طراحی الگوی حکمرانی خوب در شهرداری تهران
محورهای موضوعی : آینده پژوهیعلی امینی شاد 1 , عباس منوریان 2 , مجتبی امیری 3
1 - دانشجوی دکتری مدیریت دولتی گرایش خط مشی گذاری (مسئول مکاتبات)
Amini_shad@yahoo.com
2 - عضو هیات علمی دانشگاه تهران
3 - عضو هیات علمی دانشگاه تهران
کلید واژه: حکمرانی خوب, حکمرانی, شهرداری تهران, نظریه داده بنیاد,
چکیده مقاله :
هدف از این تحقیق طراحی مدل حکمرانی خوب در شهرداری تهران است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، توسعه ای و از لحاظ نوع روش، توصیفی اکتشافی است. جهت گردآوری داده های کیفی از ابزار مصاحبه استفاده شده است. جامعه آماری مورد نظر در این پژوهش، مدیران و مسئولین شهرداری های شهر تهران می باشند. روش نمونه گیری در این پژوهش نیز، به صورت گلوله برفی و هدفمند است. جهت طراحی الگوی حکمرانی خوب در شهرداری تهران از استراتژی گراندد تئوری با رویکرد استراوس و کوربین استفاده شده است. بر اساس نتایج کدگذاری باز و محوری، عوامل علی موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری ها نشان داده که عوامل جامعه مدنی، ذینفعان سیاسی و دستورالعمل های نهادهای بالادستی، تغییر و تحولات محیطی، عوامل استراتژیک، عوامل مدیریتی و عوامل نهادی از جمله عوامل علی موثر بر الگوی حکمرانی خوب در شهرداری ها می باشند. همچنین انعطاف پذیری سازمانی، ظرفیت های منابع سازمانی، حمایت های قانونی از حکمرانی خوب و مدیریت موثر منابع انسانی از جمله زیرساخت های لازم برای حکمرانی خوب در شهرداری ها می باشند. موانع حقوقی و قانونی، موانع فرآیندی در سازمان و ضعف های مدیریتی از جمله عوامل مداخله گر در حکمرانی خوب در شهرداری ها می باشند. راهبردهای حکمرانی خوب شامل توسعه ظرفیت های آموزشی، افزایش ظرفیت های اقتصادی، تقویت ارتباطات موثر با جامعه مدنی و افزایش چابکی سازمانی دسته بندی می شوند. همچنین توسعه مشارکت، بهبود عملکرد شهرداری و توسعه پایدار شهری از جمله پیامدهای حکمرانی خوب در شهرداری ها می باشند.
The purpose of this research is to design a good governance model in Tehran municipality. The present study is developmental in terms of purpose and descriptive-exploratory in terms of method. Interview tools were used to collect qualitative data. The target population in this study is managers and officials of Tehran municipalities. The sampling method in this study is snowball and purposeful. Grounded theory strategy with Strauss and Corbin approach was used to design the network governance model in Tehran municipality. Based on the results of open and pivotal coding, causal factors affecting good governance in municipalities have shown that civil society factors, political stakeholders and guidelines of upstream institutions, environmental change, strategic factors, managerial and institutional factors, including causal factors On the pattern of good governance in municipalities. Also, organizational flexibility, organizational resource capacities, legal support for good governance, and effective human resource management are the necessary infrastructure for good governance in municipalities. Legal and legal barriers, process barriers in the organization, and management weaknesses are factors that interfere with good governance in municipalities. Network governance strategies are categorized as developing educational capacity, enhancing economic capacity, strengthening effective communication with civil society, and increasing organizational agility. The consequences of good governance in municipalities are also the development of partnerships, improved municipal performance and sustainable urban development.
_||_
طراحی الگوی حکمرانی خوب در شهرداری تهران
هدف از این تحقیق طراحی مدل حکمرانی خوب در شهرداری تهران است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، توسعه ای و از لحاظ نوع روش، توصیفی – اکتشافی است. جهت گردآوری داده های کیفی از ابزار مصاحبه استفاده شده است. جامعه آماری مورد نظر در این پژوهش، مدیران و مسئولین شهرداری های شهر تهران می باشند. روش نمونه گیری در این پژوهش نیز، به صورت گلوله برفی و هدفمند است. جهت طراحی الگوی حکمرانی خوب در شهرداری تهران از استراتژی گراندد تئوری با رویکرد استراوس و کوربین استفاده شده است. بر اساس نتایج کدگذاری باز و محوری، عوامل علی موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری ها نشان داده که عوامل جامعه مدنی، ذینفعان سیاسی و دستورالعمل های نهادهای بالادستی، تغییر و تحولات محیطی، عوامل استراتژیک، عوامل مدیریتی و عوامل نهادی از جمله عوامل علی موثر بر الگوی حکمرانی خوب در شهرداری ها می باشند. همچنین انعطاف پذیری سازمانی، ظرفیت های منابع سازمانی، حمایت های قانونی از حکمرانی خوب و مدیریت موثر منابع انسانی از جمله زیرساخت های لازم برای حکمرانی خوب در شهرداری ها می باشند. موانع حقوقی و قانونی، موانع فرآیندی در سازمان و ضعف های مدیریتی از جمله عوامل مداخله گر در حکمرانی خوب در شهرداری ها می باشند. راهبردهای حکمرانی خوب شامل توسعه ظرفیت های آموزشی، افزایش ظرفیت های اقتصادی، تقویت ارتباطات موثر با جامعه مدنی و افزایش چابکی سازمانی دسته بندی می شوند. همچنین توسعه مشارکت، بهبود عملکرد شهرداری و توسعه پایدار شهری از جمله پیامدهای حکمرانی خوب در شهرداری ها می باشند.
واژگان کلیدی: حکمرانی، حکمرانی خوب، شهرداری تهران، نظریه داده بنیاد.
Design the good governance model in Tehran municipality
Abstract:
The purpose of this research is to design a good governance model in Tehran municipality. The present study is developmental in terms of purpose and descriptive-exploratory in terms of method. Interview tools were used to collect qualitative data. The target population in this study is managers and officials of Tehran municipalities. The sampling method in this study is snowball and purposeful. Grounded theory strategy with Strauss and Corbin approach was used to design the network governance model in Tehran municipality. Based on the results of open and pivotal coding, causal factors affecting good governance in municipalities have shown that civil society factors, political stakeholders and guidelines of upstream institutions, environmental change, strategic factors, managerial and institutional factors, including causal factors On the pattern of good governance in municipalities. Also, organizational flexibility, organizational resource capacities, legal support for good governance, and effective human resource management are the necessary infrastructure for good governance in municipalities. Legal and legal barriers, process barriers in the organization, and management weaknesses are factors that interfere with good governance in municipalities. Network governance strategies are categorized as developing educational capacity, enhancing economic capacity, strengthening effective communication with civil society, and increasing organizational agility. The consequences of good governance in municipalities are also the development of partnerships, improved municipal performance and sustainable urban development.
Keywords: Governance, Good Governance, Tehran Municipality, grounded Theory.
مقدمه
امروزه شهرداری ها با مسائلی از قبیل اداره امور محیط زیست، مدیریت منابع، بحران های شهری و مواردی از این قبیل رو به رو بوده اند که استفاده از شیوه های قدیمی در حکمرانی، پاسخگوی حل این مسائل و بحران ها نبوده است. از این رو، نیاز به خلاقیت در شیوه های حکمرانی، بیش از پیش احساس شده است. بسیاری از این مسائل، حتی از بعد محلی، جنبه جهانی نیز به خود گرفته اند. شیوه های سنتی در حکمرانی، دارای شکاف های متعددی از قبیل سلسله مراتب، بوروکراسی زیاد، تمرکز در اختیارات و مواردی از این قبیل بوده اند که همه این ها نیازمند به کارگیری روش های رسمی و غیررسمی برای مدیریت اثربخش مرزهای سازمانی است. در این راستا، مدل های جدیدی از حکمرانی خوب ارائه شده اند که از اهداف، استانداردها، سازماندهی و پیچیدگی های متفاوتی برخوردارند. به طور معمول، حکمرانی خوب زمانی پدید می آید که مدیران و یا سازمان هایی که آن ها در آن فعالیت می کنند، نمی توانند به طور مستقل، به حل مسائل بپردازند (scarlett and mckinney, 2016: 117).
یکی از موضوعات بسیاری مهم و جدیدی که امروزه در ادبیات توسعه مطرح می شود، حکمرانی خوب است. این مساله به ویژه در کشورهای در حال توسعه در راستای استقرار و نهادینه سازی جامعه مدنی در سیاست های مربوط به اعطای کمک ها جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. موضوع حکمرانی خوب با هدف دستیابی به توسعه پایدار مطرح شده که در آن بر کاهش فقر، ایجاد شغل و رفاه پایدار، حفاظت و تجدید حیات محیط زیست و رشد و توسعه زنان تاکید می شود که همه این ها با حکمرانی خوب تحقق می یابد. با وجود اینکه بحث درباره حکمرانی خوب در بسیاری از محافل علمی بر سر زبان هاست، اما بسیار مشاهده می شود که استفاده کننده گان از این مفهوم درک های متفاوتی از آن دارند. واژه حکمرانی یکی از جدیدترین واژه ها در مطالعه علم سیاست است. واکاوی مفهوم حکمرانی نشان از گستردگی مفهوم آن دارد، به نحوی که همه نوع شکل های حکمرانی نظیر حکمرانی شرکتی، محلی، ملی و بین المللی را شامل می شود (gowda, kamer, 2013: 83).
در سال های اخیر، بسیاری از محققان عرصه سیاست گذاری در دولت ها و شهرداری ها، توجه خود را به سوی موضوعاتی از قبیل حکمرانی خوب در سازمان های دولتی جلب کرده اند. برخی محققان بر این باورند که حکمرانی خوب اساسا مدیریت فرآیند بودجه ریزی است و در جایی که بودجه به خوبی تهیه و تنظیم، تصویب، اجرا و کنترل نشود، اهداف حکمرانی محقق نخواهد شد. بودجه ریزی خوب در شهرداری ها خواست نهادهای دولتی برای اداره تخصیص منابع است، سیستم بودجه ریزی که تحت حاکمیت قانون کار می کند، دارای یک سیستم حسابداری است که منسجم است و سیستم حسابرسی که کیفیت دستگاه های مالی و اطلاعاتی را تضمین می کند. علاوه بر همه این ها باید دارای منابع و دارایی های مالی باشد که به صورت شفاف و پاسخگو اداره می شود و در راستای منافع کلان و ملی سمت و سوق پیدا می کند (osisioma, 2013: 5).
