الگوسازی مبتنی بر تحلیل پیوندیِ مزیت‌های رقابتی اِلمان‌های حسابداری سبز براساس تحلیل کیفی/تعاملی (IQA)

محورهای موضوعی : حسابداری مدیریت

حمید جمال لیوانی ¹ (دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران)
علیرضا معطوفی ² (استادیار گروه مدیریت، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.)
مهدی صفری گرایلی ³ (دانشیار گروه حسابداری، واحد بندرگز، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرگز، ایران)
منصور گرکز ⁴ (دانشیار گروه حسابداری، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران)

تاریخ دریافت : 1400/10/26 تاریخ پذیرش : 1400/10/26 تاریخ انتشار : 1400/09/01

کلید واژه: مزیت‌های رقابتی اِلمان حسابدار, واکاویی نظری از متون, محرک‌ها و پیامدهای سیستمی,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش الگوسازی مبتنی بر تحلیل پیوندیِ مزیت‌های رقابتی اِلمان‌های حسابداری سبز براساس تحلیل کیفی/تعاملی ( ) بود. لذا همسو با فرآیند انجام پژوهش، از طریق واکاویی محتوایی در متون پژوهش اقدام به شناسایی شاخص‌های مرتبط با مزیت‌های رقابتی حسابداری سبز توسط خبرگان پژوهش شد و سپس براساس تحلیل پیوندی که شامل تحلیل پیوندهای درونی و روابط بین پیوندها و تاثیرگذاری سیستمی پیوندها بود، اقدام به تعیین مهمترین عنصر ارتباطی بین محرک‌ها و پیامدهای رقابتی ناشی از حسابداری سبز در سطح شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران گردید. در این پژوهش به منظور تعیین حدِ کفایت نظری پژوهش، پس از شناسایی مزیت‌های رقابتی منتج از حسابداری سبز، با کمک ۱۵ نفر از متخصصان و خبرگان رشته حسابداری در سطح دانشگاهی، تلاش گردید از طریق تحلیل دلفی، شاخص‌های شناسایی شده مورد ارزیابی قرار گیرند که طی دو مرحله از طریق میانگین، ضریب توافق و انحراف معیار مورد بررسی قرار گرفتند و از میان ۲۰ شاخص اولیه، سه شاخص حذف شد و ۱۷ شاخص وارد فاز تحلیل تعاملی با مشارکت ۲۳ نفر از مدیران شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران، شدند. در این مرحله پس از انجامِ تحلیل روابط بین پیوندها و تاثیرگذاری سیستمی، با شاخص‌های تایید شده، آغاز گردیدند که نتایج در این بخش نشان داد محرک اولیه برای رسیدن به تاثیرگذاترین پیامدِ رقابتی حسابداری سبز، استانداردهای عملکردی شرکت در قبال اجتماع؛ تقویت ابعادِ فرهنگِ پاسخگویی و تطبیق قابلیت‌های شرکت با استانداردهای بِروزِ حسابداری و حسابرسی است تا براین مبنا پیامدهای مهمی همچون مسئولیت‌پذیری اجتماعی؛ هزینه‌های نمایندگی و دریافت مزایای و تشویق‌های مالیاتی برای شرکت‌های فعال در سطح رقابتی بازار سرمایه محیا گردد.

چکیده انگلیسی:

One of the dimensions of sustainable development at the capital market level is green accounting, which is the basis for evaluating the performance of companies to protect the environment. Green accounting involves processes ranging from identification to financial reporting and waste management, which can contribute to the effectiveness of companies' sustainable development strategies. The purpose of this research is Provide a Model for Interactive/Qualitative Analysis (IQA) of Green Accounting Symbol Competitive Advantages. Therefore, in line with the research process, through content analysis in research texts, indicators related to competitive advantages of green accounting were identified by research experts and then based on link analysis, which included internal link analysis and relationships between links and systematic impact of links. An attempt was made to determine the most important element of communication between stimuli and competitive consequences of green accounting at the level of Tehran Stock Exchange companies. In this study, in order to determine the theoretical adequacy of the research, after identifying the competitive advantages resulting from green accounting, with the help of 15 accounting experts at the university level, an attempt was made to evaluate the identified indicators through Delphi analysis, which were evaluated in two stages through the mean, coefficient of agreement and standard deviation and among the first 20 indicators, three indicators were eliminated and 17 indicators entered the interactive analysis phase with the participation of 23 managers of Tehran Stock Exchange companies. at this stage, after analyzing the relationships between links and systemic effectiveness, they started with approved indicators, and the results in this section showed that the primary stimulus to achieve the most effective competitive outcome of green accounting is the company's performance standards towards the community; Strengthening the dimensions of the culture of accountability and adapting the company's capabilities to the standards of accounting and auditing today, based on which important consequences such as social responsibility; Provide agency costs and tax benefits and incentives for companies operating at a competitive level in the capital market.

