal environment | TECH | 2.341 | تائید |
سرمایه انسانی- HC--- Internal environment | HC | 49.64 | تائید |
مدیریتی- M--- Internal environment | M | 26.41 | تائید |
شبکه تأمین- NS--- External environment | NS | 9.11 | تائید |
شرایط رقابتی و بازار- COM--- External environment | COM | 7.70 | تائید |
بحث و نتیجه‌گیری
این پژوهش به‌منظور شناسایی و اولویتبندی عوامل مؤثر بر تجاریسازی دستاوردهای تحقیق توسعه در شرکتهای دانش‌بنیان حوزه الکترونیک-قدرت انجام‌شده است. الگوی طراحی‌شده حاصل از این پژوهش می‌تواند در صنعت الکترونیک-قدرت، به منظور شناسایی و اولویتبندی عوامل مؤثر در تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه به کار برده شود.
در این پژوهش، 47 شاخص شناسایی شد که در قالب 2 عامل با 8 بعد تقسیم‌بندی گردید و نتایج پژوهش نشان داد که عوامل استراتژیک، سرمایه‌های انسانی، قوانین، مقررات و حمایت‌های دولتی، مدیریتی، بازاریابی و فروش، شبکه تأمین، شرایط رقابتی و بازار و تکنولوژیکی اثر معنی‌داری را روی تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه در شرکتهای دانش‌بنیان حوزه الکترونیک-قدرت می‌گذارند و از بین 8 عامل، عامل استراتژی بیشترین تأثیرگذاری را روی تجاریسازی دارد. دومین عامل تأثیرگذار عامل سرمایه‌های انسانی است و عوامل قوانین، مقررات و حمایت‌های دولتی، مدیریتی، بازاریابی و فروش، شبکه تأمین، شرایط رقابتی و بازار و تکنولوژیکی در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. همچنین بر اساس یافته‌های خروجی نرم‌افزار Smart PLS، شاخص‌هایی که دارای r2 بیشتری هستند، دارای سهم بالاتری در تبیین واریانس و تقویت و پیش‌بینی رفتار عوامل مربوطه دارند، لذا مستلزم توجه بیشتری می‌باشند.
با توجه به نتایج جدول 3 پیشنهادات ذیل را می توان ارایه نمود:
در بعد استراتژیک، شاخص «انجام همکاری با سایر مراکز تحقیقاتی (ST7)» دارای بالاترین r2 می باشد، به این معنی که بیشترین سهم را در تبیین واریانس بعد استراتژیک دارا است، لذا پیشنهاد می‌گردد این شرکتها نسبت به برگزاری جلسات مشترک، هم اندیشی ها، تبادل اطلاعات و تنظیم قراردادهای همکاری متقابل با سایر مراکز تحقیقاتی و شرکتها همکار توجه ویژه ای داشته باشند. همچنین در بعد بازاریابی و فروش، شاخص «توانایی ارزیابی و تحلیل بازار، مشتریان و رقبا (MS1)» دارای بالاترین r2 بوده و بیشترین سهم را در تبیین واریانس بعد بازاریابی و فروش دارا میباشد، لذا پیشنهاد می‌گردد این شرکتها جهت بالا بردن وضعیت این شاخص، توجه بیشتری به بررسی و تحلیل و بازار و شناخت مشتریان پرداخته و وضعیت رقبا را در بازار رصد کنند. از سوی دیگر در بعد تکنولوژیکی، شاخص «پیچیدگی، سطح و نوع تکنولوژی (TECH3)» بیشترین r2 را دارا میباشد، لذا پیشنهاد می‌شود این شرکتها جهت تقویت این شاخص با انجام تحقیقات لازم و بهرهگیری از مشاوران خبره، مناسبترین تکنولوژی را با در نظر گرفتن شرایط موجود اتخاذ نمایند.
در بعد سرمایه‌های انسانی، بیشترین r2 مربوط به شاخص «سرمایه‌های انسانی سازمان (HC3)» میباشد که پیشنهاد می‌گردد این شرکتها برای بالا بردن وضعیت این شاخص برای جذب نیروهای خبره و کارآمد برنامهریزی های لازم را انجام داده و همچنین با ایجاد خدمات مناسب برای کارکنان احتمال خروج افراد از سازمان را به حداقل رساند و در کارکنان وفاداری سازمانی ایجاد کنند.