شاخص هایی همچون مشارکت شهروندان، دولت محوری، توسعه اجتماعی و مدیریت اقتصادی برای حکمرانی خوب در نظر گرفته شده اند (huter, shah, 2010: 1). همچنین شاخص هایی همچون استقلال عمل نهادها و سازمان ها، شفافیت و باز بودن نظام اطلاعاتی و تصمیم گیری، عدم تضاد منافع، کیفیت عملکرد، فرآیند محوری به جای فرد محوری، ارتباط دوسویه بین مسئولیت و پاسخگویی، عملی بودن و قابل اعتماد بودن، از جمله مولفه های مهم حکمرانی خوب می باشند (ASC, 2011: 7-11).
علی رغم آنکه از سابقه فعالیت های سازمانی همچون شهرداری در کشورمان، زمان زیادی می گذرد، اما با این حال، هنوز آنطور که باید و شاید، این سازمان به صورت موثر، نیازهای شهروندان را در کلان شهرها و شهرهای کوچک برآورده نساخته است. مسائلی همچون ترافیک های شهری، آلودگی های صوتی، آلودگی های آب و هوا، مهاجرت های بی رویه به کلان شهرها و حجم روزافزون بیکاری و مواردی از این دست، ناشی از سیاست گذاری های اشتباهی است که سازمان هایی همچون شهرداری ها می توانند مسبب آن شوند. با توجه به آنکه شهرداری شهر تهران، به عنوان یکی از مهمترین سازمان های تاثیر گذار در اداره پایتخت کشور می باشد، از این رو در پژوهش حاضر، سعی بر آن است که با ارائه الگویی از حکمرانی خوب، در اداره موثر این شهر به نحو مناسب تری عمل شود. در این راستا، مساله اصلی پژوهش حاضر، ارائه الگوی حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران می باشد.
پیشینه تحقیق
در زمینه موضوع حکمرانی خوب در سازمان های مختلف، تحقیقات متعددی در سال های اخیر انجام شده است. در ذیل به نمونه ای از تحقیقات انجام شده در زمینه حکمرانی خوب در سازمان های مختلف اشاره شده است.
جدول 2. پیشینه پژوهش
محقق | عنوان تحقیق | یافته ها |
زمان(2015) | دستورالعمل های ارزشمند برای حکمرانی خوب در بخش آموزش عالی در سراسر جهان | نتایج حاصل از این پژوهش نشان دهنده این امر بود که افزایش دادن پاسخگویی، ثبات سیاسی، اثربخشی حکمرانی، کیفیت مقررات، حاکمیت قانون، و کنترل فساد، موجب افزایش یافتن نتایج آموزشی می شود، که در نهایت، باعث ایجاد مزایایی برای مناطق عمده ای از جهان خواهد شد که دانشگاه های خود را بین المللی کرده اند. |
کاردوس(2012) | انعکاس حکمرانی خوب در راهبردهای توسعه پایدار | نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که در رابطه با موضوعات مورد بررسی،مکانیزم های راهبردی کارآمدی وجود دارد، ولی از همه مهم تر، برای ارتقاء مکانیزم های هماهنگی عمودی، مشارکت و علاقه ضروری می باشند. |
نوفیانتی و سوسنو(2014) | عوامل مؤثر بر پیاده سازی حکمرانی حکومت خوب و پیامدهای آن در زمینه پاسخگویی نسبت به عملکرد | نتایج این پژوهش نشان دهنده این امر بود که پیاده سازی شایستگی دستگاه حکومت محلی و حرفه ای بودن دستگاه کنترل داخلی این حکومت، دارای تأثیری معنادار بر پیاده سازی حکمرانی حکومت خوب و همچنین استفاده از، دارای تأثیری معنادار بر کارایی پاسخگویی حکومت محلی می باشند. |
دایاناندن(2013) | اقدامات حکمرانی خوب در راستای عملکرد بهتر سازمان های اجتماعی | نتایج نشان داد که چهار متغیر پیش بینی کننده همچون مشارکت، پاسخگویی، پاسخگویی، شفافیت و حاکمیت قانون، تأثیر قابل ملاحظه ای بر عملکرد تعاونی دارند و ضروری است که برای حفظ اقدامات مربوط به حکمرانی خوب، مورد توجه ذینفعان واقع شوند. این پژوهش پیشنهاد کرده است که مسائل شناسایی شده، از طریق همکاری میان اعضا و حکومت مورد بررسی و سنجش واقع شوند. |
تراکولموتوتا و چاجارونواتانا(2013) | عوامل مرثر بر تحقق حکمرانی خوب در مدیریت منابع انسانی: مطالعه تجربی حکومت محلی در بخش جنوبی تایلند | عواملی که به طور غیرمستقیم می توانند بر تحقق حکمرانی خوب در این بخش تأثیرگذار باشند، اهداف و استانداردهای خط مشی گذاری، منابع، ارتباطات سازمانی، شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی می باشند. عوامل علی که دارای تأثیر منفی مستقیم بر دیگر عوامل هستند، شامل ویژگی های سازمان های اجرا کننده، که خود دراای تأثیر منفی مستقیم بر ارتباطات سازمانی می باشد، و مقبولیت اجراکنندگان می باشند که دارای تأثیر منفی مستقیم بر تحقق حکمرانی خوب در مدیریت منابع انسانی حکومت محلی در بخش جنوبی تایلند هستند. |
مبانی نظری
حکمرانی خوب
حکمرانی تنها در مورد دستگاه های اجرایی کاربرد ندارد، بلکه از آن مهمتر کاربردش در مورد کیفیت حکمرانی است که توسط شاخص ها و ابعادی سنجیده می شود. این مفهوم را نهادهای بین المللی فراوانی مورد تحقیق و بررسی قرار داده اند و هر یک شاخص هایی را برای سنجش آن ارائه کرده اند. از جمله سازمان های بین المللی معتبر که شاخص هایی برای سنجش حکمرانی خوب ارائه داده اند، شامل موارد ذیل می باشد:
- صندوق بین المللی پول با تاکید بر جنبه اقتصادی حکمرانی؛
- سازمان ملل متحد با تاکید بر جنبه سیاسی حکمرانی؛
- بانک جهانی با تاکید بر جنبه سرمایه گذاری حکمرانی (hwang, 2011: 5).
با مروری بر مفهوم حکمرانی خوب در تحقیقات مختلف می توان به این امر اشاره کرد که مفهوم حکمرانی خوب، دارای گستردگی بسیاری بوده و می تواند شامل حکمرانی های شرکتی، محلی، دولتی، جامعه مدنی، بخش خصوصی و بین المللی را نیز شامل بشود. علاوه بر این، به دلیل نو بودن این مفهوم، همیشه با تعبیر و تفسیرهای مختلفی همراه بوده است (gowda and kumar, 2013: 83).
حکمرانی شامل ساختارها و فرآیندهایی می شود که تعیین کننده چگونگی اخذ تصمیمات، چگونگی توزیع قدرت و نحوه تخصیص مسئولیت ها است (turner, et al, 2014: 105).
اثربخشی سازمان های اجتماعی، به وجود ارکان حکمرانی خوب همچون مشارکت، پاسخگویی، شفافیت، قابل پیش بینی بودن و حاکمیت قانون بستگی دارد. مشارکت اثربخش اعضا دز سازمان هایشان، موجب تضمین هوشیاری می شود، که برای ایجاد احساس مسئولیت در میان هیئت مدیره و کارکنان ضروری می باشد. مشارکت ناکافی در کسب و کار، مسئولیت پذیری ضعیف، فقدان آگاهی در مورد مدیریت، عدم وجود دموکراسی، فساد، احساس مالکست ناچیز، مسئولیت دوگانه، و عدم آگاهی اعضا، دلایل ضعف عملکرد می باشند (dayandan, 2013: 1).
حکمرانی خوب، به اداره و تنظیم امور و به ارتباط میان شهروندان و حاکمان اشاره می کند. از بعد سیاسی و مدیریتی، حکمرانی خوب، به معنای اعمال اقتدار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جهت تنظیم روابط افراد و در راستای داشتن جامعه ای بهتر و مدیریت منابع به منظور توسعه اجتماعی و اقتصادی است (adebisi, 2012: 115). از سویی تفاوت هایی میان حکمرانی و حکومت داری وجود دارد که از این رو، حکمرانی گسترده تر از حکومت داری بوده و شامل فرآیندهای رسمی و غیررسمی در عرصه قدرت های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ... اشاره می کند (turner, et al, 2014: 105).
اثربخشی سازمان های اجتماعی، به وجود ارکان حکمرانی خوب همچون مشارکت، پاسخگویی، شفافیت، قابل پیش بینی بودن و حاکمیت قانون بستگی دارد. مشارکت اثربخش اعضا دز سازمان هایشان، موجب تضمین هوشیاری می شود، که برای ایجاد احساس مسئولیت در میان هیئت مدیره و کارکنان ضروری می باشد. مشارکت ناکافی در کسب و کار، مسئولیت پذیری ضعیف، فقدان آگاهی در مورد مدیریت، عدم وجود دموکراسی، فساد، احساس مالکست ناچیز، مسئولیت دوگانه، و عدم آگاهی اعضا، دلایل ضعف عملکرد می باشند (dayandan, 2013: 1).
حکمرانی خوب، مدیریت صحیح سیاسی، اقتصادی و اجرایی منابع عمومی برای رسیدن به اهداف تعیین شده است. همچنین وضعیتی است که در آن، قدرت در جهت مدیریت منابع اقتصادی و اجتماعی در راستای رسیدن به توسعه استفاده می شود (kardos, 2012: 1167).
حکمرانی خوب به پاسخگویی سیاسی، شفافیت در بوروکراسی، به کارگیری قدرت مشروع، آزادی تشکل ها و مشارکت، آزادی اطلاعات و مطبوعات، مدیریت مالی دقیق و پاسخگویی در بودجه عمومی، احترام نهادن به قانون، چارچوب قانونی قابل پیش بینی توسط نهادهای قضایی مستقل، احترام به حقوق مردم، قانون گذاری درست و افزایش فرصت های دستیابی به توسعه جوامع مدنی و همچنین افزایش ظرفیت ها در تمامی سطوح اشاره می کند (huque, 2013: 399).
