اشاعه شایعات تجاری در فضای مجازی: شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران (روش پدیدارنگارانه)

محورهای موضوعی : دانش سرمایه‌گذاری

جاوید حاتم ¹ , مریم بخرائیان خراسانی ² , آرش نادریان ³ , جمادوردی گرگانلی دوجی ⁴

1 - گروه حسابداری، واحد علی‌آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی‌آباد کتول، ایران.
2 - گروه حسابداری، واحد علی‌آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی‌آباد کتول، ایران
3 - گروه حسابداری، واحد علی‌آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی‌آباد کتول، ایران.
4 - گروه حسابداری، واحد علی‌آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی‌آباد کتول، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/05/18 تاریخ پذیرش : 1399/08/22 تاریخ انتشار : 1402/01/01

کلید واژه: فضای مجازی, شایعات تجاری, مالی رفتاری, رفتار سرمایه‌گذاران,

چکیده مقاله :

در این پژوهش با بهره‌گیری از رهیافت کیفی و به کمک روش پدیدارنگاری و استفاده از مصاحبه‌های عمیق، نحوه ادراک فعالان بورس اوراق بهادار در مواجهه با شایعات تجاری مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا با بیست نفر از افراد صاحب‌نظر در این حوزه با عناوین مدیران بورس‌های منطقه‌ای، مدیران، تحلیل‌گران، کارشناسان شرکت‌های کارگزاری سازمان بورس با استفاده از روش نمونه‌گیری حداکثر تنوع مصاحبه صورت گرفت و از متن مصاحبه‌ها، میزگردها، یادداشت‌ها و اظهارنظرهای منتشر شده در روزنامه‌ها و مجله‌های اینترنتی پیرامون بازار بورس طی سال‌های اخیر استفاده شده است که در کل مشابه با دیدگاه مصاحبه‌شوندگان پیرامون موضوع پژوهش بودند. با تجزیه و تحلیل داده‌ها بر اساس روش دیکلمن، 8 درون مایه و 22 مضمون اصلی استخراج گردیدند. بر اساس یافته‌های پژوهش می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که نقش دولت در بازار بورس و رفتار هیجانی و توده‌وار سرمایه‌گذاران باعث تشدید شایعات تجاری شده است. همچنین به اعتقاد برخی از مصاحبه‌شوندگان اخیراً فضای مجازی و علی‌الخصوص تلگرام در انتشار شایعات تأثیر زیادی داشته است. از سویی دیگر با وجود این‌که فعالان بورس اوراق بهادار اطلاعات شبکه کدال را بدلیل این‌که از فیلتر حسابرسی می‌گذرد را واقعی‌ترین و موثق‌ترین شبکه اطلاع رسانی سازمان دانستند اما اتفاقات سیاسی اخیر و بدبینی نسبت به دولت نگرش آن‌ها را تا حدودی تغییر داده و اعتماد آن‌ها را نسبت به اطلاعات شبکه کدال کمتر نموده است.

چکیده انگلیسی:

In this study, employing a qualitative approach and phenomenography method and using in-depth interviews, the way of perception of the stock exchange activists in dealing with trade rumors was investigated. In this regard, 20 experts in the field were interviewed under the positions, including managers of regional stock exchanges, executives, analysts, experts, and consultants of the stock brokerage firms using the maximum variation sampling method. The content of interviews, roundtables, notes, and comments published in newspapers and online magazines on the stock market in recent years was used, which were generally similar to the interviewees' views on the subject matter of the research. Data analysis was performed based on Diekelmann method and 8 themes and 22 main themes were extracted. Based on the research findings, it can be concluded that the role of the government in the stock market and the emotional and mass-like behavior of the investors have exacerbated the trade rumors. Furthermore, some interviewees believe that cyberspace, especially telegram, have had recently a major impact on spreading the rumors. On the other hand, although Stock Exchange activists considered the Comprehensive Database of All Listed Companies (CODAL) network information as the most real and authentic information network of the organization because it passes through the audit filter, the recent political events and skepticism about the government have changed their attitude to some extent and made them less trusting to the CODAL network information.

منابع و مأخذ:

• ابراهیمی سرو علیا، محمدحسن، باباجانی، جعفر، حنفی­زاده، پیام، عبادپور، بهرام.(1396) " عوامل تعیین کننده رفتار سهامداران جزء در بورس اوراق بهادار تهران برمبنای مدلسازی معادلات ساختاری" فصلنامه علمی پژوهشی دانش سرمایه گذاری، سال ششم، شماره 22، تابستان 1396.


• آقا کاظم شیرازی، سمانه.(1391) " نقش اطلاعات شایعه­ساز بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار اوراق بهادار تهران" اولین همایش ملی حسابداری و مدیریت 1391.


• برزگری خانقاه، جمال، حجازی، رضوان، رضا زاده، فرزانه.(1396)، " اثر پوشش رسانه­ای بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام"فصلنامه پژوهش­های حسابداری مالی و حسابرسی، سال نهم، شماره 33، بهار 1396، ص124-107.