در بعد مدیریتی، شاخص «وجود فرایندهای تجاریسازی مناسب در سازمان (M7)» دارای بیشترین سهم در تبیین واریانس بعد مدیریتی دارا است، لذا پیشنهاد می‌گردد این شرکتها جهت تقویت این شاخص اقدام به برگزاری کارگاه‌های آموزشی جهت ایجاد فرآیندهای تجاریسازی مناسب در سازمان نماید. همچنین در بعد شبکه تأمین، بیشترین r2 را شاخص «دسترسی به مواد اولیه مرغوب (NS3)» به خود اختصاص داده است، لذا این شرکتها میبایست نسبت به شناسایی منابع مواد اولیه مرغوب و مطمئن و همچنین گسترش و ممیزی مستمر آن منابع تلاش نمایند. در بعد شرایط رقابتی و بازار نیز شاخص «تقاضا و کشش بازار (CO1)» دارای بالاترین سهم در تبیین واریانس این بعد میباشد، لذا پیشنهاد می‌گردد این شرکتها با رصد بازار و شناسایی تقاضای مصرف‌کنندگان، اقدام به تقویت این شاخص نمایند. همچنین در بعد قوانین، مقررات و حمایت‌های دولتی، بیشترین سهم مربوط به شاخص «دسترسی به منابع اطلاعاتی و بانکهای اطلاعاتی جامع ملی (LRG7)» میباشد که پیشنهاد می‌گردد این شرکتها نسبت به گسترش استفاده از منابع اطلاعاتی مطمئن برنامهریزی کرده و اقدامات لازم را در جهت بهرهگیری از آنها انجام دهند و همچنین نهادهای دولتی نیز میبایست موجبات تسهیل دسترسی به این منابع و بانکهای اطلاعاتی را فراهم آورند.
بر اساس نتایج اولویتبندی عوامل تجاریسازی دستاوردهای تحقیق و توسعه، اولویت اول: عامل استراتژیک، اولویت دوم: عامل سرمایه‌های انسانی، اولویت سوم: عامل تکنولوژیکی، اولویت چهارم: عامل بازاریابی و فروش، اولویت پنجم: عامل مدیریتی، اولویت ششم: عامل شبکه تأمین، اولویت هفتم: شرایط رقابتی و بازار، اولویت هشتم: قوانین و مقررات و حمایت‌های دولتی، حاصل شدند.
منابع:
1. بندریان، رضا. (1388). بازاریابی و تجاریسازی تکنولوژی‌های جدید. رشد فناوری، فصلنامه تخصصی پارک‌ها و مراکز رشد، شماره 19.
2. پورعزت، علی‌اصغر. حیدری، الهام. (1390)، شناسایی و دسته‌بندی چالش‌ها و موانع تجاریسازی دانش با استفاده از روش کیو، فصلنامه علمی – پژوهشی سیاست علم و فناوری، شماره 1، ص 4-2.
3. جاهد، حسینعلی. آراسته، حمیدرضا. جعفری، پریوش. (1390). تعیین و تبیین عوامل فردی مؤثر در تجاریسازی نتایج پژوهشی؛ مطالعه موردی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم‌وتحقیقات، فصلنامه علمی- پژوهشی سیاست علم و فناوری، شماره 1، ص 5-4
4. جهاندیده، محسن. (1384). تجاریسازی نتایج تحقیق، فصلنامه مدیریت و تحقیقات دفاعی، دانشگاه امام حسین (ع)، سال سوم شماره 10
5. دلاور، عطیه. محمدی، مهدی. سلامی، رضا. (1391)، فرآیند تجاریسازی محصولات با فناوری پیشرفته، بهبود مدیریت، سال ششم، شماره 1 پیاپی 15.
6. رادفر، رضا. خمسه، عباس. مدنی، حسام‌الدین. (1388)، تجاریسازی فناوری عامل مؤثر در توسعه فناوری و اقتصاد، فصلنامه تخصصی پارک‌ها و مراکز رشد، شماره 16، ص 7-1.
7. سلطانی گرد فرامرزی، حامد (1390). تجاریسازی، عاملی مؤثر در رشد بنگاه‌های دانش‌بنیان و توسعه اقتصاد ملی. تهران: پارک فناوری پردیس.
8. عزيزي، م. حسين زاده، ا. حجاريان، م،(1392)،" نظريه و كاربردهاي فرايند تحليل شبكه اي، تصميم گيري به كمك سودها، فرصتها، هزينها و ريسك ها"، انتشارات دانشگاه تهران.چاپ اول.
9. فکور، بهمن. (1385). مروری بر مفاهیم نظری تجاریسازی نتایج تحقیقات. فصلنامه رهیافت. شماره 37.
10. قاسم شربیانی. رادفر، رضا. عابدی، زهرا. (1389). الگوی مناسب تجاری سازی زیست فناوری در حوزه محیط زیست در ایران. چهارمین کنفرانس مدیریت تکنولوژی.
11. کلانتری، اسماعیل، محمدرضا میگون پوری و جهانگیر یدالهی فارسی (1394) . مطالعة عوامل سازمانی تأثیرگذار بر راهبرد تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی (مورد مطالعه: فناوری نانو). مدیریت فرهنگ سازمانی 13
12. گودرزی، مهدی ]و همکاران[. (1392). الگوی جامع تجاریسازی فناوری در پژوهشگاه‌های دولتی ایران. فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، شماره 1
13. محمدی، مجید. (1393). شناسایی و رتبه بندی عوامل محیطی تاثیر گذار در تجاری سازی فناوری نانو در صنعت غذایی ایران. دوفصلنامه توسعه تکنولوژي صنعتی شماره 23، بهار و تابستان
14. موسایی، احمد، (1387). طراحی مدلی جهت تعیین فرصتها و تجاریسازی آنها در مراکز تحقیق و توسعه، فصلنامه تخصصی پارک‌ها و مراکز رشد، شماره 14، ص 8.
