بررسی تاثیر جهت گیری مذهبی بر رویکردهای اخلاقی تصمیم گیری مدیران مالی

محورهای موضوعی : دانش سرمایه‌گذاری

نجمه کارگرکامور ¹ , محمد حامد خان محمدی ² , شهره یزدانی ³ , زهرا مرادی ⁴

1 - عضو هیئت علمی دانشگاه آراد اسلامی واحد رودهن
2 - عضو هیأت علمی گروه حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند
3 - استادیار حسابداری، واحد دماوند، دانشگاه آزاد اسلامی، دماوند، ایران.
4 - استادیار و عضو هیات علمی، گروه حسابداری، واحد دماوند، دانشگاه آزاد اسلامی، دماوند، ایران

تاریخ دریافت : 1398/09/09 تاریخ پذیرش : 1398/09/27 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: جهت گیری مذهبی, رفتار مذهبی مدیران, رویکردهای تصمیم گیری, اخلاق در تصمیم گیری, مذهب مدیران مالی,

چکیده مقاله :

وجود بحرانها در ایران وبه دنبال آن افزایش میزان کارهای غیراخلاقی و غیرمسئولانه در محیطهای کاری توجه صاحبنظران را به بحث اخلاق وعوامل تاثیرگذاربرآن معطوف ساخته است. عده ای معتقدند, به دلایل متعددى، رفتار اخلاقى وابستگى هایى به مذهب و اعتقادات دینی دارد. هدف اصلی این پژوهش، بررسی تاثیر جهت گیری مذهبی بر رویکردهای اخلاقی تصمیم گیری مدیران مالی شرکتهاست. پژوهش حاضر با استفاده از پرسشنامه ازجامعه آماری شامل 200نفرازمدیران مالی شرکتهای بورسی جمع آوری گردیده وبه روش معادلات ساختاری مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته است. نتایج نشان داده که، جهت گیری مذهبی درونی برتمامی رویکردها به جز رویکردعملگرایانه تاثیر مثبت و معنادار و جهت گیری مذهبی بیرونی، تنها بر رویکرد عملگرایانه تاثیر مثبت و معنی دار دارد. یافته های این تحقیق رفتاری آن، در جلب اعتماد ذینفعان،کمک به پیش بینی رویکرد تصمیم گیری مدیران مالی و تعریف یا اصلاح آیین نامه های اخلاق حرفه ای، می تواند کاربرد داشته باشد.

چکیده انگلیسی:

Ethical decisions among accounting professionals are still considered as an issue importand, because accounting fraud will never be stopped and will affect accounting. The literature on business ethics tends to refer to religious affiliation as an indicator of ethical behavior in financial decision-making approaches. The main purpose of this research is The impact of religious orientation on decision-making of financial managers. The present study was applied in a correlational approach and the required data were collected using a questionnaire and a financial scenario from a statistical society including 200 financial managers Companies accepted in Tehran Securities Exchange during the period of 2017and using the minimum structural equations Squares have been analyzed. The results show that the extrinsic religious orientation, has a significant and positive effect on pragmatic approach (selfishness). In addition, in financial directors with extrinsic religious orientation, the strongest approach is pragmatic decision making, and its weakest hermeneutical In addition, in financial directors with extrinsic religious orientation, the strongest approach is pragmatic decision making, and its weakest hermeneutical.

منابع و مأخذ:

1. کتاب آسمانی قرآن کریم، ترجمه دکتر الهی قمشه ای


2. اﺷﺮف ﮔﻨﺠﻮﺋﯽ، اﺳﻤﺎ. (1392)، ﺑﺮرﺳﯽ راﺑﻄﻪ اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﺳﻮاد ﻣﺎﻟﯽ اﺳﻼﻣﯽ در داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻣﻘﻄﻊ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ داﻧﺶ ﻣﺎﻟﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اوراق ﺑﻬﺎدار، سال 7، ﺷﻤﺎره 23،صص45-55


3. اوجاقى، ناصرالدین. (1386)، دین و تأثیر آن بر رفتار اخلاقى، فصلنامه معرفت، مهر 1386،شماره 113.


