مقایسه اثربخشی درمان تعاملی والد-کودک(PCIT)، آموزش ذهن‌آگاهی کودک محور و برنامه والدین سال‌های باورنکردنی(IY) بر نشانه‌های برونی‌سازی شده دانش‌آموزان دوره اول ابتدایی شهر تبریز

اوبالاسی, آناهیتا; خادمی, علی; محمود علیلو, مجید; اعتمادی نیا, مهین

doi:10.30495/jinev.2022.1952560.2671

کد مقاله : JINEV-2202-2671 (R1) بازدید : 208 صفحه: 151 - 184

10.30495/jinev.2022.1952560.2671

نوع مقاله: پژوهشی

مقایسه اثربخشی درمان تعاملی والد-کودک(PCIT)، آموزش ذهن‌آگاهی کودک محور و برنامه والدین سال‌های باورنکردنی(IY) بر نشانه‌های برونی‌سازی شده دانش‌آموزان دوره اول ابتدایی شهر تبریز

محورهای موضوعی : یادگیری

آناهیتا اوبالاسی ¹ , علی خادمی ² , مجید محمود علیلو ³ , مهین اعتمادی نیا ⁴

1 - دانشجوی دکتری تخصصی، گروه روانشناسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران
2 - دانشیار، گروه روانشناسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران
3 - استاد، گروه روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
4 - استادیار، گروه روانشناسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

تاریخ دریافت : 1400/11/27 تاریخ پذیرش : 1401/04/15 تاریخ انتشار : 1401/04/01

کلید واژه: درمان تعاملی والد-کودک, آموزش برنامه والدین سال‌های باورنکردنی و نشانه‌های برونی‌سازی شده, آموزش ذهن‌آگاهی کودک‌محور,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش تعیین تفاوت اثربخشی درمان تعاملی والد-کودک(PCIT)، ذهن‌آگاهی کودک محور(بوردیک) و برنامه سال‌های باورنکردنی(IY) بر نشانه‌های برونی‌سازی‌شده دانش‌آموزان دوره اول ابتدایی شهر تبریز بود. در قالب طرح نیمه آزمایشی از نوع طرح پیش‌آزمون – پس‌آزمون و پیگیری با سه گروه آزمایش و یک گروه کنترل و اجرای پرسشنامه رفتاری کودک(CBCL) آخنباخ نسخه والدین اطلاعات لازم جمع‌آوری شد. جامعه آماری شامل کلیه مادران و دانش‌آموزان دوره‌ی اول ابتدایی شهر تبریز در سال تحصیلی 1399-1398 بود. نمونه شامل 40 نفر دانش‌آموز به همراه مادران‌شان است که 30 نفر در سه گروه 10 نفره به عنوان گروه‌های آزمایشی و 10 نفر به عنوان گروه کنترل به روش داوطلبانه و مبتنی بر معیارهای ورود انتخاب شدند. پس از برگزاری دوره‌های آموزشی(تعاملی والد-کودک، ذهن‌آگاهی کودک‌محور و سال‌های باورنکردنی) طی 3 ماه و تحلیل داده‌ها با روش تحلیل واریانس مختلط، نتایج نشان داد که روش‌های درمانی تعاملی والد-کودک، ذهن‌آگاهی کودک‌محور و برنامه سال‌های باورنکردنی بر کاهش نمرات برونی‌سازی شده دانش‌آموزان از جلسه‌ی پیش‌آزمون تا جلسه‌ی پیگیری مؤثرند(001/0>p). نتایج آزمون بونفرونی نشان داد که روش درمان تعاملی والد-کودک اثربخش‌تر از روش ذهن‌آگاهی کودک‌محور در کاهش نشانه‌های برونی‌سازی شده دانش‌آموزان است(013/0=P). همچنین برنامه آموزش سال‌های باورنکردنی نسبت به آموزش ذهن‌آگاهی کودک محور در کاهش نشانه‌های برونی‌سازی‌شده دانش‌آموزان اثربخش‌تر بوده است(001/0=P).