سوالات پژوهش
سوال اصلی:
- مدل حکمرانی خوب در شهرداری تهران دارای چه شاخص هایی است؟
سوالات فرعی:
- عوامل علی موثر بر اجرای حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران کدامند؟
- شرایط و زمینه های مورد نیاز جهت اجرای حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران کدامند؟
- چالش ها و مشکلات اجرای حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران کدامند؟
- استراتژی های مورد نیاز جهت اجرای حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران کدامند؟
- حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران، چه پیامدها و دستاوردهایی را به دنبال دارد؟
روش شناسی پژوهش
به منظور دستیابی به هدف تحقیق حاضر، از روش پژوهش کیفی استفاده خواهد شد. در پژوهش کیفی برای درک و تبیین پدیده های اجتماعی از داده های حاصله از مصاحبه ها، مستندات، مشاهدات مشارکتی، مطالعات کتابخانه ای و ... استفاده می شود. این نوع پژوهش بر معنایی که افراد شرکت کننده در فرایند اجرای تحقیق از پدیده مورد مطالعه در ذهن دارند، تاکید می ورزد. مبانی معرفت شناسی پژوهش حاضر نیز به مکتب تفسیرگرایی نزدیک تر است.
از این رو، تحقیق حاضر از لحاظ هدف، بنیادی است و در دسته مطالعات اکتشافی قرار می گیرد. شیوه گردآوری داده ها نیز با استفاده از مصاحبه، پرسشنامه و مطالعات کتابخانه ای بوده و به گونه ای داده های کیفی و کمی، مورد جمع آوری قرار خواهند گرفت. فرآیند کدگذاری نظریه سازی داده بنیان در رهیافت استراوس و کوربین از طریق فراگرد تحلیل مستمر داده ها، شامل سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی انجام می شود.
شکل ذیل به نمایش لایه های پژوهش بر اساس مدل ساندرز پرداخته است. در این مدل، روش شناسی پژوهش از لایه پارادایمی تا ابزار گرداوری داده ها مورد بررسی قرار می گیرد.
شکل 1. لایه های پژوهش ساندرز
بر این اساس، پژوهش حاضر در لایه پاردایم فرااثبات گرایی و تفسیری قرار می گیرد. همچنین، پژوهش حاضر از لحاظ هدف در دسته پژوهش های توسعه ای قرار می گیرد. از لحاظ قیاسی یا استقرایی بودن، به دلیل کیفی بودن رویکرد تحقیق، پژوهشی استقرایی است، همچنین به دلیل آنکه از رهیافت نظام مند استراوس و کوربین که دارای قواعد و اصول از پیش تعیین شده ای استفاده می کند، کیفی است؛ از این رو، روش پژوهش حاضر، قیاسی – استقرایی محسوب می شود. همچنین این پژوهش دارای رویکردی کیفی است، چرا که به تحلیل داده های کیفی می پردازد. همچنین از لحاظ گردآوری ادبیات موضوعی و پیشینه های تخصصی، مطالعه ای کتابخانه ای است و از نظر گردآوری داده های کیفی در جامعه ای مشخص، پژوهشی میدانی به شمار می رود. از سویی، استراتژی پژوهش حاضر، نظریه پردازی داده بنیاد است که در آن به اکتشاف و فهم یک موضوع پرداخته می شود. از طرفی، ابزار گردآوری داده های کیفی در این پژوهش، مصاحبه است.
رهیافت نظام مند در نظریه سازی داده بنیان بر استفاده از گام های تحلیل داده ها مشتمل بر کدگذاری باز، محوری و انتخابی و تدوین یک الگوی منطقی یا یک توصیف بصری از نظریه تولید شده تاکید دارد. در این تعریف سه مرحله از کدگذاری وجود دارد. در ادامه به شرح هر یک از این مراحل پرداخته شده است:
- کدگذاری باز: کدگذاری باز، فرآیند تحلیلی است که از طریق آن، مفاهیم شناسایی شده و ویژگی ها و ابعاد آن ها در داده ها کشف می شوند. در این مرحله، نظریه پرداز داده بنیان، مقوله های اولیه اطلاعات در خصوص پدیده در حال مطالعه را به وسیله تقطیع اطلاعات شکل می دهد. پژوهشگر مقوله ها را بر همه داده های گردآوری شده، نظیر مصاحبه ها، مشاهدات و یادنوشت ها یا یادداشت های خود بنیان می گذارد. مقایسه مستمر نشانه ها، تحلیل گر را با شباهت ها، تفاوت ها و ثبات معنایی که منجر به ساخت یک مفهوم یا مقوله و ابعاد آن می شود، رو به رو می سازد. در این راستا، تنها با مقایسه پیشامدها، و نامیدن پدیده های مشابه با واژه های یکسان، نظریه پرداز می تواند واحدهای اصلی نظریه را روی هم جمع کند. بنابراین مفاهیم، واحدهای پایه ای یا خرد از تحلیل هسند، زیرا از مفهوم سازی از داده هاست که نظریه شکل می گیرد نه از داده های واقعی و خام (دانایی فرد و همکاران، 1394: 94)؛
- کدگذاری محوری: کدگذاری محوری، فرآیند ربط دهی مقوله ها به زیرمقوله هایشان و پیوند دادن مقوله ها در سطح ویژگی ها و ابعاد است. این کدگذاری، به این دلیل محوری نامیده می شود که کدگذاری حول محور یک مقوله تحقق می یابد. در این مرحله، مقوله ها، ویژگی ها و ابعاد خاصل از کدگذاری باز، تدوین شده و سر جای خود قرار می گیرد تا دانش فزایند ای در مورد روابط ایجاد شود. در این مرحله، نظریه پرداز، یک مقوله مرحله کدگذاری باز را انتخاب کرده و آن را در مرکز فرآیندی که در حال بررسی است قرار می دهد و سپس دیگر مقوله ها را به آن ربط می دهد. این مقوله های دیگر عبارتند از شرایط علی (عواملی که بر روی پدیده مرکزی تاثیر گذارند)، راهبردها (کنش هایی که در پاسخ به پدیده مرکزی صورت می گیرد)، شرایط زمینه ای و مداخله گر (عوامل محیطی خاص و عمومی که بر راهبردها موثرند) و پیامدها (خروجی های به دست آمده از به کارگیری راهبردها). در این راستا، عوامل علّی و زمینه‌ای که موجب روی آوردن کنشگر، به فعالیتی خاص، که همان مقوله محوری است می‌شود، استراتژی هایی که برای مدیریت وضعیت پیش‌آمده و تحقق بخشیدن به مقوله محوری اتخاذ می‌شود، عوامل مداخله‌گری که مانع تأثیرگذاری عوامل علّی و زمینه‌ای بر مقوله محوری می‌شود، و پیامدهایی ناشی از استراتژی های اتخاذی نشان داده می‌شود. این مرحله مشتمل بر ترسیم یک نمودار است که الگوی کدگذاری نامیده می شود. الگوی کدگذاری روابط بین شرایط علی، راهبردها، شرایط زمینه ای و مداخله گر و پیامدها را به تصویر می کشد (دانایی فرد و همکاران، 1394: 94)؛
- کدگذاری گزینشی: در این مرحله از کدگذاری، نظریه پرداز داده بنیان، یک نظریه از روابط بین مقوله های موجود در مدل کدگذاری محوری به نگارش در می آورد. در یک سطح اصلی، این نظریه شرحی انتزاعی برای فرآیندی که در پژوهش مطالعه می شود، ارائه می دهد. فرآیند یکپارچه سازی و بهبود بخشی نظریه در کدگذاری گزینشی از طریق تکنیک هایی نظیر نگارش خط داستان که مقوله ها را به هم متصل می کند و فرآیند دسته بندی از طریق یادنوشت های شخصی در خصوص ایده های نظری می باشد. در یک خط داستان، یک محقق بررسی می کند که چگونه عوامل مخصوصی بر پدیده اثر می گذارند و منجر به استفاده از راهبردهایی خاص با خروجی های ویژه می شوند. به عبارت دیگر، کدگذاری انتخابی، یافته های مراحل کدگذاری قبلی را گرفته، مقوله محوری را انتخاب می کند(دانایی فرد و همکاران، 1394: 94).
دلایل استفاده از استراتژی گراندد تئوری با رهیافت نظام مند استراوس و کوربین برای طراحی مدل حکمرانی خوب در شهرداری تهران بر اساس شکاف های روش تحقیق در مطالعات پیشین شامل موارد ذیل می باشد:
- استراتژی گراندد تئوری جهت ارائه مدل، نظریه یا الگو در ارتباط با یک مفهوم استفاده می شود و در دسته بندی های استراتژی های روش شناسی، نزدیک ترین استراتژی برای طراحی مدل یا الگو است؛
- در زمینه طراحی الگوی حکمرانی خوب در شهرداری ها در داخل کشور، مطالعات معدودی به انجام رسیده است؛
- عدم داشتن رویکردی مشخص و جامع در جهت روش شناسی کیفی مناسب و استخراج شاخص های حکمرانی خوب در شهرداری ها؛
- شباهت و همگنی زیاد شاخص های شناسایی شده حکمرانی خوب در تحقیقات به انجام رسیده و جهت گیری از یافته های پژوهش های سازمان ملل متحد، بانک جهانی و مواردی از این دست در ارتباط با پرداختن به این مفهوم؛
- عدم بررسی جامع و همه جانبه مفهوم حکمرانی خوب از جنبه های عوامل علی موثر بر حکمرانی خوب، الزامات و زیرساخت های حکمرانی خوب، راهبردهای حکمرانی خوب، چالش های حکمرانی خوب و پیامدهای آن؛
- تقریبا تمامی تحقیقات انجام شده در زمینه حکمرانی خوب در شهرداری ها به بررسی شاخص های کلی این مفهوم پرداخته و به شناسایی متغیرهای مرتبط با این مفهوم نپرداخته اند.
مشارکت کنندگان پژوهش
جامعه آماری مورد نظر در این پژوهش، شامل مدیران و مسئولین شهرداری های شهر تهران می باشند. روش نمونه گیری در این پژوهش نیز، به صورت گلوله برفی و هدفمند است. حجم نمونه در روش گراندد تئوری، نامشخص است و تا جایی که بتوان به اشباع نظری رسید، تعداد مصاحبه ها ادامه می یابد. از این رو، با توجه به اکتشافی بودن رویکرد پژوهش حاضر، تعداد 12 نفر از اعضای محیط تحقیق انتخاب شده و تا به اشباع رسیدن مدل پژوهش، مصاحبه ها انجام می شوند.
یافتههای پژوهش
در راستای استخراج عوامل مرتبط با الگوی حکمرانی خوب در شهرداری تهران، از استراتژی گراندد تئوری با رهیافت استراوس و کوربین استفاده شده است. در این پژوهش به نمایش عوامل علی، عوامل زمینه ای، عوامل مداخله گر، راهبردها و پیامدهای مرتبط با الگوی مورد نظر پرداخته شده است. در این راستا، کدگذاری ها با استفاده از فراگرد تحلیل مستمر داده های کیفی حاصل از مصاحبه، در سه مرحله باز، محوری و گزینشی انجام شده است.