4. بدری گَرگَری، رحیم؛ فرید، ابوالفضل. (1391)،رابطه بین جهت گیری مذهبی درونی و رفتا رهای سلامت جسمی، روانی و معنوی و نقش واسطه ای ارزیابی چالش برانگیز بودن، راهبرد فرهنگ، ، شماره 20.


5. پرتو، مسلم. (1394)، نقش جهت گیری مذهبی و وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی در تحول قضاوت اخلاقی نوجوانان دانش آموز، فصلنامه مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، شماره1.


6. حکمت ، علی اصغر، تاریخ ادیان ، تهران : انتشارات ابن سینا، ۱۳۴۵.


7. رویایی،رمضانعلی؛ بیات،علی. (1389)، آموزش اخلاق در حسابداری: بررسی تاثیر انگیزش اخلاقی بر روی رفتاراخلاقی، فصلنامه انجمن حسابداران ایران،شماره4، صص1-10


8. رهنی جفایی، منیر. (1387)، بررسی تاثیر جهت گیری اخلاقی و تعهد حرفه ای بر رفتارمدیریت سود، پایان نامه، کارشناسی ارشد حسابداری ،دانشگاه فردوسی مشهد.بهمن 1387


9. سلمان پناه، نجمه؛ طالب نیا، قدرت اله . (1392)، بررسی گزیده عوامل موثر بر قضاوت اخلاقی حسابداران رسمی ایران، فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مدیریت، سال 6 ، شماره 18


10. شــفیعی، نرگس؛ شهابی زاده، فاطمه؛ پورشــافعی، هادی. (1391)، جهت گیری مذهبی و مرکز کنترل بیرونی، ارائة الگوی شادکامی در دانش آموزان، فصلنامه روان شناسی و دین، شماره20،صص107-121


11. شهریان، سپیده؛ هوا خواه وطن، جلال؛ نگهداری،جواد. (1395)، تاثیر فرهنگ بر کیفیت حسابرسی داخلی؛ یک مطالعه تجربی، دو ماهنامه مدیریت، سال 27، شماره 187، ص 9.


12. عباس زاده، میرمحمدسید. (1393)، مقدمه ای بر مدل یابی معادلات ساختاری به روش PLSو کاربرد آن در علوم رفتاری، ارومیه، انتشارات دانشگاه ارومیه.


13. فرقاندوست حقیقی، کامبیز؛ افشارزاده، زهرا؛ فاطمه، مرادی. (1393)، تاثیر مذهب بر جهانی سازی استانداردهای حسابداری، دومین همایش ملی رویکردی بر حسابداری مدیریت و اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد فومن و شفت.


14. کاظم پور، احسان. (1392)، عوامل موثر بر حساسیت اخلاقی حسابرسان و رابطه سطح مهارت آن ها باحساسیت و قضاوت اخلاقی، پایان نامه، دکترا حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، زمستان 1392.


15. کلانتری، خلیل. (1388)، مدل سازی معادلات ساختاری در تحقیقات اجتماعی-اقتصادی،تهران، انتشارات فرهنگ صبا.


16. متحدین، امیر. (1390)، تاثیر عوامل موثر برتصمیم گیری اخلاقی حسابداران در ایران، پایان نامه،کارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه فردوسی مشهد، شهریور 1390.


17. محسنی، عبدالرضا؛ قاسمی، مصطفی؛ کرمی، محسن. (1396)، بررسی رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و نیت اخلاقی حسابرسان، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، شماره 24،صص177-190.


18. محمدی، جواد؛ فخاری،حسین. (1395)، تاثیر خود کنترلی وتعهدات دینی مدیران مالی بر کیفیت افشای اطلاعات، دوفصلنامه حسابداری ارزشی رفتاری،سال 1،شماره 2،صص41-63


19. مسیح آبادی، ابوالقاسم؛ پور یوسف،اعظم. (1387)، نقش تفاوت های فردی برتصمیم گیری های حسابداری و حسابرسی، فصلنامه تحلیلی اطلاع رسانی پژوهشی سازمان حسابرسی، شماره43، صص76-87.