چکیده انگلیسی:

The purpose of this research was to determine the difference among effectiveness of parent-child interaction therapy (PCIT), child-centered mindfulness instruction (Burdick) and incredible years' program (IY) on decreased externalizing symptoms of first period elementary students in Tabriz. Necessary data was collected in the framework of semi-experimental design of pre-test, post-test kind and follow-up with three experimental groups and one control and administration of Achenbach' child behavior questionnaire (CBCL) – parents' version. The statistical population was all the first period elementary students of Tabriz and their mothers during 2020-2021. The sample included 40 students with their mothers that 30 people were selected as experimental groups and 10 people as control group through volunteer method and based on inclusion criteria. After holding treatment periods (parent-child interaction therapy, child-centered mindfulness and incredible years (IY) during three months and data analysis by mixed variance analysis, the results showed that treatment methods of parent-child interaction, child-centered mindfulness and incredible years' program (IY) were effective on decreased scores of externalizing behaviors of the students since pre-test session till follow-up session. the results of Bonferoni's test showed that the method parent-child interaction is more effective than the treatment method of child-centered mindfulness on decreased externalizing symptoms of the students. Also, the program of incredible years was more effective than child-centered mindfulness treatment on decreased externalizing symptoms of the students.

منابع و مأخذ:

آقایی نژاد، محمد؛ چرامی، مریم؛ غضنفری، احمد و شریفی، طیبه(1398). اثربخشی مداخله بهنگام والدمحور مبتنی بر الگوی سال‌های باورنکردنی بر رفتار سازشی کودکان کم توان ذهنی. فصلنامه روانشناسی افراد استثنایی دانشگاه علامه طباطبایی. 9(36): 125-101.

بلالی، رقیه و آقایوسفی، علیرضا(1390). اثربخشی برنامه آموزش والدین بر کاهش مشکلات رفتاری کودکان. فصلنامه روانشناسی کاربردی. 5(4)(20): 59-73.

بوردیک، دبرا(1396). راهنمای آموزش مهارت‌های ذهن‌آگاهی به کودکان و نوجوانان. ترجمه‌ی غلامرضا منشئی و همکاران(2014).اصفهان: معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.

پیرنیا، بیژن؛سلیمانی، علی و پیرنیا، کامبیز(1396). مشکلات رفتاری و درمانهای روان شناختی، اثربخشی درمان تعاملی والد-کودک بر پرخاشگری کودکان، یک کارآزمایی کنترل شده تصادفی مقدماتی. فصل‌نامه مطالعات روانشناسی بالینی دانشگاه علامه طباطبائی. 7(27): 69-47.

تهرانی دوست، مهدی؛ شهریور، زهرا؛ پاکباز، بهاره؛ احمدی، فاطمه و رضایی، آزیتا(1385). روایی نسخه فارسی پرسش‌نامه توانایی‌ها و مشکلات(SDQ) در کودکان ایرانی. فصلنامه تازه‌های علوم شناختی. 8(4):39-33.

حسینی،لاله و منشئی، غلامرضا(1397). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی کودک‌محور بر سازگاری اجتماعی و علائم افسردگی در کودکان با اختلال افسردگی. فصلنامه روانشناسی افراد استثنائی دانشگاه علامه طباطبائی.دوره هشتم، شماره بیست و نهم، بهار، صفحه200-179.

روشن، مریم؛ آقایوسفی، علیرضا؛ علی‌پور، احمد و رضایی، اکبر(1395). مقایسه اثربخشی دو روش درمان تعامل والد-کودک و مقابله درمانگری مادران بر کاهش شدت مشکلات رفتاری کودکان 3-6 ساله. فصلنامه علمی-پژوهشی روانشناسی بالینی و شخصیت14(1): 123-111.

شولتز، دوان. پی و شولتز، سیدنی الن(1394). نظریه‌های شخصیت. ترجمه‌ی یحیی سیدمحمدی(2013). چاپ سی و دوم ویراست دهم. تهران: نشر ویرایش.

عاشوری، محمد؛ احمدیان، زهرا و قمرانی، امیر(1397). بررسی اثربخشی برنامه شناختی سال‌های باورنکردنی بر مشکلات رفتاری کودکان با اختلال رفتاری. نشریه توانمندسازی کودکان استثنائی. 9(2):16-5.

محمدزاده، عادل و قمرانی، امیر(1397). تأثیر آموزش برنامه‌ی سالهای باورنکردنی بر مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی. فصلنامه روانشناسی افراد استثنائی دانشگاه علامه طباطبائی. 7(25):119-97.

مک نیل، چریل بادیفورد و همبری-کیگین، تونی(1398).درمان مبتنی بر تعامل والد-کودک(PCIT). ترجمه‌ی دکتر سید بدرالدین نجمی و نازیتا جانقربان(2010).تهران: انتشارات ارجمند.