سوال اول: عوامل علی موثر بر اجرای حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران کدامند؟
در نظریه داده بنیاد بر اساس رهیافت استراوس و کوربین، عوامل علی به آن دسته از مفاهیمی گفته می شود که به طور کلی و در قالب مجموعه ای از کد های شناسایی شده، بر راهبرد ها، عوامل زمینه ای، عوامل مداخله گر و پیامدها تاثیر دارند سوال اول پژوهش در پی بررسی عوامل موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری ها، می باشد. کد (A) مربوط به عوامل علی بوده که از مصاحبه شونده اول (A1) تا مصاحبه شونده دوازدهم (A12) تعریف شده است. همچنین، نتایج حاصل از مقوله بندی کدها در مرحله کدگذاری محوری در جدول ذیل ارائه شده است.
جدول 2. نتایج کدگذاری باز و محوری عوامل علی موثر بر حکمرانی خوب
کدگذاری | کدهای باز | کدهای محوری |
A1 | منافع ذینفعان |
حمایت ذینفعان سیاسی |
A3 | حمایت های دولتی | |
A3 | حمایت های مجلس | |
A4, A7, A9, | فشارهای سیاسی | |
A6 | ارتباط همسوی دولت و شهرداری | |
A2 | نظارت همگانی |
جامعه مدنی |
A2 | مشارکت عمومی | |
A3, A6, A9, | مطالبات شهروندی | |
A4, A7, A9, | فشارهای اجتماعی | |
A6 | پاسخگویی و حساب پس دهی به شهروندان | |
A1 | حمایت های مالی نهادهای بالادستی |
دستورالعمل های نهادهای بالادستی |
A2, A4, A6, | قوانین بالادستی | |
A3 | وضع قوانین شفاف | |
A5, A6, | مشارکت و همکاری نهادهای بالادستی | |
A7 | تمرکز یا عدم تمرکز در مدیریت شهری | |
A8 | تامین بودجه برای اجرای پروژه های بزرگ شهری | |
A8 | مصوبات مجلس شورای اسلامی | |
A10 | تغییر و تحول در شرایط سیاسی |
تغییر و تحولات محیطی |
A10 | اطلاعات مرتبط با تغییرات در فناوری ها | |
A9 | همگامی شیوه های حکمرانی با تحولات در دانش و تکنولوژی | |
A9 | سرعت همگامی با تحولات محیطی در سطح جهانی | |
A9 | امنیت در محیط سیاسی | |
A8 | تطابق استراتژیک با نظام حقوقی |
عوامل استراتژیک |
A8 | به کارگیری تجارب انباشته مدیریتی | |
A8 | به کارگیری دانش اقتصاد خرد و کلان در برنامه ریزی ها | |
A7 | طراحی استراتژی انسجام | |
A7 | بررسی موشکافانه حقوقی | |
A6 | ایجاد روابط موثر با سازمان های دیگر | |
A6 | حام شدن برنامه و سیستم ارزیابی عملکرد و تعیین وظایف و اختیارات |
عوامل مدیریتی |
A9 | یکپارچه سازی وادغام مراکز متعدد تصمیم گیری و سیاستگزاری و پرهیز از بخشی نگری | |
A9 | نظارت وکنترل در روند وسیستم مدیریت و مالکیت | |
A12 | فراهم کردن ساز و کارهای فرهنگی لازم برای اجرای حکمرانی خوب |
عوامل نهادی
|
A12 | بسترسازی و ایجاد شرایط برای مشارکت شهروندان در تصمیم گیری ها | |
A11 | نهادینه کردن فرهنگ حکمرانی خوب در سازمان های مرتبط با شهرداری |
نتایج حاصل از کدگذاری محوری عوامل علی موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری ها نشان داده که عوامل جامعه مدنی، ذینفعان سیاسی و دستورالعمل های نهادهای بالادستی، تغییر و تحولات محیطی، عوامل استراتژیک، عوامل مدیریتی و عوامل نهادی از جمله عوامل علی موثر بر الگوی حکمرانی خوب در شهرداری ها می باشند.
سوال دوم: شرایط و زمینه های مورد نیاز جهت اجرای حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران کدامند؟
عوامل زمینه ای، مجموعه علل و شرایطی که کنشگر را ترغیب به روی آوردن به رفتاری خاص می‌کن، می باشد سوال دوم پژوهش در پی بررسی عوامل زمینه ای و زیرساخت های لازم در الگوی حکمرانی خوب در شهرداری ها می باشد. کد (B) مربوط به عوامل زمینه ای بوده که از مصاحبه شونده اول (B1) تا مصاحبه شونده دوازدهم (B12) تعریف شده است. نتایج حاصل از مقوله بندی کدها در مرحله کدگذاری محوری در جدول ذیل ارائه شده است.
جدول 3. نتایج کدگذاری باز و محوری عوامل زمینه ای حکمرانی خوب
کدگذاری | کدهای باز | کدهای محوری |
B1 | ایجاد فضای غیررسمی در حین رعایت رسمیت |
انعطاف پذیری سازمانی
|
B1 | وحدت رویه | |
B1 | سلسله مراتب پایین | |
B2 | قوانین تسهیل کننده | |
B7 | شفافیت و پاسخگویی | |
B7, b10 | ساختار منعطف | |
B1 | تعهد هیئت مدیره به حضور در جلسات |
ظرفیت های منابع سازمانی
|
B1 | نظم و هماهنگی | |
B1, B5, | به روز رسانی فناوری | |
B1, B9, B11, | به کارگیری شبکه های مجازی برای تسریع ارتباطات | |
B2, B7, | پشتیبانی مالی | |
B3, B4, B5, B7, | نیروی انسانی متخصص | |
B3, B9, | سیستم اطلاع رسانی | |
B4 | ضمانت اجرایی قوانین |
حمایت های قانونی از حکمرانی خوب |
B4 | تصویب و اصلاح قوانین و مقررات خاص برای حکمرانی خوب | |
B5 | رفع موانع قانونی سرمایه گذاری، درآمد زایی و تامین مالی شهرداری | |
B7 | رفع ابهامات و تعاریف چندگانه قانونی در حکمرانی خوب | |
B7 | برگزاری سیاست ارتباط و برخورد با منابع انسانی |
مدیریت موثر منابع انسانی |
B8 | نزدیک سازی دیدگاه های سازمانی | |
B8 | داشتن کمیته راهبری متخصص | |
B8 | تعداد تغییرات در منابع انسانی نسبت به کل تعداد پرسنل | |
B9 | مدیریت تفاوت های فرهنگی قومی و ملی | |
B9 | تطبیق فرهنگی |
نتایج حاصل از کدگذاری محوری عوامل زمینه ای حکمرانی خوب در شهرداری ها نشان داده که انعطاف پذیری سازمانی، ظرفیت های منابع سازمانی، حمایت های قانونی از حکمرانی خوب و مدیریت موثر منابع انسانی از جمله زیرساخت های لازم برای حکمرانی خوب در شهرداری ها می باشند.
سوال سوم: چالش ها و مشکلات اجرای حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران کدامند؟
این بخش در پی بررسی چالش ها و مشکلات حکمرانی خوب در شهرداری ها است. کد (C) مربوط به عوامل مداخله گر بوده که از مصاحبه شونده اول (C1) تا مصاحبه شونده دوازدهم (C12) تعریف شده است. نتایج حاصل از کدگذاری باز و محوری داده های کیفی گرداوری شده جهت شناسایی چالش های حکمرانی خوب در شهرداری تهران، در جدول ذیل ارائه شده است.
جدول 4. نتایج کدگذاری باز و محوری عوامل مداخله گر در حکمرانی خوب
کدگذاری | کدهای باز | کدهای محوری |
C1 | عدم وجود قوانین مناسب |
موانع حقوقی و قانونی
|
C1, C2, C4, | موانع قانونی | |
C3, C4, | موانع دولتی | |
C1 | فساد مالی و اداری | |
C2, C6, | قانون گریزی مسئولین | |
C1, C4, C12, | مشکلات مالی |
موانع فرآیندی در سازمان
|
C3 | عدم بومی سازی شهرداری | |
C3 | عدم وجود فرهنگ مشارکت | |
C6 | مقاومت شهرداری در برابر تغییر | |
C6 | عدم آشنایی مدیران و شهروندان از فواید حکمرانی خوب | |
C6 | بحران های طبیعی و هزینه های سرسام آور | |
C6 | قدیمی بودن بدنه تیم ارزیابی کننده |
ضعف های مدیریتی |
C6 | عدم صلاحیت حرفه ای مدیران | |
C7 | عدم قابلیت در محاسبه ریسک برکناری مدیران | |
C7 | اختلاف میان مدیران ارشد | |
C4 | عدم به روزرسانی اطلاعات و دانش مدیران با تحولات نوین | |
C9 | عدم حمایت های کافی و لازم از سوی مدیران ارشد |
نتایج حاصل از کدگذاری محوری عوامل مداخله گر در حکمرانی خوب در شهرداری ها نشان داده که موانع حقوقی و قانونی، موانع فرآیندی در سازمان و ضعف های مدیریتی از جمله عوامل مداخله گر در حکمرانی خوب در شهرداری ها می باشند.
سوال چهارم: راهبرد های مورد نیاز جهت اجرای حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران کدامند؟
سوال چهارم پژوهش در پی بررسی راهبردهای حکمرانی خوب در شهرداری ها می باشد. کد (D) مربوط به راهبردها بوده که از مصاحبه شونده اول (D1) تا مصاحبه شونده دوازدهم (D12) تعریف شده است. نتایج حاصل از کدگذاری باز و محوری داده های کیفی گرداوری شده با استفاده از ابزار مصاحبه، در جدول ذیل ارائه شده است.