منابع و مأخذ:

• ابراهیم‌پور، مجتبی.، عیلامی رودمعجنی، فاطمه.، خسروی زادبند، حمید. (1395). حسابداری زیست‌محیطی و چالش‌های پیش روی آن در ایران. حسابداری سلامت، 4(3): 108-128.


• احمدی، محسن.، ولی‌پور، هاشم، زراعت‌کیش.، یعقوب. (1398). ارائه الگویی برای گزارشگری مالی و غیرمالی زیست‌محیطی با رویکرد فازی، حسابداری سلامت، 8(1): 1-22


• اکبری، احمد.، پورزمانی، زهرا. (1397). ساختار مدیریت شرکت، حسابرسی زیست‌محیطی و کیفیت گزارشگری مالی، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 7(26): 133-144.


• امیربیکی لنگرودی، حبیب.، کردستانی، غلامرضا.، رضایی، فرزین. (1399). ارزیابی الگوی حسابداری مدیریت برای توسعه پایدار، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 9(33): 239-259.


• بهارلو، روح اله.، معین‌الدین، محمود.، حیرانی، فروغ. (1399). تبیین مصادیق زیست محیطی در شرکت‌ها با رویکرد پدیدار شناسی (مطالعه موردی: صنایع سیمان، آهک وگچ)، حسابداری مدیریت، 13(45): 43-61.


• جوادی‌پور، علیرضا. (۱۳۹۷). مروری بر پژوهش‌های حسابداری اجتماعی و زیست محیطی در 25 سال گذشته، پژوهش حسابداری، ۲۹(۲): ۱۲۱-۱۳۷.


• خادم، حمید. (۱۳۹۴). پیش به سوی حسابداری زیست‌محیطی: مالیات سبز با نگاهی به لایحه ی جدید قانون مالیات بر ارزش افزوده، نشریه حسابدار، ۲۸۶(۱۱): ۲۶-۳۳.


• دهقانی سلطانی، مهدی.، شول، عباس.، رمضانی، سارا. (1398). تأثیر ارزش زیست‌محیطی و تصویرسبز بر تمایل به تبلیغ دهان به دهان با تبیین نقش اعتماد سبز و تمایل به پرداخت در چارچوب مدل ، مدیریت بازرگانی، 11(4): 804-824.


• سپاسی، سحر.، اسمعیلی‌کجانی، محمد. (1394). حسابداری سبز: ارائه الگویی برای افشاء زیست‌محیطی، حسابداری سلامت، 4(1): 1-19.


• کمیته تدوین استانداردهای حسابداری (1385). استانداردهای حسابداری، چاپ هشتم، تهران: انتشارات سازمان حسابرسی.


• ملکیان، حمزه.، نوری سنچولی، مرضیه. (۱۳۹۶). حسابداری سبز، ابزاری جامع و فراگیر در جریان اطلاعات مدیریت زنجیره تامین سبز، نشریه مطالعات کاربردی در علوم مدیریت و توسعه، ۴(۴): ۹۷-۱۱۳.


• ولیان، حسن.، عبدلی، محمد‌رضا.، ارویی، مهران. (1397). طراحی الگوی کارکردهای نوآورانه‌ی زیست‌محیطی برای توسعه‌ی عملکردهای کسب و کار با رویکرد فازی (مطالعه‌ی موردی: شرکت‌های دارویی بورس اوراق بهادار تهران)، فصلنامه پایداری، توسعه و محیط‌زیست، 4(4): 43-61.


• Adams, C. and Larrinaga, C. (2019). Progress: engaging with organizations in pursuit of improved sustainability accounting and performance, Accounting, Auditing & Accountability Journal, 32(8): 2367-2394. https://doi.org/10.1108/AAAJ-03-2018-3399


• Baker, M., Modell, S. (2019). Rethinking performativity: A critical realist analysis of accounting for corporate social responsibility, Accounting, Auditing & Accountability Journal, 32(4): 930-956. https://doi.org/10.1108/AAAJ-11-2017-3247


• Basuki, B., Irwanda, R. D. (2018). Environmental cost analysis and reporting to measure environmental performance in realizing eco-efficiency at PT Industri Kereta Api (Persero), Asian Journal of Accounting Research, 3(2): 169-180. https://doi.org/10.1108/AJAR-06-2018-0013


• Bhutta, M. K. S., Omar, A. Yang, X. (2011). Electronic waste: a growing concern in today's environment. Economics Research International, 2011.