• پیترسن، وارن ای،1383. شایعه و افکار عمومی، ترجمه خلیلی،عبدالرضا. انتشارات دانشگاه تهران. چاپ اول.


• چاوشی، سید کاظم، فلاطون ­نژاد، فرشید. (1396) "ارائه مدل تحلیلی رفتار تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار اوراق بهادار تهران" فصلنامه علمی پژوهشی دانش سرمایه­گذاری، دوره 6، شماره 23، ص128-105.


• حیدری فرد، رضا، زین آبادی ، حسن رضا، بهرنگی، محمدرضا، عبداللهی، بیژن.(1394) " تأملی بر رهبری نوآورانه در مدرسه؛ مطالعه­ای پدیدارنگارانه" مدیریت بر آموزش سازمانها، سال چهارم، شماره 2، پاییز و زمستان 1394، ص 62-33.


• ره پیک، حسن، شمس الهی، محسن(1397)، "تعهد ناشر به اصلاح شایعات در بازار اوراق بهادار"مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز،سال دهم، شماره دوم، 215-240.


• سینایی، حسنعلی، اژدرپور، لیلا.(1391) " بررسی سودمندی استراتژی­های شتاب و معکوس در بورس اوراق بهادار تهران" فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مالی، سال ششم، شماره 21، بهار 1393: 50-25.


• شجاعی، نیما، حیدرزاده، کامبیز و احمد روستا.(1396) " ارائه الگوی موثر محتوایی پیام تبلیغات چاپی بر اساس رویکرد پدیدارنگاری" فصلنامه پژوهش­های کاربردی در مدیریت و حسابداری، سال ششم، شماره 8.


• شمس­الدینی، هیلدا، فرهام، وحید(1396) " بررسی اثر پوشش رسانه ای بر تصمیم گیری سرمایه گذاران در بازار بورس اوراق بهادار" فصلنامه مطالعات مدیریت و حسابداری، زمستان 1396، دوره سوم، شماره 4، صص 72-61.


• شیربیگی، ناصر، عزیزی نعمت اله، بهرامی، شبنم(1396) " آناتومی مفهوم << دانش آموخته>> : تحلیل کیفی برداشت و تجارب دانشجویان تحصیلات تکمیلی و اعضای هیئت علمی" فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش­عالی، دوره 23، شماره 2، 1396، صص 48-25.


• صمدی، عباس، سهرابی، روح­اله، خزائی، محمدمعین. (1391) " شناسایی سوگیری­های رفتاری تأثیرگذار بر تصمیم­گیری سهامداران فردی در خرید و فروش سهام در تالار بورس منطقه­ای همدان" فصلنامه مدیریت مالی، سال نهم، شماره 28، زمستان،1391: 100-85.


• عارف، هادی، بودلایی، حسن و وحید بیگی.(1394) "پدیدارنگاری تجربه اخراج شدن از کار" فصلنامه مدیریت دولتی، دوره 7، شماره 3، ص 573-594.


• کریمی، یوسف، الماسی، سکینه، محمدی، رزگار، فاضلی، حسن.(1395) " مطالعه بسترهای طلاق در افراد مطلقه: پژوهشی پدیدارشناسانه" فصلنامه مطالعات روان­شناسی بالینی، سال هفتم، شماره بیست و پنجم، زمستان 1395.ص 210-191.


• محمدی، علی، ستوده، فیروز.(1394) " طراحی و تبیین مدل جامع از عوامل خرد و کلان موثر بر انگیزه سرمایه­گذاری سهامداران در بورس اوراق بهادار" فصلنامه علمی پژوهشی دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، سال 8، شماره 26، تابستان1394.


• مرادی، محسن، شفیعی سردشت، مرتضی، رحمانی، حامد (1392) " کاربرد روش دیمتل در شناسایی عوامل موثر بر تصمیم­گیری سرمایه­گذار در خرید سهام (مورد مطالعه: کاگزاران شهر مشهد)" فصلنامه بررسی­های حسابداری و حسابرسی، دوره 20، شماره 2، تابستان 1392: 108-87.


• موفقی، مسعود، تهرانی، رضا و سعید بهاروند.(1390)، "بررسی تأثیر شایعات بر ادراک و رفتار فعالان بازار اوراق بهادار تهران" دو فصلنامه دانشور، رفتار ، پیشرفت و مدیریت ، سال هجدهم، شماره47-1، 359-370.


• مهدوی عادلی، محمد حسین، فهیمی دوآب، رضا.(1389) " مقایسه تأثیر اطلاعات رسمی و شایعات بر انتخاب خریداران حقیقی سهام در بازار بازار اوراق بهادار تهران" مجله دانش و توسعه، سال هفدهم، شماره 32.


• مهری, عباسعلی و پرویز سعیدی، (۱۳۹۴). " بررسی تاثیر جنسیت و شایعات سیاسی بر خطاهای ادراکی سرمایه گذاران در بازار اوراق بهادار تهران"اولین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایع، مدیریت و حسابداری، بصورت الکترونیکی، موسسه پژوهشی البرز، https://www.civilica.com/Paper-


• یوسفی، راحله، شهرآبادی، ابوالفضل(1388) "بررسی و آزمون رفتار توده­وار سرمایه­گذاران در بورس اوراق بهادار" مجله مدیریت توسعه و تحول، شماره 2. صص 64-57.