مینایی، اصغر( 1384 ). کتابچه راهنمای فرمهای سن مدرسه نظام سنجش مبتنی بر تجربه آخنباخ (ASEBA) تهران:پژوهشکده کودکان استثنایی.

مینایی، اصغر(1385). انطباق و هنجاریابی سیاهه رفتاری کودک آخنباخ، پرسشنامه خودسنجی و فرم گزارش معلم. پژوهش در حیطه کودکان استثنائی6(1):558-529.

یزدخواستی، فریبا؛ عریضی، حمیدرضا (1390). هنجاریابی سه نسخه کودک، پدر/مادر و معلم سیاهه رفتار کودک در شهر اصفهان. روان پزشکی و روانشناسی بالینی ایران. 17(1):70-60.

Achenbach TM. (1991). Manual for the Child Behavior Checklist/ 4-18 and 1991 Profile. Burlington, VT: University of Vermont Department of Psychiatry.

Achenbach, T. M., & Reescorla, L. A. (2010). Multicultural guide to the manual for the ASEBA preschool forms & profilies. Burlington, Vermont, University of Vermont Research Center for Children, Youth, and Families.

Aghainejad, M., Chorami, M., Ghazanfari, A., Sharifi, T. (2020). The effectiveness of timely parent-centered intervention in creating an unbelievable year's pattern on the adaptive behavior of mentally retarded children. Quarterly of Psychology of Exceptional Individuals Allameh Tabataba’i University. 9 (36): 101-125. (In Persian)

Ashori, M., Ahmadian, Z., Ghamarani, A. (2018). Effectiveness of Incredible Years’ Cognitive Program on behavioral problems of children with behavioral disorder. Empowering exceptional children.9(2):5-16. (In Persian)

Balali, R., Agha Yousefi, A., (2012). The effectiveness of parent education program in reducing children's behavioral problems. Journal of Applied Psychology. 5 (4) (20): 59-73. (In Persian)

Bjørseth, Å., & Wichstrøm, L. (2016). Effectiveness of Parent-Child Interaction Therapy (PCIT) in the Treatment of Young Children’s Behavior Problems. A Randomized Controlled Study. PloS one, 11(9), e0159845.

Briegel W. Tailoring Parent-Child Interaction Therapy (PCIT) for Older Children: A Case Study. Z Kinder Jugendpsychiatr Psychother. 46(4): 298-304.

Burdick, D. E. (2017). A workbook for clinicans & mindfulness skills for kids. Isfahan: Islamic Azad University, Khorasgan Branch. (In Persian)

Chaffin M, Silovsky JF, Funderburk B, Valle LA, Brestan EV, Balachova, T, Jackson S, Lensgraf J & Bonner BL. (2004). Parent-child interaction therapy with physically abusive parents: Efficacy for reducing future abuse reports. J Consul Clin Psychol. 72(3):500-510.

Cooley, M. E., Veldorale-Griffin, A., Petren, R. E., Mullis, A. K. (2014). Parent-child interaction therapy: A Meta-analysis of child behavior outcomes and parent stress. Journal of family social work. 7:191-208.

Edwards RT, Jones C, Berry V, Charles J, Linck P, Bywater T, Hutchings J. (2016). Incredible Years parenting programme: costeffectiveness and implementation. Journal of Children›s Services. (1)11: 72-54.

Edwards, N. A., Sullivan, J. M., Meany-Walen, K., & Kantor, K. R. (2010). Child parent relationship training: Parents' perceptions of process and outcome. International Journal of Play Therapy. 19(3):159-173.

Eyberg, S, M., Nelson, M, M., Duke, M., & Boggs, S. R. (2009). Manual for the dyadic parent-child interaction coding system. (3rd Ed). Florida: University of Florida Press.

Eyberg, S, M. (1988). Parent-child interaction Therapy: Integration of traditional and behavioral concerns. Child & Family Behavior Therapy.10: 33-46.

Garcia, R, & Turk, J. (2007). The Applicability of Webster-Stratton Parenting Programmes to Deaf Children with Emotional and Behavioural Problems, and Autism, and Their Families: Annotation and Case Report of a Child with Autistic Spectrum Disorder. Clinical Child Psychology and Psychiatry. 12(1): 125-136.

Galanter, R., Self-Brown, S., Valente, J. R., Dorsey, S., Whitaker, D. J. Bertuglia-Haley, M., Prieto, M. (2012). Effectiveness of Parent-Child Interaction Therapy Delivered to At-Risk Families in the Home Setting. Child & Family Behavior Therapy. 34(3):177-196.