20. ﻣﺼﺒﺎح ﻳﺰدی، ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ. (1381)، ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق، ﺗﻬﺮان، اﻧﺘﺸﺎرات اﻃﻼﻋﺎت.


21. منصورنژاد، زهرا؛ کجباف، محمدباقر؛ کیانی، فریبا؛ سیدرضا، پورسید. (1389)، بررسی رابطه بین جهت گیری مذهبی (درونی،بیرونی) و جنسیت با اضطراب مرگ در بین دانشجویان، فصلنامه یافته های نو در روانشناسی،دوره 5، شماره15، صص135-143.


22. مهدوی، غلامحسین؛ علیپور،صفدر.(1389)، رویکردهای تصمیم گیری اخلاقی مدیران مالی شرکتها، مجله دانش حسابداری، سال 1، شماره 2،صص33-53.


23. نیکومرام، هاشم؛ رهنمای رودپشتی،فریدون؛ طلوعی اشلقی،عباس؛ تقی پوریان،یوسف. (1393)، ارزیابی تاثیر اخلاق حرفه ای حسابداران مدیریت بر ویژگیهای کیفی اطلاعات حسابداری، فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مدیریت،سال7، شماره 20، صص49-66.


24. وکیلی فرد، حمیدرضا؛ حسین پور، فاطمه. (1396)، بررسی اثر شدت نگرش مذهبی حسابداران برمسئولیت پذیری اجتماعی شرکت، دوفصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری، سال 2،شماره 3،صص185-214.


25. هومن، حیدرعلی. (1380)، تحلیل داد ه های چند متغیری در پژوهش رفتاری، تهران، نشر پارسا


26. ﻳﻮﺳﻔﻴﺎن، ﺣﺴﻦ. (1385)، ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دﻳﻦ،جلد 4.ﺗﻬﺮان، اﻧﺘﺸﺎرات ﻛﺎﻧﻮن اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺟﻮان.


27. Adkins, N., & Radtke, R. (2004). Students’ and faculty members’ perceptions of the importance of business ethics and accounting ethics education: Is there an expectations gap? Journal of Business Ethics, 51(3): 279–300.


28. Afifunddin, H. B., & Siti-Nabiha, A. K. (2010). Towards good accountability. The role of accounting in Islamic religious organisations. World Academy of Science, Engineering and Technology, 66: 1133-1139. Accessed from 2016.


29. Allport, G. W. (2000). The individual and his religion. New York: MacMillan. Atkins.


30. Allport, G. W., & Ross, J. M. (2002). Personal religious orientation and prejudice. Journal of Personality and Social Psychology,2002,N 5


31. American Institute of Certified Public Accountants (AICPA). (2014). Disciplinary actions, Retrieved from


32. Bailey, C.D., Scott, I., & Thoma, S. J. (2010). Revitalizing accounting ethics research in the neo-Kohlbergian framework: Putting the DIT into perspective. Behavioral Research in Accounting, 22(2): 1–26.


33. Bean, D., & Bernardi, R. (2007). Accounting ethics courses: Do they work? The CPA Journal, 77(1): 64–67.


34. Beekun, R., & Westerman, J. (2012). Spirituality and national culture as antecedents to ethical decision-making: A comparison between the United States and Norway. Journal of Business Ethics, 110(1): 33–44.


35. Boddy, C. R. P., Ladyshewsky, R., & Galvin, P. (2010). Leaders without ethics in global business: Corporate psychopaths. Journal of Public Affairs, 10: 121–138.


36. Brown Busila, Angela,(2014) Ethical Decision-Making and Religious Identity: A Phenomenological Study on the Impact of Religious Identity on Ethical Decision-Making in New and Emerging Accounting PRrofessionals, dissertation presented to the Faculty of Saybrook University in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy in Human Sciences, San Francisco, CA June 2014.