جدول 5. نتایج کدگذاری محوری راهبردهای پیاده سازی حکمرانی خوب
کدگذاری | کدهای باز | کدهای محوری |
D2 | جانشین پروری مدیران آینده |
توسعه ظرفیت های آموزشی |
D2, D6, | آموزش مهارت های رهبری | |
D7 | به کارگیری متخصصین مدیریت امور شهری در اداره شهر | |
D2 | افزایش ظرفیت های یادگیری در سازمان | |
D1 | خصوصی سازی پروژه های شهری |
افزایش ظرفیت های اقتصادی و تامین مالی |
D1, D8, | تعریف پروژه های تامین کننده مالی | |
D2, D9, | جذب اسپانسرهای مالی | |
D10 | همسوسازی قوانین با اهداف شهرداری | |
D1 | تدوین قوانین تسهیل کننده | |
D8 | کاستن مخرب های زیست محیطی | |
D2 | افزایش اختیارات شهرداری | |
D5 | افزایش ارتباطات موثر سازمان با مردم |
تقویت ارتباطات موثر با جامعه مدنی |
D5, D8, | افزایش ظرفیت های اعتمادسازی در بین مردم و نهادهای دولتی | |
D6 | به کارگیری موثر از رسانه ها | |
D5 | برقراری ارتباطات موثر با مدیران دولتی | |
D12 | رفع تبعیض در جامعه | |
D11 | انعکاس خواسته های مردم | |
D1, D2, D9, D12, | افزایش ظرفیت های تکنولوژی |
افزایش چابکی سازمانی |
D4 | کاهش بوروکراسی در سازمان | |
D12 | اجرای سیاست عدم تمرکز | |
D4 | کاهش سلسله مراتب سازمانی | |
D12 | سرعت بخشیدن به کارها |
نتایج حاصل از کدگذاری محوری راهبردهای موثر در حکمرانی خوب در شهرداری ها نشان داده که توسعه ظرفیت های آموزشی، افزایش ظرفیت های اقتصادی، تقویت ارتباطات موثر با جامعه مدنی و افزایش چابکی سازمانی دسته بندی می شوند.
سوال پنجم: حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران، چه پیامدها و دستاوردهایی را به دنبال دارد؟
سوال پنجم پژوهش در پی بررسی پیامدهای حکمرانی خوب در شهرداری ها می باشد. کد (E) مربوط به پیامدها بوده که از مصاحبه شونده اول (E1) تا مصاحبه شونده دوازدهم (E12) تعریف شده است.نتایج حاصل از کدگذاری باز و محوری داده های کیفی گرداوری شده، در جدول ذیل ارائه شده است.
جدول 6. نتایج کدگذاری باز و محوری پیامدهای حکمرانی خوب
کدگذاری | کدهای باز | کدهای محوری |
E1, E6 | آگاهی سازی |
توسعه مشارکت |
E2, E6, E10, | افزایش مشارکت در جامعه | |
E1 | افزایش حساسیت جامعه به محیط زیست | |
E2 | افزایش فعالین داوطلب | |
E9 | امکان نظارت مستقیم مردم بر فعالیت های شهرداری | |
E2 | افزایش توان تشکل های مردمی |
بهبود عملکرد شهرداری |
E3, E4 | توسعه پایدار زیست محیطی | |
E6 | استفاده بهینه از منابع مالی | |
E6 | استفاده بهینه از نیروهای داوطلب | |
E7 | برون سپاری خدمات شهرداری به بخش خصوصی | |
E2 | کاهش فقر |
توسعه پایدار شهری |
E2 | ارتقای کیفیت زندگی شهری | |
E4 | توسعه پایدار شهری | |
E4, E8, | امنیت و آسایش زندگی شهروندان | |
E5 | کاهش فاصله طبقاتی | |
E5, E10, | افزایش اعتماد شهروندان | |
E6 | افزایش عدالت اجتماعی |
نتایج حاصل از کدگذاری محوری پیامدهای حکمرانی خوب در شهرداری ها نشان داده که توسعه مشارکت، بهبود عملکرد شهرداری و توسعه پایدار شهری از جمله پیامدهای حکمرانی خوب در شهرداری ها می باشند.
در این تحقیق برای کدگذاری محوری از رهیافت استرواس و کوربین در نظریه داده بنیاد استفاده شد. این پارادایم چهارچوبی منسجم است که به کمک آن می‌توان روابط احتمالی میان مقوله‌ها را مورد سنجش قرار داد و از طرفی دیگر امکان فهم نسبتاً جامع پدیده مورد نظر را فراهم می‌کند زیرا در آن عوامل علّی و زمینه‌ای که موجب روی آوردن کنشگر، به فعالیتی خاص، که همان مقوله محوری است می‌شود، راهبرد هایی که برای مدیریت وضعیت پیش‌آمده و تحقق بخشیدن به مقوله محوری اتخاذ می‌شود، عوامل مداخله‌گری که تسهیل گر یا مانع تأثیرگذاری عوامل علّی و زمینه‌ای بر مقوله محوری می‌شود، و پیامدهایی ناشی از راهبرد های اتخاذی نشان داده می‌شود. این پارادایم مدل این تحقیق است:
شکل 1. مدل پارادایمی حکمرانی خوب در شهرداری ها
همانطور که در مدل پارادایمی استراوس و کوربین مشاهده می شود، عوامل علی، عوامل زمینه ای، عوامل مداخله گر، راهبردها و پیامدهای موثر و مرتبط با حکمرانی خوب در شهرداری تهران استخراج شده اند.
کدگذاری گزینشی
کدگذاری گزینشی به معنای یکپارچه کردن و پالایش نظریه است که از طریق کشف مقوله مرکزی امکان‌پذیر است. مقوله مرکزی نمایانگر مضمون اصلی پژوهش است. مقوله مرکزی حاصل همه تحلیل‌ها را در چند کلمه می‌ریزد و نشان می‌دهد کل پژوهش در مورد چیست (استراوس و کوربین، 2000). مقوله مرکزی در حکمرانی خوب در شهرداری ها، به کارگیری موثر ظرفیت های قانونی، اقتصادی، آموزشی و انسانی در جهت بهبود حکمروایی می باشد. با در نظر گرفتن مفهوم حکمرانی خوب در شهرداری ها، عنوان " به کارگیری موثر ظرفیت های قانونی، اقتصادی، آموزشی و انسانی در جهت بهبود حکمروایی" برای مقوله محوری در کدگذاری گزینشی مناسب یافت شد، زیرا بازنمایی خوبی از کل تحقیق برای خواننده فراهم می‌کند و از طرفی بر مبنای رهیافت استراوس و کوربین، مقوله محوری بایستی به گونه ای نام گذاری شود که ارتباط معنایی با اکثریت شاخص ها در سطوح عوامل علی، زمینه ای، مداخله گر، استراتژی ها و پیامدها داشته باشد.
امروزه با توجه به پیچیده شدن روزافزون مسائل شهری و چند بعدی شدن ساختار تصمیم گیری در مدیریت شهری، مبحث حکمرانی خوب در شهرداری ها و همچنین مقوله محوری به کارگیری موثر ظرفیت های قانونی، اقتصادی، آموزشی و انسانی در جهت بهبود حکمروایی، از اهمیت بسیاری برخوردار است.
در این راستا، شرایط علی موثر بر به کارگیری موثر ظرفیت های قانونی، اقتصادی، آموزشی و انسانی در جهت بهبود حکمروایی، شامل عواملی همچون ذینفعان سیاسی، جامعه مدنی، دستورالعمل های نهادهای بالادستی، تغییر و تحولات محیطی، عوامل استراتژیک، عوامل مدیریتی و عوامل نهادی می باشد. این عوامل مستقیما بر پدیده محوری در مدل حکمرانی خوب در شهرداری ها تاثیر گذارند.
از سویی، در راستای پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری تهران، موانع و چالش هایی وجود دارند که موجب می شود، در به کارگیری موثر ظرفیت های قانونی، اقتصادی، آموزشی و انسانی در جهت بهبود حکمروایی، خلل هایی وارد شود. این عوامل مداخله گر، هم بر روی شرایط علی و هم بر روی راهبردهای پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری تهران تاثیر می گذارند. عوامل مداخله گر در حکمرانی خوب در شهرداری تهران، شامل مواردی از قبیل موانع حقوقی و قانونی، موانع فرآیندی در سازمان و ضعف های مدیریتی می باشند.
همانطور که گفته شد، این چالش ها و موانع بر روی راهبردهای پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری تهران نیز موثرند. این راهبردها شامل مواردی از قبیل توسعه ظرفیت های آموزشی، افزایش ظرفیت های اقتصادی و تقویت ارتباطات موثر با جامعه مدنی و افزایش چابکی سازمانی می شوند.
از سویی، بایستی در جهت پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری تهران، بسترها و الزاماتی فراهم شوند تا زمینه های ایجاد فضا برای به کارگیری موثر ظرفیت های قانونی، اقتصادی، آموزشی و انسانی در جهت بهبود حکمروایی فراهم شود. این عوامل بر روی راهبردهای پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری تهران موثرند. عوامل زمینه ای موثر بر راهبردهای پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری تهران شامل مواردی از قبیل انعطاف پذیری سازمانی، ظرفیت های منابع سازمانی، حمایت های قانونی از حکمرانی خوب و مدیریت موثر منابع انسانی می شوند.
از سویی، راهبردهای پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری تهران، دارای پیامدهایی همچون توسعه مشارکت، بهبود عملکرد شهرداری و توسعه پایدار شهری می باشد.
با توجه به مدل استخراج شده در زمینه حکمرانی خوب در شهرداری تهران و شناسایی شاخص های سطوح عوامل علی، زمینه ای، مداخله گر، استراتژی ها و پیامدها، به اندازه گیری شاخص های مدل از لحاظ میزان اهمیت و رتبه آن پرداخته می شود. در این راستا، فرضیات مدل در ادامه ارائه شده اند.
فرضیه اول:
عوامل علی موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری تهران از لحاظ اهمیت و رتبه از جایگاه یکسانی برخوردارند.
در راستای رتبه بندی عوامل علی موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری تهران از لحاظ میزان اهمیت، از آزمون رتبه بندی فریدمن استفاده می شود. جدول 7، به نمایش آماره های آزمون فریدمن پرداخته است.
جدول 7. نتایج آماره های آزمون جهت بررسی آزمون فریدمن
حجم نمونه | 15 |
Chi-square | 22/956 |
Df | 6 |
سطح معناداری | 0/001 |
طبق نتایج مشاهده شده در جدول 7 بر اساس آزمون فریدمن، می توان اینگونه استدلال کرد که این آزمون با درجه آزادی 6 و سطح معناداری 95 درصد اطمینان، معنادار بوده و میان عوامل علی موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری تهران، از نظر اهمیت و رتبه، اختلاف معناداری وجود دارد.
جدول 8 به نمایش میانگین رتبه های عوامل علی موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری تهران و ترتیب اهمیت شان از دیدگاه پاسخ دهندگان در این پژوهش، خواهد پرداخت.