• Boyd, J. (1998). The Benefits of Improved Environmental Accounting: An Economic Framework to Identify Priorities, Resources for the Future, Available at: www.rff.org. [Online] [05 February 2014].


• Burritt, R. L., Schaltegger, S. (2010). Sustainability accounting and reporting: fad or trend?, Accounting, Auditing & Accountability Journal, 23(7): 829-846. https://doi.org/10.1108/09513571011080144


• Caron, M, A., Fortin, A. (2014). Accountants' construction of CSR competencies and commitment, Sustainability Accounting, Management and Policy Journal, 5(2): 172-196. https://doi.org/10.1108/SAMPJ-03-2013-0013


• Cho, CH. H., Guidry, R, P., Hageman, A, M. &. Patten, D, M. (2012). Do actions speak louder than words? An empirical investigation of corporate environmental reputation. Accounting, Organizations and Society, 37, 14–25.


• ElGammal, W., El-Kassar, A.-N., Canaan Messarra, L. (2018). Corporate ethics, governance and social responsibility in MENA countries, Management Decision, 56(1): 273-291. https://doi.org/10.1108/MD-03-2017-0287


• Feger, C. and Mermet, L. (2017). A blueprint towards accounting for the management of ecosystems, Accounting, Auditing & Accountability Journal, 30(7): 1511-1536. https://doi.org/10.1108/AAAJ-12-2015-2360


• Gray, R. (2006). Social, environmental and sustainability reporting and organizational value creation. Whose value? Whose creation? Accounting, Auditing & Accountability Journal, 19(6): 793–819.


• Grissom, T.V., McCord, M., McIlhatton, D. and Haran, M. (2014). The use of strong and weak form sustainability to assist in rate development for the valuation of exhaustible resources, Property Management, 32(3): 256-277. https://doi.org/10.1108/PM-03-2013-0017


• Hossain, M.M. and Alam, M. (2016). Corporate social reporting (CSR) and stakeholder accountability in Bangladesh: Perceptions of less economically powerful stakeholders, International Journal of Accounting & Information Management, 24(4): 415-442. https://doi.org/10.1108/IJAIM-05-2016-0064


• Ishaque, M. (2020). Managing Conflict of Interests in Professional Accounting Firms: A Research Synthesis, Journal of Business Ethics. https://doi.org/10.1007/s10551-019-04284-8


• Jasni, N, S., Yusoff, H., Zain, M. M., Yusoff, N., Shaffee, N. S. (2019). Business strategy for environmental social governance practices: evidence from telecommunication companies in Malaysia, Social Responsibility Journal, 16(2): 271-289. https://doi.org/10.1108/SRJ-03-2017-0047


• Jones, J. M. (2011). The nature, use and impression management of graphs in social and environmental accounting. Accounting Forum, 35(11): 75–89.


• Kumar A., Dixit G. (2018). An analysis of barriers affecting the implementation of e-waste management practices in India: A novel ISM-DEMATEL approach. Sustainable Production and Consumption, https://doi.org/10.1016/j.spc.2018.01.002


• Lauwo, S.G., Otusanya, O.J. and Bakre, O. (2016). Corporate social responsibility reporting in the mining sector of Tanzania: (Lack of) government regulatory controls and NGO activism, Accounting, Auditing & Accountability Journal, 29(6): 1038-1074. https://doi.org/10.1108/AAAJ-06-2013-1380


• Liu, G., Yin, X., Pengue, W., Benetto, E. (2018). Donald Huisingh, Hans Schnitzer, Yutao Wang, Marco Casazza, Environmental accounting: in between raw data and information use for management practices, Journal of Cleaner Production, https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.06.194


• Maama, H., Appiah, K. (2019). Green accounting practices: lesson from an emerging economy, Qualitative Research in Financial Markets, 11(4): 456-478. https://doi.org/10.1108/QRFM-02-2017-0013


• Mohd Fuzi, N., Habidin, N.F., Janudin, S.E. and Ong, S.Y.Y. (2019). Critical success factors of environmental management accounting practices: findings from Malaysian manufacturing industry, Measuring Business Excellence, 23(1): 1-14. https://doi.org/10.1108/MBE-03-2018-0015