• Allan J. Kimmel(2004) Rumors and the Financial Marketplace, Journal of Behavioral Finance 5(3):134-141 · September 2004.


• Bommel, J.V(2003) Rumors, Journal of Finance 58, no. 4: 1499–1520.


• Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology, Qualitative research in psychology, 3(2), 77-101.


• Chen, Fan and Linn, Scott C. and Berger, Lawrence, Rumors in Financial Markets (September 13, 2011). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1925767 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1925767


• Daniel, S. (2018). Stock Market Rumors and Credibility. Review of Financial Studies, Forthcoming; HEC Paris Research Paper No. FIN-2019-1331. Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3329650


• Dewa,G,W, I Gusti, B,W,Zuraidah,M,A,Soheil kazemian.(2017). Price Manipulation by Dissemination of Rumors: Evidence from the Indonesian Stock Market. International Journal of Economics and Financial Issues, 7(1), 429-434.


• Fabio M. Maria Y(2013) The Influence Of Rumors And Its Consequences In Dynamic Of Sock Market Prices . BJIS, Marília (SP), v.7, Special Number, p.89-96, 1º.Sem.


• Fernandes, J. L. B.,Pena, J.I., &Tabak, B. (2010). Behavior finance and estimation risk in stochastic portfolio optimization. Applied Financial Economics, 20(9), 719-738.


• Fernández, Walter D. (2004), Using the Glaserian Approach in Grounded Studies of Emerging Business Practices. Electronic Journal of Business Research Methods, 2 (2).


• Hassan Al‐Tamimi, H. and Anood Bin Kalli, A. (2009), "Financial literacy and investment decisions of UAE investors", Journal of Risk Finance, Vol. 10 No. 5, pp. 500-516. https://doi.org/10.1108/15265940911001402.


• Hiroyuki , A .(2013). Analysis of the impact of media coverage on stock crashes and jumps, Pacific-Basin Finance Journal ,24 , 22–38.


• Hou, T.C., Hung, W., Gao, S.S. (2014), Investors reactions to analysts forecast revisions and information uncertainty: Evidence of stock price drift. Journal of Accounting, Auditing and Finance, 29(3), 238-259.


• Junwang,Zhilong xie, Qingli, Jinghuatan, Rong Xing, Yuanzhu chen , Fengyn wu.(2019) Effect of digitalized rumir clarification on stock markets. Emerging markets finance and trade volume 55,2019-issue 2.


• Kiymaz A.(2001) '' The Effects Of Stock Market Rumors On Stock Prices: Evidence From an Emerging Market'', Journal of Multinational Financial Management, Vol 11, Issue 1,


• Ma, Matthew and Zhang, Feng, Investor Reaction to Merger and Acquisition Rumors (July 2016). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2813401 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2813401 .


• Mhammed L, Badreddine M,(2016) Buy The Rumor, Sell The News!What About Takeover Rumors? The Journal of Applied Business Research – January/February 2016 Volume 32, Number 1.


• Spiegel, U.; T. Tavor; and J. Templeman. 2010. “The Effects of Rumours on Financial Market Efficiency.” Applied Economics Letters: 17, no. 15: 1461–1464.


• Uriel Spiegel, Tchai Tavor, Joseph Templema (2013)The Effect of the Quality of Rumors On Market Yields, INTERNATIONAL JOURNAL OF BUSINESS, 18(3), 2013 ISSN: 1083-4346.


• Wang, Jun; Xin, Rong; Tan, Jinghua; Zhao, Wenjin; and Li, Qing, (2017) Rumor Clarification, Digital Platform, and Stock Movement. Proceedings of the Pre-ICIS 2017 SIGDSA Symposium.


• Werner Antweiler and Murray Z. Frank :Is All That Talk Just Noise? The Information Content of Internet Stock Message Boards.The Journal of Finance, Vol. 59, No. 3 (Jun., 2004), pp. 1259-1294


• Xiaolan Yang and Yongli Luo(2014) " Rumor Clarification and Stock Returns: Do Bull Markets Behave Differently from Bear Markets? Article in Emerging Markets Finance and Trade · May 2014. DOI: 10.2753/REE1540-496X500111. See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/263964807.


• Yan ZHANG and Hao-jia CHEN(2016). The Effects of Rumors on Stock Prices: A Test in an Emerging Market, International Conference on Advanced Education and Management Engineering (AEME 2016)ISBN: 978-1-60595-398-4.


• Yao Hong and xing, Liu Di(2019). Study on Stock Market Rumor Spread Model with Medium,International International Journal of Scientific Engineering and Science Volume 3, Issue 3, pp. 47-53, 2019.


• Zhou Zhanqiang;Li Bin)(2016). Rumors in the Stock Market,Social Interaction and Individual Investors' Trading Decision, Wuhan University Journal(Philosophy & Social Sciences: 201605:http://en.cnki.com.cn/Article_en/CJFDTotal-WSLD201605011.htm.