جدول 8. آزمون فریدمن
رتبه | عوامل علی | میانگین رتبه |
1 | جامعه مدنی | 5/07 |
2 | دستورالعمل های نهادهای بالادستی | 4/96 |
3 | عوامل مدیریتی | 4/75 |
4 | ذینفعان سیاسی | 4/39 |
5 | تغییر و تحولات محیطی | 3/54 |
6 | عوامل استراتژیک | 2/96 |
7 | عوامل نهادی | 2/32 |
در سطح معناداری p<0/05 نتایج حاصل از آزمون فریدمن جهت رتبه بندی عوامل علی موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری تهران، نشان داده که این ابعاد از نظر اهمیت و رتبه از جایگاه یکسانی برخوردار نیستند و دارای اختلاف معناداری هستند. در این راستا، عامل جامعه مدنی از بیشترین میزان اهمیت و عوامل نهادی از کمترین اهمیت برخوردارند.
فرضیه دوم:
عوامل زمینه ای موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری تهران از لحاظ اهمیت و رتبه از جایگاه یکسانی برخوردارند.
در راستای رتبه بندی عوامل زمینه ای موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری تهران از لحاظ میزان اهمیت، از آزمون رتبه بندی فریدمن استفاده می شود. جدول 9، به نمایش آماره های آزمون فریدمن پرداخته است.
جدول 9. نتایج آماره های آزمون جهت بررسی آزمون فریدمن
حجم نمونه | 15 |
Chi-square | 18/140 |
Df | 3 |
سطح معناداری | 0/000 |
طبق نتایج مشاهده شده در جدول 7 بر اساس آزمون فریدمن، می توان اینگونه استدلال کرد که این آزمون با درجه آزادی 3 و سطح معناداری 95 درصد اطمینان، معنادار بوده و میان عوامل زمینه ای موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری تهران، از نظر اهمیت و رتبه، اختلاف معناداری وجود دارد.
جدول 10 به نمایش میانگین رتبه های عوامل زمینه ای موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری تهران و ترتیب اهمیت شان از دیدگاه پاسخ دهندگان در این پژوهش، خواهد پرداخت.
جدول 10. آزمون فریدمن
رتبه | عوامل زمینه ای | میانگین رتبه |
1 | ظرفیت های منابع سازمانی | 3/50 |
2 | حمایت های حقوقی و قانونی | 2/71 |
3 | مدیریت موثر منابع انسانی | 2/21 |
4 | انعطاف پذیری | 1/57 |
در سطح معناداری p<0/05 نتایج حاصل از آزمون فریدمن جهت رتبه بندی عوامل زمینه ای موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری تهران، نشان داده که این ابعاد از نظر اهمیت و رتبه از جایگاه یکسانی برخوردار نیستند و دارای اختلاف معناداری هستند. در این راستا، ظرفیت های منابع سازمانی در بالاترین میزان اهمیت و انعطاف پذیری از کمترین میزان اهمیت برخوردار است.
فرضیه سوم:
عوامل مداخله گر موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری تهران از لحاظ اهمیت و رتبه از جایگاه یکسانی برخوردارند.
در راستای رتبه بندی عوامل مداخله گر موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری تهران از لحاظ میزان اهمیت، از آزمون رتبه بندی فریدمن استفاده می شود. جدول 11، به نمایش آماره های آزمون فریدمن پرداخته است.
جدول 11. نتایج آماره های آزمون جهت بررسی آزمون فریدمن
حجم نمونه | 15 |
Chi-square | 8/346 |
Df | 2 |
سطح معناداری | 0/015 |
طبق نتایج مشاهده شده در جدول 7 بر اساس آزمون فریدمن، می توان اینگونه استدلال کرد که این آزمون با درجه آزادی 2 و سطح معناداری 95 درصد اطمینان، معنادار بوده و میان عوامل مداخله گر موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری تهران، از نظر اهمیت و رتبه، اختلاف معناداری وجود دارد.
جدول 12 به نمایش میانگین رتبه های عوامل مداخله گر موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری تهران و ترتیب اهمیت شان از دیدگاه پاسخ دهندگان در این پژوهش، خواهد پرداخت.
جدول 12. آزمون فریدمن
رتبه | عوامل مداخله گر | میانگین رتبه |
1 | ضعف های مدیریتی | 2/30 |
2 | موانع فرآیندی در سازمان | 2/27 |
3 | موانع حقوقی و قانونی | 1/43 |
در سطح معناداری p<0/05 نتایج حاصل از آزمون فریدمن جهت رتبه بندی عوامل مداخله گر موثر بر حکمرانی خوب در شهرداری تهران، نشان داده که این ابعاد از نظر اهمیت و رتبه از جایگاه یکسانی برخوردار نیستند و دارای اختلاف معناداری هستند. در این راستا، ضعف های مدیریتی از بیشترین میزان اهمیت و موانع حقوقی و قانونی در کمترین میزان اهمیت قرار گرفته اند.
فرضیه چهارم:
استراتژی های پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری تهران از لحاظ اهمیت و رتبه از جایگاه یکسانی برخوردارند.
در راستای رتبه بندی استراتژی های پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری تهران از لحاظ میزان اهمیت، از آزمون رتبه بندی فریدمن استفاده می شود. جدول 13، به نمایش آماره های آزمون فریدمن پرداخته است.
جدول 13. نتایج آماره های آزمون جهت بررسی آزمون فریدمن
حجم نمونه | 14 |
Chi-square | 14/291 |
Df | 3 |
سطح معناداری | 0/003 |
طبق نتایج مشاهده شده در جدول 13 بر اساس آزمون فریدمن، می توان اینگونه استدلال کرد که این آزمون با درجه آزادی 3 و سطح معناداری 95 درصد اطمینان، معنادار بوده و میان استراتژی های پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری تهران، از نظر اهمیت و رتبه، اختلاف معناداری وجود دارد.
جدول 14 به نمایش میانگین رتبه های استراتژی های پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری تهران و ترتیب اهمیت شان از دیدگاه پاسخ دهندگان در این پژوهش، خواهد پرداخت.
جدول 14. آزمون فریدمن
رتبه | استراتژی ها | میانگین رتبه |
1 | تقویت ارتباطات موثر با جامعه مدنی | 3/50 |
2 | توسعه ظرفیت های آموزش | 2/54 |
3 | افزایش ظرفیت های اقتصادی | 2/04 |
4 | افزایش چابکی سازمانی | 1/93 |
در سطح معناداری p<0/05 نتایج حاصل از آزمون فریدمن جهت رتبه بندی استراتژی های پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری تهران، نشان داده که این ابعاد از نظر اهمیت و رتبه از جایگاه یکسانی برخوردار نیستند و دارای اختلاف معناداری هستند. در این راستا، تقویت ارتباطات موثر با جامعه مدنی از بیشترین میزان اهمیت و افزایش چابکی سازمانی از کمترین میزان اهمیت برخوردارند.
فرضیه پنجم:
پیامدهای حکمرانی خوب در شهرداری تهران از لحاظ اهمیت و رتبه از جایگاه یکسانی برخوردارند.
در راستای رتبه بندی پیامدهای حکمرانی خوب در شهرداری تهران از لحاظ میزان اهمیت، از آزمون رتبه بندی فریدمن استفاده می شود. جدول 15، به نمایش آماره های آزمون فریدمن پرداخته است.
جدول 15. نتایج آماره های آزمون جهت بررسی آزمون فریدمن
حجم نمونه | 15 |
Chi-square | 4/542 |
Df | 2 |
سطح معناداری | 0/003 |
طبق نتایج مشاهده شده در جدول 15 بر اساس آزمون فریدمن، می توان اینگونه استدلال کرد که این آزمون با درجه آزادی 2 و سطح معناداری 95 درصد اطمینان، معنادار بوده و میان پیامدهای حکمرانی خوب در شهرداری تهران، از نظر اهمیت و رتبه، اختلاف معناداری وجود دارد.
جدول 16 به نمایش میانگین رتبه های پیامدهای حکمرانی خوب در شهرداری تهران و ترتیب اهمیت شان از دیدگاه پاسخ دهندگان در این پژوهش، خواهد پرداخت.
جدول 16. آزمون فریدمن
رتبه | پیامدها | میانگین رتبه |
1 | توسعه مشارکت | 2/23 |
2 | توسعه پایدار شهری | 2/17 |
3 | بهبود عملکرد سازمانی | 1/60 |
در سطح معناداری p<0/05 نتایج حاصل از آزمون فریدمن جهت رتبه بندی پیامدهای حکمرانی خوب در شهرداری تهران، نشان داده که این ابعاد از نظر اهمیت و رتبه از جایگاه یکسانی برخوردار نیستند و دارای اختلاف معناداری هستند. در این راستا، توسعه مشارکت از بیشترین اهمیت و بهبود عملکرد سازمانی از کمترین اهمیت برخوردارند.
بحث و نتیجه گیری
در این پژوهش، کدهای محوری مرتبط با مدل حکمرانی خوب در شهرداری تهران در طبقه های عوامل علی، عوامل زمینه ای، عوامل مداخله گر، استراتژی ها و پیامدها، شناسایی شده اند. در ادامه به شرح تفصیلی نتایج کدگذاری ها پرداخته شده است.
سوال اول:
- عوامل علی موثر بر اجرای حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران کدامند؟
تفسیر نتایج:
نتایج حاصل از تحلیل کیفی داده های گردآوری شده از طریق کدگذاری باز و محوری، نشان داده که، شاخص هایی همچون منافع ذینفعان، حمایت های دولتی، حمایت های مجلس، فشارهای سیاسی و حمایت های زیست محیطی در دسته مقوله حمایت های ذینفعان سیاسی قرار گرفته اند. امروزه، شهرداری تهران در مدیریت امور شهری، با مسائلی مواجه است که گاها نمی تواند به صورت مستقل بر همه آن ها تسلط داشته باشد. اموری همچون کنترل جمعیت شهری، کنترل ترافیک، مدیریت آلودگی های شهری، سیستم های حمل و نقل و مواردی از این قبیل، نیازمند حمایت های نهادهای بالادستی یا همتراز است. در این موارد، حمایت های دولت یا مجلس، هماهنگی با سازمان های اعطا کننده مجوز برای ساخت پروژه های شهری یا هماهنگی با ارگان های محیط زیست، نشان دهنده ضرورت همکاری های بین سازمانی است.