Greco, L, A., Sorrell, J, T. & McNeil, C, B. (2001). Understanding manualbased behavior therapy: Some theoretical foundations of parent-child interaction therapy. Journal of Child & Family Behavior Therapy. 23 (4): 21-36.

Hemphill, Sh. A., Heerde, J. A., Herrenkohl, T. I., Patton, G. C., Toumbourou, J. W., Catalano, R. F. (2013). Risk and protective factors for adolescent substance use in Washington State, United States and Victoria, Australia: A longitudinal study. J Adolesc Health. 49(3): 312–320.

Homem, T. C., Gaspar, M. F., Seabra-Santos, M. J., Canavarro, M. C., & Azevedo, A. (2014). A Pilot Study with the Incredible Years Parenting Training: Does it Work for Fathers of Preschoolers with Oppositional Behavior Symptoms? Journal of Theory, Research, and Practice about Men as Fathers website. 12(3): 262-282.

hoseini, L., Manshaee, g. r. (2018). The Effectiveness of Child-Centered Mindfulness Training on Social Adjustment and Depression Symptoms in Depressed Children. Quarterly of Psychology of Exceptional Individuals Allameh Tabataba’i University. 8 (29): 179-200. (In Persian)

Kaminski, J. W., Valle, L. A., Filene, J. H., Boyle, C.L. (2008). A meta-analytic review of components associated with parent training program effectiveness. Journal of Abnormal Child psychology.36: 567-589.

Kazdin, A. E. (2005). Parent management training: Treatment for oppositional, aggressive, and antisocial behavior in children and adolescent. New York: Oxford University Pres.

Liu, J. (2004). Childhood Externalizing Behavior: Theory and Implications. Child and Adolescent Psychiatric Nursing. 17(3):93-100.

Leijten, P., Raaijmarkers, MAJ., Orobio de castro, B., van den Ban, E., Matthys, W. (2017). Effectiveness of the Incredible Years Parenting Program for Families with Socioeconomically Disadvantaged and Ethnic Minority Backgrounds. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology.1(46): 73-59.

Lessard, J., Normandeau, S., Robaey, P. (2016). Effects of the Incredible Years Program in Families of Children with ADHD. Journal of Child and Family Studies.25(12):3716-3727.

Maughan, D. R., Christiansen, E., Jenson, W. R., Olympia, D., & Clark, E. (2005). Behavioral parent training as a treatment for externalizing behaviors and disruptive behavior disorders: A meta-analysis. School Psychological Review. 34:67-86.

McNeil, Ch. B., Hembree- Kigin, T. (2010). Parent-child Interaction Therapy, Tehran: Arjmand Publication. (In Persian)

Mersky, J. P., Topitzes, J., Grant-Savela, S. D., Brondino, M. J.; McNeil, C. B. (2016). Adapting Parent-Child Interaction Therapy to Foster Care. Research on Social Work Practice.26(2):157-167.

Minaee, A. (2005). Handbook of School Forms Based on the Achenbach-Based Assessment System (ASEBA) Tehran: Exceptional Children Research Institute. (In Persian)

Minaee, A. (2006). Adaptation and standardization of Child Behavior Checklist, Youth Self-report, and Teacher’s Report Forms. JOEC. 6 (1) :529-558. (In Persian)

Mohamadzade, A., Ghamarani, A. (2017). Effectiveness of Incredible Years program training on Social skills in Students with Intellectual Disability. Quarterly of Psychology of Exceptional Individuals Allameh Tabataba’i University. 7 (25): 97-119. (In Persian)

Murray, D. W., Lawrence, J. R., LaForett, D. R. (2018). The Incredible Years® Programs for ADHD in Young Children: A Critical Review of the Evidence. Journal of Emotional and Behavioral Disorders. 26(4): 195–208.

Murry, D. W., Rabiner, D. L., Kuhn, L., Pan, Y., Sabet, R. F. (2018). Investigating teacher and student effects of the incredible in early elementary school. Journal of School Psychology. 67:11-133.

Parent, J., McKee, L. G., Rough, J. N., Forehand, R. (2015). The association of parent mindfulness with parenting and youth psychopathology across three developmental stages. Journal of Abnormal Child Psychology. 44 (1):191-202.

Parladé, M. V., Weinstein, A., Garcia, D., Rowley, A. M., Ginn, N. C., Jent, J. F. (2020). Parent-Child Interaction Therapy for Children with Autism Spectrum Disorder and a Matched Case-Control Sample. The International Journal of Research and Practice, 24(1):160-176.