15. میرغفوری، سید حبیب اله. صادقی آرانی، زهرا. جعفرنژاد، احمد. (1390). پیش‌بینی موفقیت تجاریسازی ایده‌های فناورانه با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی (مطالعه موردی: مخترعان و نوآوران استان یزد)؛ استان یزد، فصلنامه علمی – پژوهشی سیاست علم و فناوری، سال چهارم، شماره 1، ص 5- 2، 7.
16. مقیمی، سید محمد. ]و همکاران[. (1389)، تأثیر عوامل محیطی برتجاريسازي ایدهها و نتایج تحقیقات، مطالعات مدیریت راهبردي، شماره 2، ص 4-2.
17. نیکنام، منوچهر. بهبودی، مهدی. جلیلی، نازنین. (1389). شناسایی عوامل مؤثر بر تجاریسازی دستاوردهای تحقیقاتی و ارائه الگوی ملی مورد مطالعاتی سازمان تبلیغات اسلامی. اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت و نوآوری
18. یاور زاده، محمدرضا. آزاده، سهیلا. (1394). بررسی عوامل مؤثر در موفقیت انتقال تکنولوژی و تجاریسازی. اولین همایش بین‌المللی حسابداری، حسابرسی و اقتصاد.
19. Aarikka-Stenroos, Leena. Sandberg, Birgitta. (2012). From new-product development to commercialization through networks, Journal of Business Research, No. 65, Page 195-206.
20. Faraj, S, and Badri, A,(2010), "Assess stability of rural areas based on network analysis, using the techniques Borda case study: city rural sciences. Journal of in Human Geographyaic Ensani. NO. 18.
21. Gao, Y [etc.] (2016), China and the United States -Global partners, competitors and collaborators in nanotechnology development, Nano medicine, Page 9-13
22. Jalili, Nazanin. Mousakhani, Morteza. Behboudi, Mehdi. (2011). Nationalized Model For Commercialization, Field Study In Iran, page 6.
23. Jaemin, Cho a. Jaeho ,Lee b. (2013). Development of a new technology product evaluation model for assessing commercialization opportunities using Delphi method andfuzzy AHP approach. Expert Systems with Applications, No. 40. Page 5314–5330.
24. Jie-Heng, Lin. Ming-Yeu, Wang. (2015).Complementary assets, appropriability, and patent commercialization: Market sensing capability as a moderator. Asia Pacific Management Review . Vol. 20 Issue 3, p141-147.
25. Libaers, Dirk. Hicks, Diana, Portery, Alan (2010), A Taxonomy Of Small Firm Technology Commercialization, Industrial and Corporate Change Advance Access. Page 10.
26. M.J. Jackson, W. Ahmed, M. Whitt, R. Handy, G.M. Robinson, M.D. Whitfield, and J.S. Morrell. (2015), Commercialization of nanotechnologies: technology transfer from university research laboratories , Elsevier.
27. Mijung Jung Yi-beck Lee Heesang Lee (2015), Classifying and prioritizing the success and failure factors of technology commercialization of public R&D in South Korea: using classification tree analysis, Page 877–898.
28. Manacyznski, Michael (2011), Factors Affecting Commercialization Of Newly Developed Products: A Study Selected Small And Medium Enterprises In South Africa, pages 30- 40.
29. Nassiri-Koopae N. (2014). Commercialization of biopharmaceutical knowledge in Iran; challenges and solutions, DARU Journal of Pharmaceutical Sciences, open accsess,22- 29. 287–296
30. Nor Kamariah, Kamaruddin. Alina Samsuddin (2013), A Case Study Of R&D Technology Commercialization: Challenges, Issues And The Way Forward, 2nd International Conference on Technology Management, Business and Entrepreneurship Mahkota Hotel Melaka Malaysia.
31. Noorlizawati, Abd Rahim, Zainai, B. Mohamed. Astuty, Amrin (2015). Commercialization of Emerging Technology: The Role of Academic Entrepreneur, Procedia, Social and Behavioral Science. No. 169, Page 53-60
32. Norain, Ismail. Safiah, Sidek. Jailani, Mohd. (2015). Collaboration between academic and industry partner for a successful, research products commercialization in Malaysia, Sci. Int., Page 6437-6440.
33. Pal Kaur, Indu. [etc.]. (2014). Issues and concerns in nanotech product development and its commercialization, Journal of Controlled Release, Volume 193, Pages 51–62.
34. Servo, Jenny C., (2010), Commercialization Strategies, Ph.D. Thesis, pages 5-10.
[1] Commercialization
[2] Research and Development
[3] Knowledge-Based Companies
[4] Power Electronics Industry
[5] Heritch
[6] Chiesa & Piccaluga
[7] Reamer
[8] Speiling
[9] Dicher