یکی از عوامل مهمی که بر روی تصمیم گیری های شهرداری ها در جهت حکمرانی خوب موثر است، جامعه مدنی است. جامعه مدنی به ارتباطات و نقش موثر مردم و شهروندان در تصمیم گیری های نهادهای بالادستی و مسئولی همچون شهرداری است. شهرداری تهران در راستای اجرای حکمرانی خوب بایستی فضایی را فراهم کند تا نهادهای مردمی بتوانند نقش موثرتری در مدیریت مسائل شهری داشته باشند. شاخص هایی همچون نظارت همگانی، مشارکت عمومی، مطالبات شهروندی، فشارهای اجتماعی، پاسخگویی و حساب پس دهی به شهروندان در دسته مقوله جامعه مدنی قرار می گیرند.
شهرداری ها نمی توانند به طور مستقل برای اجرای سیاست های شهری و همچنین حکمرانی خوب، قانون گذاری کنند. در بسیاری از مواقع، نهادهای بالادستی همچون مجلس، قوانین و دستورالعمل هایی را برای شهرداری ها پایه ریزی می کنند، که پیروی از آن ها، از الزامات حکمرانی خوب است. حمایت های مالی نهادهای بالادستی، قوانین بالادستی، وضع قوانین شفاف، مشارکت و همکاری نهادهای بالادستی، هماهنگی میان بخش نامه ها و دستورالعمل ها، هماهنگی میان بودجه ها، و حس رقابت پذیری در بنگاه های توسعه شهری در طبقه شاخص های دستورالعمل های نهادهای بالادستی قرار می گیرند.
در راستای اجرای حکمرانی خوب در شهرداری ها، نمی توان تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، مدیریتی، فناوری و غیره را نادیده انگاشت. امروزه، سیستم ها در سطوح سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و مواردی از این قبیل در عرصه های بین المللی، به شکلی مستمر در حال تغییر هستند. لازمه پیاده سازی حکمرانی خوب آن است که شهرداری تهران در تصمیم گیری های خود، تغییر و تحولات محیطی را مورد بررسی قرار دهد. شاخص های تغییر و تحول در شرایط سیاسی، اطلاعات مرتبط با تغییرات در فناوری ها و امنیت در محیط سیاسی در دسته مقوله تغییر و تحولات محیطی قرار می گیرند.
یکی از عوامل مهمی که در استقرار حکمرانی خوب در شهرداری تهران موثر است، نگاه استراتژیک به مسائل است. اگر در سطح استراتژی ها و راهبردها، به حکمرانی خوب توجه نشود، در سطوح عملیاتی نیز نباید انتظار تحقق آن را داشت. شاخص هایی همچون تطابق استراتژیک با نظام حقوقی، به کارگیری تجارب انباشته مدیریتی و ایجاد روابط موثر با سازمان های دیگر در دسته عوامل استراتژیک قرار گرفته اند.
اینکه صحبت از حکمرانی خوب یا حکمروایی مطلوب به میان می آید، توجه به سوی سطوح مدیریتی سازمان هایی همچون شهرداری ها می رود. اساسا، مهمترین عامل در پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری ها، مدیران و رده مدیریتی سازمان است. حاکم شدن برنامه و سیستم ارزیابی عملکرد و تعیین وظایف و اختیارات، یکپارچه سازی و ادغام مراکز متعدد تصمیم گیری و سیاست گزاری و پرهیز از بخشی نگری و مواردی از این قبیل در دسته عوامل مدیریتی قرار گرفته اند.
امروزه سازمان ها در جوامع مختلف، در بسترهای فرهنگی، تاریخی و ایدئولوژیک مربوط به جامعه خودشان زیست می کنند. از این رو، تحقق مدل های مختلف مدیریتی بدون توجه به تاریخ، فرهنگ و ارزش های آن جوامع، امری واهی و پوچ است. فراهم کردن ساز و کارهای فرهنگی لازم برای اجرای حکمرانی خوب، تقویت سلامت اداری در سازمان و نهادینه کردن فرهنگ حکمرانی خوب در سازمان های مرتبط با شهرداری ها در دسته شاخص های عوامل نهادی قرار می گیرند.
سوال دوم:
- شرایط و زمینه های مورد نیاز جهت اجرای حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران کدامند؟
تفسیر نتایج:
نتایج حاصل از تحلیل کیفی داده های گردآوری شده از طریق کدگذاری باز و محوری، نشان داده که شاخص هایی همچون ایجاد فضای غیررسمی در حین رعایت رسمیت، سلسله مراتب پایین، قوانین تسهیل کننده، شفافیت و پاسخگویی، ساختار منعطف، فضای مشارکت، انعطاف پذیری سازمانی، مسئولیت پذیری مدیران بوروکراسی پایین در سازمان، در دسته مقوله انعطاف پذیری سازمانی قرار می گیرند. یکی از مسائلی که بسیاری از سازمان های بزرگ همچون شهرداری ها در پیاده سازی الگوهای مدیریتی نوین همچون حکمرانی خوب با آن مواجه اند، ساختارهای سنتی سازمانی است که توانایی سازگاری با تغییر و تحولات محیطی را ندارند. به عنوان مثال، بوروکراسی ها، ساختارهای دست و پاگیری هستند که توانایی پاسخگویی موثر به نیازهای ارباب رجوع و شهروندان را به شهرداری ها نمی دهند. از این رو، انعطاف پذیر کردن ساختار سازمان و فرآیندهای آن، نقش بسزایی در پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری ها دارند.
یکی از بسترهای مهم و اساسی در پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری تهران، ظرفیت های درون سازمانی است. ظرفیت های منابع سازمانی به مواردی همچون پشتیبانی های مالی، فضای درون سازمانی همچون سلامت اداری، زیرساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات و مواردی از این قبیل اشاره می کند. تعهد هیئت مدیره به حضور در جلسات، نظم و هماهنگی، به روز رسانی فناوری، به کارگیری شبکه های مجازی برای تسریع ارتباطات، پشتیبانی مالی، نیروی انسانی متخصص و آموزش مدیران به صورت حضوری و مجاری در دسته مقوله ظرفیت های منابع سازمانی قرار می گیرند.
اجرای حکمرانی خوب در شهرداری تهران، نیازمند پشتوانه های حقوقی و قانونی است. در این راستا، ضمانت های اجرایی قانون باید به گونه ای سازماندهی شوند که هر گونه تخلف و فساد اداری در سازمان ها را مورد شناسایی قرار داده و به شدت با آن ها برخورد نمایند. ضمانت اجرایی قوانین، تصویب و اصلاح قوانین و مقررات خاص برای حکمرانی خوب در دسته مقوله حمایت های قانونی از حکمرانی خوب قرار می گیرند.
با توجه به اینکه مزیت استراتژیک هر سازمانی، منابع انسانی آن سازمان است، از این رو، نیروهای انسانی نقش عمده ای در پیاده سازی الگوهای مختلف مدیریتی دارند. اگر بسترهای لازم برای فراهم کردن منابع انسانی با کیفیت، آموزش های لازم و سیستم های تشویق و تنبیه برای آن ها فراهم نشود، نمی توان انتظار پیاده سازی موثر حکمرانی خوب در شهرداری تهران را داشت. شاخص هایی همچون برگزاری سیاست ارتباط و برخورد با منابع انسانی، نزدیک سازی دیدگاه های سازمانی، داشتن کمیته راهبری متخصص، تعداد تغییرات در منابع انسانی نسبت به کل تعداد پرسنل، تمرکز گرایی در مقابل عدم تمرکز و مدیریت مشارکت نیروی انسانی در همکاری های بین سازمانی در دسته مقوله مدیریت موثر منابع انسانی قرار می گیرند.
سوال سوم:
- چالش ها و مشکلات اجرای حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران کدامند؟
تفسیر نتایج:
نتایج حاصل از تحلیل کیفی داده های گردآوری شده از طریق کدگذاری باز و محوری، نشان داده که عواملی از قبیل عدم وجود قوانین مناسب، موانع قانونی، موانع دولتی، فساد مالی و اداری، قانون گریزی مسئولین، عدم مشارکت در حل چالش های حقوقی و عدم حمایت های نهادهای قانون گذار در دسته موانع حقوقی و قانونی قرار می گیرند. نه تنها در پیاده سازی الگوی حکمرانی خوب در شهرداری تهران، بلکه برای اجرای هر گونه سیاست و تصمیم گیری در هر سازمانی، موانع حقوقی و قانونی، از اساسی ترین چالش های پیش روی مدیران است.
فرآیندهای سازمانی، نقش بسزایی در اجرای حکمرانی خوب در شهرداری تهران دارند. فرآیندهای سازمانی، به مجموعه فعالیت ها و ارتباطات درون سازمانی اطلاق می شود که در طول ساعات فعالیت های کاری در سازمان، تعریف شده می باشند. مشکلات مالی، عدم بومی سازی شهرداری، عدم مشخص بودن جایگاه رهبران و زیاده خواهی ها و انتظارات غیرمعمول اعضا از جمله موانع فرآیندی در سازمان هستند.
همانطور که گفته شد، مدیران با تصمیم گیری ها و حمایت هایی که از سیاست های سازمانی می کنند، می توانند تاثیرت بسزایی را در اجرای الگوی حکمرانی خوب داشته باشند. اگر رده مدیریتی و مدیران سازمان، دچار ضعف های عمده ای باشند، نمی توان انتظار داشت که حکمرانی خوب در سازمان پیاده سازی شود. قدیمی بودن بدنه تیمه ارزیاب، عدم صلاحیت حرفه ای مدیران و لازم از سوی مدیران ارشد و سطحی نگری مدیران در مواجهه با تهدیدات در زمره ضعف های مدیریتی قرار می گیرند.
سوال چهارم:
- استراتژی های مورد نیاز جهت اجرای حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران کدامند؟
تفسیر نتایج:
نتایج حاصل از تحلیل کیفی داده های گردآوری شده از طریق کدگذاری باز و محوری، نشان داده که مولفه هایی همچون جانشین پروری مدیران آینده، آموزش مهارت های رهبری از جمله راهبردهای توسعه ظرفیت های آموزشی هستند. آموزش و سیستم های آموزشی، نقش بسزایی در تربیت منابع انسانی و همچنین مدیران شهرداری در راستای اجرای حکمرانی خوب در شهرداری تهران دارند. استقرار حکمرانی خوب، نیازمند اصول آموزشی است که بتوان از طریق آن، بسترهای لازم برای رشد و توسعه یادگیری کارکنان در ارتباط با حکمرانی خوب در شهرداری را فراهم کرد.