Pirnia, B., Soleymani, A., Pirnia, K. (2017). Behavioral Problems and Psychological Treatments, the Effectiveness of Parent-Child Interaction Therapy -Based Play Therapy Training on Aggression in Children, a Pilot Randomized Controlled Trial. Quarterly of Psychology of Exceptional Individuals Allameh Tabataba’i University. 7 (27): 47-69. (In Persian)

Richters, K.S. (2010). Child temperament, parenting styles, and internalizing and externalizing behaviors as part of a comprehensive assessment tool a research paper, requirements for the Master of Science degree in school psychology, University of Wisconsin Stout.

Roshan, M., Aghayousefi, A., Alipour, A., Rezaee, A. (2016). Effectiveness comparison of parent-child interaction therapy and mother's coping therapy on reduction of intensity of child behavior problems in 3-6-year-old children. Biannual Journal of Clinical Psychology & Personality.14, 1, (26) 111-123. (In Persian)

Schultz, D. P., Schultz, S. A. (2013). Personality theories. Thirty-second edition of the tenth edition. Tehran: virayesh Publishing. (In Persian)

Seabra-Santos, M. J., Gaspar, M. F., Azevedo, A. F., Homem, T. C., Guerra, J., Martins, V., & et al. (2016). Incredible Years parent training: What changes, for whom, how, for how long? Journal of Applied Developmental Psychology. 44: 93-104.

Soysa, CK., Wilcomb, C.J. (2015). Mindfulness, Selfcompassion, Self-efficacy, and Genders Predictors of Depression, Anxiety, Stress, and Well-being. Mindfulness.6(2):217-226.

Tehranidoust, M., Shahrivar, Z., Pakbaz, B., Rezaei, A., Ahmadi, F. (2007). Validity of Farsi Version of Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ). Advances in Cognitive Sciences. 8 (4):33-39. (In Persian)

Thomas, R., Abell, B., Webb, HJ., Avdagic, E., Zimmer-Gembeck, M.J. (2017). Parent-Child Interaction Therapy: A Meta-analysis. Pediatrics. 140(3): e20170352

Timmer, S. G., Urquiza, A. J. (2014). Emprically based treatments for maltreated children: A developmental perspective. In: Korbin, J. E., Krugman, R. D. Handbook of child maltreatment, child maltreatment 2. chapter19: 351-376.

Topham, G. L., Wampler, K. S., Titus, G., & Rolling, E. (2011). Predicting parent and child outcomes of a filial therapy program. International Journal of Play Therapy.20(2):79-93.

Uysal, B. H., Akman, B. (2018). Adaptation of the “Incredible Years Child Training Program” and Investigation of the Effectiveness of the Program. EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE. 18(2) :397–425.

VanVoorhis, C. R. W., Morgan, B. L. (2007). Understanding power and rules of thumb for determining sample sizes. Tutorials in Quantitative Methods for Psychology. 3(2):43-50.

Webb, H. J., Thomas, R., McGregor, L., Avdagic, E., & Zimmer-Gembeck, M. J. (2016). An Evaluation of Parent–Child Interaction Therapy with and Without Motivational Enhancement to Reduce Attrition. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology. 46(4):537-550.

Webster-Stratton C. (2011). The Incredible Years: Parents, teachers, and children›s training series: Program content, methods, research and dissemination. USA: Seattle, WA: Incredible Years, Inc.

Webster-Stratton, C. (2016). The incredible years: use of play interventions and coaching for children with externalizing difficulties. In: Reddy, T. M. Empirically Based Play Interventions for Children (pp. 137-158). 2th ed. Washington, DC: American Psychological Association.

Webster-Stratton C, Reid J. (2017). The Incredible Years Parents, Teachers and Children Training Series: A Multifaceted Treatment Approach for Young Children with Conduct Problems. In: Weisz JR, Kazdin AE. Evidence-based psychotherapies for children and adolescents. 3rd Edition. New York: Guildford Publications.

Yazdkhasti, F., Oreyzi, H. (2011). Standardization of Child, Parent and Teacher’s Forms of Child Behavior Checklist in the City of Isfahan. IJPCP.17 (1) :60-70. (In Persian)

Zlomke, K. R.; Jeter, K. (2020). Comparative Effectiveness of Parent-Child Interaction Therapy for Children with and without Autism Spectrum Disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders. 50(6):2041-2052.

_||_