37. Caris, T. (2007). Rethinking ethical issues in African media. African Identities, 5(1): 39-60.


38. Carmona, S. and M. Ezzamel, (2006). Accounting and religion: A historical perspective. Accounting History, 11: 117.


39. Chan, S., & Leung, P. (2006) The effects of accounting students’ ethical reasoning and personal factors on their ethical sensitivity. Managerial Auditing Journal, 21(4): 436–457.


40. Carmona, Salvador and Ezzamel, Mahmoud; (2006); Accounting and religion: a historical perspective; Accounting History; (2006), Vol. 11(2): 117-127.


41. Cooper, B. J., Leung, P., Dellaportas, S., Jackling, B., & Wong, G. (2008). Ethics education for accounting students: A toolkit approach. Accounting Education, 17(4): 405–430.


42. Lau، Michelle.(2014). Etical Control on Reporting a User’s Trust Based Accounting BeliefsDissertation Submitted to Michigan State University in partial fulfillment of the requirements for the degree of Business Administration – Doctor of Philosophy.


43. Denton shah,Esta. (2015). Advances to mental accounting theory :Evidence for mental stealing and retroactive malleable accounting ,Published by ProQuest LLC.


44. Fogel, J., McSween, N., & Dutt, O. (2010) Religious affiliation and ethics: Patterns regarding beliefs for workplace behavior. Journal of Business Systems, Governance and Ethics, 5(1): 25–41.


45. Frank, G., Ofobike, E., & Gradisher, S. (2010). Teaching business ethics: A quandary for accounting educators. Journal of education for business, 85(3): 132–138.


46. Henningsgaard, Jude، M. Arnau & C. Randolph، Relationships between Religiosity, Spirituality, and Personality: A Multivariate Analysis، Personality and Individual Differences،


47. Hu ,Ning, Chen, Hong. Liu, Muhua.(2018). Religious atmosphere and the cost of equity capital: Evidence from China, China Journal of Accounting Research, January 2018.


48. James Van De Water IV, (2004). Mental Accounting Psychology and life cycle economics: WHO SAVES, WHO DOESN’T AND HOW TO TELL THE DIFFERENCE. Umi Microform 3132801.


49. Lehman, G. (2004). Accounting and religion: Charles Taylor's Catholic modernity and the malaise of a disenchanted world. University of South Australia, School of Accounting. Singapore: Fourth Asia Pacific Interdisciplinary Research in Accounting Conference.


50. Maali, B., & Napier, C., (2010). Accounting, religion and organisational culture: The creation of Jordan Islamic Bank. Journal of Islamic Accounting and Business Research, 1(2): 92-113 accessed from http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2212567115012162 on 27/06/2016.


51. McGuire,T.sean, Omer,Thomas,C. Sharp ,Nathan,Y.2011, The Impact of Religion on Financial Reporting Irregularities, Electronic copy available at: http://ssrn.com/abstract=1548154


52. McPhail, K., Gorringe, T. and Gray, R., (2004). Accounting and theology, an introduction. Accounting, Auditing & Accountability Journal 17(3): 320–326.


53. Moid ,Sana. (2016). A Theoretical Construct of the Impact of Religious Beliefs on Accounting Practices in the Indian and Global Context, NMIMS Management Review, Electronic copy available at: http://nmims.edu/NMIMSmanagementreview


54. Peace, R. . (2006). Accountants and a religious covenant with the public; Critical Perspectives on Accounting, 17: 781–79


55. Richard H. Thaler and Cass R. Sunstein,(2009). Nudge: Improving Decisions About Health, Wealth, and Happiness, Publisher: Penguin Group.


56. Satava, D., Caldwell, C., & Richards, L. (2006). Ethics and Auditing Culture: Rethinking the Foundation of Accounting and Auditing. Journal of Business Ethics, 64(3): 271-284. Accessed frome http://link.springer.com/article/10.1007%2Fs10551-005-0556-y on 26/06/2016.


57. Turner, B. S. (1983). In Islam in the Modern World (Eds, Eoin, D. M. and Al-Shahi, A.), Croom Helm,London. Accessed from: citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.546.4363&rep=rep1.. on 27/06/2016