• Moore, D.R.J., McPhail, K. (2016). Strong structuration and carbon accounting: A position-practice perspective of policy development at the macro, industry and organizational levels, Accounting, Auditing & Accountability Journal, 29(7): 1204-1233. https://doi.org/10.1108/AAAJ-08-2015-2203


• Nicholls, J. A. (2020). Integrating financial, social and environmental accounting, Sustainability Accounting, Management and Policy Journal, 11(4): 745-769. https://doi.org/10.1108/SAMPJ-01-2019-0030


• Northcutt, N. McCoy, D. (2004). Interactive Qualitative Analysis: A Systems Method for Qualitative Research, US: Sage.


• Obst, C., Hein, L., Edens, B. (2016). National Accounting and the Valuation of Ecosystem Assets and Their Services. Environmental and Resource Economics, 64(2): 1–23. https://doi.org/10.1007/s10640-015-9921-1


• Pathak, P., Srivastava, R, R. (2019). Environmental Management of E-waste, Electronic Waste Management and Treatment Technology, 103-132


• Pitrakkos, P., Maroun, W. (2019). Evaluating the quality of carbon disclosures, Sustainability Accounting, Management and Policy Journal, 11(3): 553-589. https://doi.org/10.1108/SAMPJ-03-2018-0081


• Plant, K., Barac, K., De Jager, H. (2017). Developing early career professional auditors at work: What are the determinants of success?, Meditari Accountancy Research, 25(3): 368-390. https://doi.org/10.1108/MEDAR-03-2017-0119


• Ribeiro, V. P., Aibar-Guzmán, C., Aibar-Guzman, B. and da Silva Monteiro, S.M. (2016). Determinants of environmental accounting and reporting practices in Portuguese local entities, Corporate Communications: An International Journal, 21(3): 352-370. https://doi.org/10.1108/CCIJ-11-2015-0071


• Rodrigue, M. (2014). Contrasting realities: corporate environmental disclosure and stakeholder-released information, Accounting, Auditing & Accountability Journal, 27(1): 119-149. https://doi.org/10.1108/AAAJ-04-2013-1305


• Russell, S., Milne, M.J. and Dey, C. (2017). Accounts of nature and the nature of accounts: Critical reflections on environmental accounting and propositions for ecologically informed accounting, Accounting, Auditing & Accountability Journal, 30(7): 1426-1458. https://doi.org/10.1108/AAAJ-07-2017-3010


• Saleh Mohamad Ahmad, N., Ramadan Mousa, F. (2010). Corporate environmental disclosure in Libya: A little improvement, World Journal of Entrepreneurship, Management and Sustainable Development, 6(1/2): 149-159. https://doi.org/10.1108/20425961201000012


• Senn, J. and Giordano-Spring, S. (2020). The limits of environmental accounting disclosure: enforcement of regulations, standards and interpretative strategies, Accounting, Auditing & Accountability Journal, https://doi.org/10.1108/AAAJ-04-2018-3461


• Setthasakko, W. (2010). Barriers to the development of environmental management accounting: An exploratory study of pulp and paper companies in Thailand, EuroMed Journal of Business, 5(3): 315-331. https://doi.org/10.1108/14502191011080836


• Shvidenko, A., Schepaschenko, D., McCallum, I. et al. (2010). Can the uncertainty of full carbon accounting of forest ecosystems be made acceptable to policymakers?.Climatic Change, 103(2): 137–157. https://doi.org/10.1007/s10584-010-9918-2


• Sisaye, S. (2011). Ecological systems approaches to sustainability and organizational development: Emerging trends in environmental and social accounting reporting systems, Leadership & Organization Development Journal, 32(4): 379-398. https://doi.org/10.1108/01437731111134652


• Solovida, G. and Latan, H. (2017). Linking environmental strategy to environmental performance: Mediation role of environmental management accounting, Sustainability Accounting, Management and Policy Journal, 8(5): 595-619. https://doi.org/10.1108/SAMPJ-08-2016-0046


• Solovida, G.T., Latan, H. (2017). Linking environmental strategy to environmental performance: Mediation role of environmental management accounting, Sustainability Accounting, Management and Policy Journal, 8(5): 595-619. https://doi.org/10.1108/SAMPJ-08-2016-0046


• Williams, S. M. (1999). Voluntary Environmental and Social Accounting Disclosure Practices in the Asia-Pacific Region, the International Journal of Accounting, 34(2): 209-238.