با توجه به اینکه شهرداری ها برای اجرای پروژه های ساخت و ساز شهری و همچنین توسعه خدمات به شهروندان، از طریق همکاری های بین سازمانی و خصوصی سازی، بهتر می تواند عدالت اقتصادی و اجتماعی را در شهر پیاده سازی کند، از این رو، توسعه ظرفیت های تامین مالی از طریق جذب سرمایه گذاران بخش های خصوصی و دولتی، راهکار مهمی در توسعه پروژه های شهری است. خصوصی سازی پروژه های شهری، تعریف پروژه های تامین کننده مالی، جذب اسپانسرهای مالی و مدیریت بر مبنای نتیجه در طبقه راهبرد افزایش ظرفیت های اقتصادی و تامین مالی قرار گرفتند.
همانطور که در بخش عوامل علی گفته شد، جامعه مدنی، نقش مهمی در برقراری ارتباط میان مردم و خواسته های شهروندی شان با نهادهایی همچون شهرداری ها دارند. شهرداری تهران می تواند از طریق توسعه کانال های ارتباطی با شهروندان، زمینه های لازم برای افزایش اعتماد شهروندان و توسعه همکاری های آن ها را فراهم کند. افزایش ارتباطات موثر سازمان با مردم، افزایش ظرفیت های اعتماد سازی در بین مردم و نهادهای دولتی، به کارگیری موثر از رسانه ها و کنترل رشد بیش از حد جمعیت شهری در طبقه راهبردهای تقویت ارتباطات موثر با جامعه مدنی قرار می گیرند.
با توجه به اینکه ساختارهای سازمانی ایستایی همچون بوروکراسی، موانع جدی ای را در مسیر پاسخگویی به نیازهای شهروندان ایجاد می کند، و از طرفی، در محیطی که به صورت روزافزون با تغییر و تحولات سریع مواجه است، ضروری است که فرآیندها و ساختارهای سازمانی شهرداری، به سمت انعطاف پذیری بیشتر و به دنبال آن، چابکی سازمانی بیشتری هدایت شود. شاخص هایی همچون افزایش ظرفیت های تکنولوژی، کاهش بوروکراسی در سازمان و وحدت رویه در تصمیم گیری در طبقه راهبرد افزایش چابکی سازمانی قرار می گیرند.
سوال پنجم:
- حکمرانی خوب در شهرداری شهر تهران، چه پیامدها و دستاوردهایی را به دنبال دارد؟
تفسیر نتایج:
نتایج حاصل از تحلیل کیفی داده های گردآوری شده از طریق کدگذاری باز و محوری، نشان داده که شاخص هایی از قبیل آگاه سازی، افزایش مشارکت در جامعه، افزایش حساسیت جامعه به محیط زیست، افزایش فعالین داوطلب و گسترش جامعه مدنی در دسته پیامد توسعه مشارکت قرار گرفته اند. پیاده سازی حکمرانی خوب در شهرداری، موجب افزایش جلب اعتماد شهروندان به این سازمان می شود. راهبردهایی همچون تقویت ارتباطات موثر با جامعه مدنی و تشکل های مردمی، موجبات توسعه مشارکت شهروندان در تصمیم گیری های سازمانی شهرداری تهران را فراهم می کند. به عنوان مثال، در بحث تفکیک زباله های شهری، افزایش مشارکت شهروندان در مکانیزه کردن زباله های شهری، می تواند، اثربخشی فعالیت های شهرداری در سیستم های تفکیک زباله ها را تقویت نماید.
مهمترین وظیفه شهرداری ها، پاسخگویی به نیازهای شهروندان و افزایش رفاه آن ها در محیط شهری است. کلان شهرهایی همچون تهران، با افزایش روزافزون جمعیت شهری و مهاجرت های بی رویه، با مسائل و مشکلات جدی ای رو به روست که نیازمند همکاری با سازمان ها و شهروندان است. با اجرای موثر حکمرانی خوب در شهرداری تهران، در گام اول، عملکرد بهره ورتری از شهرداری تهران را شاهد خواهیم بود. افزایش توان تشکل های مردمی و افزایش ظرفیت های اقتصادی در دسته پیامد بهبود عملکرد شهرداری قرار گرفته اند.
یکی از پیامدهای مهمی که اجرای حکمرانی خوب در شهرداری تهران به دنبال دارد، توسعه پایدار شهری است. توسعه پایدار شهری، از دغدغه ها و مسائل مهم مدیریت امور شهری است که در سطوح کلان دولتی هم، یکی از اصول مهم در برنامه های راهبردی است. توسعه پایدار شهری، منجر به افزایش عدالت اقتصادی و اجتماعی و به دنبال آن افزایش رفاه شهروندان و توسعه اعتماد آن ها به سازمان های مجری همچون شهرداری و همچنین مسئولان جامعه است. کاهش فقر، ارتقای کیفیت زندگی شهری، توسعه پایدار شهری، کاهش فاصله طبقاتی و کاهش هزینه های خدمات شهری از جمله شاخص های پیامد توسعه پایدار شهری هستند.
پیشنهادات کاربردی
- شهرداری تهران بایستی در راستای انعطاف پذیر تر کردن ساختار سازمانی خود تلاش بیشتری کند. در این راستا، ایجاد فضای غیررسمی در حین رعایت رسمیت، وحدت رویه، سلسله مراتب پایین، قوانین تسهیل کننده، شفافیت و پاسخگویی، ساختار منطعف، فضای مشارکت، سیستم های یکپارچه اطلاعاتی، کاهش بوروکراسی، شفافیت در مسئولیت ها، وجود سیاست های توسعه ای از پایین به بالا، تشکیل تیم های کاری و تمرکز پایین در سازمان موثر است.
- همچنین می توان از طریق به روز رسانی فناوری، به کارگیری شبکه های مجازی برای تسریع ارتباطات، پشتیبانی مالی، نیروی انسانی متخصص، مدیریت دانش، بسترهای قانونی، شفافیت مالی در درآمدها، برنامه های آموزشی برای مدیران، تدوین منشور اخلاقی، ظرفیت های فرهنگی سازمان، نیروهای داوطلب و کمیته های تخصصی، ظرفیت های منابع سازمانی را در شهرداری تهران بالا برد.
- همچنین حمایت های قانونی از حکمرانی خوب از طریق ضمانت اجرایی قوانین، تصویب و اصلاح قوانین و مقررات خاص برای حکمرانی خوب، رفع موانع قانونی سرمایه گذاری، درآمدزایی و تامین مالی شهرداری و رفع ابهامات و تعاریف چندگانه قانونی در حکمرانی خوب کارساز است.
- از سویی، مدیریت موثر منابع انسانی در شهرداری از اهمیت زیادی برخوردار است که از طریق برگزاری سیاست ارتباط و برخورد با منابع انسانی، نزدیک سازی دیدگاه های سازمانی، داشتن کمیته راهبری متخصص، تمرکز گرایی در مقابل عدم تمرکز، مدیریت تفاوت های فرهنگی قومی و ملی، تطبیق فرهنگی و مدیریت مشارکت نیروی انسانی در همکاری های بین سازمانی اجرا می شود. همچنین، توسعه ظرفیت های آموزشی در شهرداری از طریق جانشین پروری مدیران آینده، آموزش مهارت های رهبری و افزایش ظرفیت های یادگیری در سازمان می تواند تا حدودی موثر باشد.
- یکی دیگر از راهکارهایی که بسیار مهم است، افزایش ظرفیت های اقتصادی و تامین مالی در شهرداری است. این امر از طریق خصوصی سازی پروژه های شهری، تعریف پروژه های تامین مالی، جذب اسپانسرهای مالی، همسوسازی قوانین با اهداف شهرداری، تدوین قوانین تسهیل کننده، افزایش اختیارات شهرداری، استقلال در عملکرد و کاهش دخالت احزاب سیاسی در اداره شهر امکان پذیر است.
- از سویی، شهرداری تهران بایستی ارتباطات موثرتری را با جامعه مدنی برقرار کند. به کارگیری موثر از رسانه ها، رفع تبعیض در جامعه، انعکاس خواسته های مردم، سپردن کارهای مردم به مردم، رشد سیاسی و اجتماعی مردم در امور، خودگردانی یا خودمدیریتی مردم، کنترل رشد بیش از حد جمعیت شهری و مواردی از این دست، می تواند به بهبود ارتباط شهرداری با جامعه مدنی ختم شود.
فهرست منابع
- Australia Sport Committee (2011). E-governance: Overcoming Obstacles Through Effective Human Resource Management Strategies. Adopting E-governance Journal, 3 (4): 7-11.
- Scarlett, lyan and mckinney, matthew. (2016). Connecting people and places: the emerging role of network governance in large landscape conservation. The ecological society of America. 1-10.
- Zaman, Khalid. (2015). Quality giudlines for good governance in higher education across the globe. Pacific science review B: humanities and social sciences. Vol, 1. 1-7.
- Kardos, mihaela. (2012). The refection of good governance in sustainable development strategies. International strategic management conference. Social and behavioral sciences. 58. 1-8.
- Nofianti, leny and suseno, novie. (2014). Factors affecting implementation of good government governance and their implications towards performance accountability. Social and behavioral sciences. 164. 1-8.
- Dayananadan, R. (2013). Good governance practice for better performance of community organizations – myths and realities. Journal of power, politics and governance. Vol 1. No 1. 1-17.
- Trakuhmututa, jutamanee and chaijareonwattana, bussabong. (2013). Factors affecting the achievement of good governance in HRM: the empirical sudy of local governments in southern part of Thailand. International journal of business and social science. Vol 4. No 7. 1-6.
- Huther, J. W. & Shah, G.B. (2010). Applying a Simple Measure of Good Governance. Newbury Park, CA: Sage.
- Okot-Uma, R. W.O. (2010). Electronic Governance: Reinventing Good Governance. Retrieved from: http://mipan.info/pdf/UMA/7.pdf.
- Gowda, A., N., & Kumar, S., T., P. )2013(. A Study on Good Governance: An overview. Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities 3 )11(, 82-92.
- Hwang, Y. )2011(. Comparative Analysis Of Indonesian And Korean Governance. Korea: Asia Research Centre, 1-28.
- Osisioma. (2013). The Principles Of Budgetary Governance. Paris: Public Governance And Territorial Development, 1-16.
- Turner, R.A, C Fitzsimmons, J Forster, R Mahon, A Peterson, and S.M Stead. (2014). Measuring good governance for complex ecosystems: Perceptions of coral reefdependent communities in the Caribbean. Global Environmental Change 29: 105-117.
- Yousaf, Momna , Freeha Ihsan, and Abida Ellahi. (2015). Exploring the impact of good governance on citizens' trust in Pakistan. Government Information Quarterly 1-10.